داستان دوچرخه در ایران

دوچرخه در اواخر دوره قاجار راه خود را به ایران گشود. برای نخستین‌بار در دوره قاجار بود که کارکنان سفارت انگلیس دوچرخه‌هایی را به ایران آوردند و از آنها به‌عنوان وسیله ترابری بهره‌برداری کردند. قصه از آنجا آغاز می‌شود که روزی از روزها مردم کوچه و بازار 2پسربچه انگلیسی را دیدند که روی وسیله‌ای با 2چرخ در میدان مشق یا باغ ملی تهران حرکت می‌کردند.

اولین تعمیرکار دوچرخه
در میان پیشگامان دوچرخه‌سواری ایران، در کنار حسین‌آقای شیخ نام دادیک‌خان ارمنی دیده می‌شود. دادیک‌خان با تأسیس مغازه تعمیرات و فروش دوچرخه به توسعه این صنعت در کشور کمک کرد. مغازه دادیک‌خان ارمنی در ابتدای خیابان منوچهری دایر بود.
در این مغازه نرخ پنچرگیری 10شاهی و روغن‌کاری 2شاهی بود. ضمن اینکه دیگر تعمیرات شامل جوش‌کاری، شکست و بست، پره‌بندی و شل و سفت کردن زنجیر بود و روی هم 5، 6 قِران هزینه
 داشت.

اولین دوچرخه‌فروشی در ایران
 نخستین کسی که در ایران، با ایجاد مغازه فروش دوچرخه و کرایه‌دادن آن، مردم را رسما با دوچرخه آشنا کرد، حسین‌آقای شیخ است که در خیابان شمس‌العماره مغازه داشت. مغازه او در خیابان ناصرخسروی فعلی، کمی بالاتر از شمس‌العماره و در کنار ساختمان وزارت امور اقتصادی و دارایی کنونی قرار داشت. در این مغازه نرخ کرایه دوچرخه ساعتی ۱۰شاهی بود. اغلب دوچرخه‌های این مغازه متعلق به کارخانه هرکولس بودند. در ابتدا در این دوچرخه‌ها از تایر توپر استفاده می‌شد و سرعت کمتری داشتند؛ اما بعدها با جایگزین‌کردن تایر‌های توخالی بر سرعت آنها افزوده شد.

مراکز قدیمی فروش دوچرخه
در اوایل ورود دوچرخه به ایران شرکت‌های راله یا رالی، فیلیپس، هرکولس، مایستر، المپیک، اوپل (زنانه و دخترانه)، جمس و بی‌اس‌آ (مارک سه‌تفنگ)، مهم‌ترین مارک‌های دوچرخه بودند. همچنین خیابان‌های چراغ‌برق، علاءالدوله (فردوسی)، لاله‌زار، ناصرخسرو و سعدی مراکز مهم فروش، کرایه و تعمیر دوچرخه در تهران بودند و واردکنندگان دوچرخه در شهرهایی چون اصفهان، آبادان و کرمانشاه نیز نمایندگی داشتند.

قیمت نخستین دوچرخه‌ها
دوچرخه‌های نخستین در تهران از مارک‌های هرکولس، رالی، بی‌اس آ و بیرمنگام همگی ساخته کشور انگلستان بودند. قیمت بهترین، بادوام‌ترین و خوش‌رکاب‌ترین نوع دوچرخه از ۱۰تومان شروع می‌شد و به ۱۵تومان می‌رسید و قیمت لوازم اضافی ازجمله قاب، ترک‌بند، بوق و امثال آنها 2تومان می‌شد.

قانون دوچرخه‌سواری
بعد از آنکه میزان استفاده از دوچرخه به حدی شد که عبور و مرور را با مشکل مواجه کرد، وزارت داخله در ۲۳مرداد۱۳۰۵ نظامنامه دوچرخه‌سواری را در ۲۰ماده در روزنامه‌های کثیرالانتشار تهران به چاپ رساند.
پس از این قانون، نظامنامه سیر و حرکت دوچرخه‌های پایی در شهر و حومه نیز در سال1309 تهیه شد و براساس آن دوچرخه‌ها پلاک‌دار شدند و وضعیت دوچرخه‌سواری سروسامان گرفت.
 بااین‌حال باز هم آنها که سن‌وسال کمتری داشتند، تن به این قانون نمی‌دادند و خیلی به این تشریفات توجه نمی‌کردند.

تاریخ دوچرخه در شهرستان‌ها
سال١٣٢٧ نزدیک ١٢هزار دوچرخه در شهر اصفهان پلاک شده بود و 20هزار نفر گواهینامه دوچرخه‌سواری داشتند. در دهه40 دوچرخه‌سواران به یکی از معضلات اداره شهری در اصفهان تبدیل شدند. روزنامه نقش‌جهان سال١٣٢٥ در چند نوبت، دستورها و اطلاعیه‌های استانداری، شهربانی و فرمانداری نظامی اصفهان را برای محدودیت دوچرخه‌سواران اصفهانی منتشر کرد و از مردم خواست آنها را رعایت کنند. علاوه بر اصفهان، یزد و کرمان نیز در دهه‌های ١٣١٠ تا ١٣٥٠ مملو از دوچرخه شدند و در این میان یزد با عنوان شهر دوچرخه‌ها شهرت یافت.


اولین باشگاه دوچرخه‌سواری
نگاهی به تاریخ نشان می‌دهد که در سال1324 نخستین باشگاه دوچرخه‌سواری ایران با نام «باشگاه دوچرخه‌سواران» تأسیس شد. این باشگاه بعدها به‌نام تاج و سپس استقلال تغییر نام داد.