اسرارپزشکی در ایران باستان

راحله عبدالحسینی- روزنامه‌نگار

رد پای تاریخ پزشکی کشور به دوران عیلامی می‌رسد. شکوفایی علم پزشکی هم در آن روزگار در یک شهر بندری بوده؛ بوشهر! این را بازدید از موزه تاریخ پزشکی خلیج‌فارس به ما می‌گوید؛ موزه‌ای بین‌المللی که دومین موزه تاریخ پزشکی کشور است و با اینکه فقط 6سال از عمرش می‌گذرد به‌عنوان هفتمین موزه تخصصی پزشکی دانشگاهی در آسیا شناخته می‌شود. موزه تاریخ پزشکی خلیج‌فارس با آمار بازدید 27هزار نفری سال 1402 ،اوایل خرداد امسال در آیین موزه برتر کمیته ملی موزه‌های ایران (ایکوم) عنوان موزه برتر را در 3 شاخص گردآوری، پژوهش، بازدید و کودکان و نوجوانان کسب کرد.‌

عمارت تاریخی دهدشتی
برای بازدید از موزه تاریخ پزشکی بوشهر باید به عمارت تاریخی دهدشتی در محله کوتی بوشهر برویم. انواع مختلف بیماری‌ها (از دوران‌های ایران باستان از عیلامیان تا تمدن اسلام، تمدن اسلام، صفویه، قاجاریه و دوران معاصر)، روش درمان، تجهیزات پزشکی، سیر تحول و پیشرفت طب در جنوب کشور در این عمارت 4طبقه با 80مجموعه در 14گالری پیش‌روی‌مان است.‌ این موزه به همت دکتر ایرج نبی‌پور جمع‌آوری شده و در اختیار دانشگاه علوم پزشکی بوشهر قرار گرفته. وسایل پزشکی که مشاهیر پزشکی در بنادر، جزایر و سواحل شمال خلیج‌فارس استفاده می‌کردند، انواع گیاهان دارویی بوشهر (۵۰۰ گونه)، سم‌شناسی دریایی و زندگی مشاهیر پزشکی استان در موزه به نمایش گذاشته شده‌است. کتیبه شفاطلبی دوره عیلامیان، ست جراحی در جنگ جهانی اول، نخستین ست انتقال خون، نخستین یونیت دندانپزشکی مکانیکی ایران و ست دامپزشکی مربوط به قرن ۱۹ میلادی از جالب‌ترین آثار موجود در این موزه است.

چرا بوشهر؟

داشته‌های علم پزشکی در بوشهر به قدری غنی است که سبب راه‌اندازی دومین موزه تاریخ پزشکی کشور شده.

«میلاد آزموده»، مدیر موزه تاریخ پزشکی خلیج‌فارس درباره علت رشد پزشکی از گذشته تا‌کنون در بوشهر به همشهری توضیح می‌دهد: «از دوران عیلامی گرفته تا دوره‌های بعدی تاریخی، بوشهری‌ها با هند، چین و آفریقا دادوستد داشتند. از سوی دیگر بوشهری‌ها در معبد لیان (به معنای آفتاب درخشان) داروهای گیاهی کشت و برای درمان بیماری‌ها استفاده می‌کردند. رفت و آمد تاجران و بازرگانان خارجی به دادوستد گیاهان دارویی هم انجامید و تأثیر آن روی سلامتی بررسی می‌شد تا جایی که جاده آبی به نام جاده ادویه و گیاهان دارویی بین بوشهر و این کشورها شکل گرفت. هنوز هم بسیاری از گیاهان دارویی در بوشهر به نام‌های هندی یا چینی معروف است و این نشان‌دهنده تجارت پررونق گیاهان دارویی در این سرزمین بوده. رفته‌رفته بریتانیایی‌ها به بوشهر آمدند و نخستین بهداری در بوشهر راه‌اندازی شد.»

مکث
پزشکی در روزگار معاصر

در روزگار معاصر بوشهری‌ها در کنسولگری با پزشکان طب مدرن آشنا شدند.
آسیدعبدالرضا حکیم‌باشی در بوشهر از دربار ناصرالدین شاه قاجار لقب حافظ‌الصحه را دریافت کرد و پسرانش برای تحصیل در پزشکی به هندوستان رفتند. هنوز هم نوه‌های ایشان در بوشهر در رشته‌های فوق‌تخصص گوارش و اطفال مشغول درمان هستند.‌