روزگار
مکیدن پول با پرورش زالو
درباره زالوهایی که کنج اتاق‌ها و زیرزمین‌ها سر از پیله بیرون می‌آورند
سحر جعفریان- روزنامه نگار
اغلب اوقات چنین است که درنظر بهنام همه آن ١٠ هزار زالوی شاه‌لارو و مولد که هر کدام‌شان در فضای آب گرفته ظروف شیشه‌ای یک شکل و یک اندازه و چیده شده روی قفسه‌های فلزی زنگ‌زده فارم (محلی با تجهیزات ویژه برای پرورش زالو) به هر سو وول می‌خورند یک طرف قرار دارند و آن یک نخ زالوی ٣٠ سانتی‌متری سبز و گوشتخوار که حدود ٢سال پیش از بازار ممنوعه حیوان‌فروشی حاشیه بزرگراه آزادگان تهران خریده و نامش را گذاشته «زبل‌خان»، طرف دیگر قرار دارد؛ دلبری خزنده که گویی قر و غمزه‌های خرامانش مانع از توجه بهنام به آن هزاران زالوی ریزی است که با زحمت فراوان، بزرگ‌ترین‌شان بعد از ٣ بار تغذیه از خون‌های استریل دامی و قرنطینه‌های سفت و سخت به ۵ تا ٢٠ سانتی‌متر می‌رسد تا بالاخره بعد از تکثیر، پرورش و فروش‌شان رزق و روزی بهنام و خانواده‌اش حاصل آید. او خود این مهم را می‌داند و حتی این مهم‌تر را نیز دریافته که اگر نبود خرید و مراقبت از زبل‌خان، هرگز ایده راه‌اندازی کسب‌وکار خانگی پرورش زالوهای طبی و آرایشی در سرش قوت نمی‌گرفت و او را نمی‌کشاند به بازار برای خرید وان، سطل، پمپ آب، دماسنج و رطوبت‌سنج و ملزومات دیگر. حالا او یکی از پرورش‌دهندگان زالوست که کسب‌وکار خانگی‌اش را در زیرزمین تاریک و نمور خانه پدری‌اش دنبال می‌کند؛ کسب‌وکاری متفاوت که ابعاد مختلفی از نحوه پرورش، قیمت‌های میلیونی، مصارف سنتی و لاکچری و تولید محصولاتی جانبی از برش دارد.
زالوهای خوش‌اقبال از زیرزمین تا سالن‌های زیبایی
خریدار، زنی جوان و شیک‌پوش است که پی خرید زالوهای سالم و مؤثر ویژه مشتری‌های سالن زیبایی و ماساژش در یکی از محله‌های شمالی پایتخت به زیرزمین تاریک و نمور خانه پدری بهنام راه یافته. نشانی و نمره تلفن او را شبی در یکی از شبکه‌های مجازی جسته بود: «سلامت و زیبایی‌تان را به ما بسپارید». زن جوان با احتیاطی به ترس آمیخته از کنار قفسه‌های فلزی انباشته از انواع زالو عبور می‌کند و گاه با توقفی کوتاه به برخی از زالوهای محبوس زل می‌زند و سؤالاتی می‌پرسد: «تغذیه چندم هستن؟»، «این سایز بزرگا چند؟» و «تغذیه‌‌شون با چه خونی بوده؟» بهنام هم سرحوصله پاسخ می‌دهد: «همشون سالم هستن؛ ٩٠ درصدشون کوکون‌هایی (پیله زالو) بودند که همین‌جا تخم‌ریزی شدن. هیچ کدومشون هم پوچ و خالی نبود. زالوهامون خون‌های استریل دامی (گوسفند، گاو، بز، مرغ و خرگوش) خوردن. زالوی جوون و درشت بخواید از ٩ هزار تومن داریم تا ١١ هزار تومن.» زن جوان با حساب و کتاب سرانگشتی هم ملتفت سودش از این معامله خواهد شد. چرا که میانگین قیمت و هزینه‌های خدمات زالواندازی با هدف زیبایی ٢٠٠ تا ۵٠٠ هزار تومان است.
آموزش‌های میلیونی برای زالوپروری
از دیگر مشتری‌های بهنام و زالوپروراني چون او، روغن‌گیران هستند که با روغن‌گیری و یا صابون‌سازی از زالوهای خوابانده و جوشانده در ترکیبات روغن نارگیل و زیتون، نان‌آوری می‌کنند. آسیه‌خانم یکی از آنهاست که نزدیک به ۵ سال می‌شود دست در روغن‌گیری زالو دارد. یکی از اتاق‌های خانه‌شان را به کارگاه تبدیل کرده و با بساط گاز پیک‌نیکی، زودپزهای قدیمی و دیگ‌های روغن‌گیری، کسب‌وکاری راه انداخته که آوازه محصولات دست‌سازش از کرم‌های ٣٠٠ هزار تومانی و صابون‌های ٢٠٠ هزار تومانی میان همسایه و اقوام پیچیده. با وجود این، گهگاهی در اندیشه پرورش زالو به‌صورت مختصر با اندک پس‌اندازی که دارد نیز فرو می‌رود. حین انتخاب زالوهای درشت و جوان با تردید می‌پرسد: «آقا بهنام به‌نظرت با ٣٠ میلیون تومن می‌تونم پرورش خانگی زالو رو شروع کنم؟!» بهنام هم صداقت پیشه می‌کند و می‌گوید:«راستش کمه. ولی خب کار نشد ندارد. با این پول می‌تونی ١٣ تا سطل، حدود ٢ هزار زالوی لارو و یه پمپ آب کوچک بخری.» آسیه‌خانم، دستکش لاتکس به‌دست می‌پوشاند و یکی یکی زالوهای برگزیده‌اش را برمی‌دارد و می‌اندازد داخل ظرفی که همراه آورده: « باید دوره آموزشی هم بگذرونم؟ راستش شنیدم که اگه خوب بلد نباشی تلفات زالوها زیاد میشه!»
زالوهای ایرانی صادراتی
طبق آخرین آمار منتشر شده در سایت سازمان نظام مهندسی و کشاورزی صنایع طبیعی، بیش از ۵٠٠ کارگاه خانگی غیرمجاز پرورش زالو در کشور فعال است.
خیرالله ۵٧ ساله و کارشناس طب سنتی اما کارگاهی بزرگ و دارای مجوزهای قانونی برای پرورش زالوها با خاصیت درمانی دارد؛ جایی کمی دورتر از هشتگرد. علاقه خاصی به زالوهای اورینتالیس و مدیسینالیس دارد؛ زالوهایی از گونه بومی ایرانی که قدرت مکش بالایی دارند: «زالوی خوب برای درمان تعدادی بیماری از قلب و عروق گرفته تا جوش و آکنه، همین زالوهای ایرانی هستند که اتفاقا بازار صادرات‌شان به کشورهای عربی و همسایه داغ است. مثلا همین زالوی ایرانی را در کویت و عمان بین یک میلیون و ٢٠٠ تا ٧٠٠ هزار تومان می‌خرند! البته بشرطها و شرو طها» شرط و شروطش هم سلامت زالوهاست که در گرو جای مناسب و استریل، تغذیه درست، دارو و ویتامین‌های کافی و رنگ و اندازه آنهاست. خیرالله کارش را ٨ سال پیش که دست در این بازار کمتر بود فقط با ۵٠٠ زالو آن هم داخل مخزنی پوشانده شده با گونی و پنبه، شروع کرد. نخستین مشتری‌اش هم مادرش بود که به توصیه یکی از پزشکان، علاج پا‌درد کهنه‌اش را خون‌خوری چندتایی از زالوهای دست پرورده پسرش می‌دانست. خیرالله علاوه بر تکثیر، پرورش و فروش زالو، به‌کار آموزش زالوپروری هم مشغول است. کارآموزانی داشته که بین یک تا ۶ روز صفر تا صد پرورش زالو را با مبالغی از ۵ تا ٨ میلیون تومان یاد گرفته‌اند.
در همینه زمینه :