موضوع: نخستین کارخانه ریسندگی پایتخت
ویژگی: رونق صنعت چیت‌سازی
24دی سال1319 شمسی روزنامه کوشش خبر مهمی با این مضمون چاپ کرد: «در نظر است کارخانه چیت‌سازی معظمی در زمین‌های اطراف تهران میان ایستگاه راه‌آهن و سیلوی تهران تأسیس شود. این کارخانه ازهرجهت کامل خواهد بود و دارای قسمت‌های نخ‌بافی، ریسمان‌ریسی و چیت‌سازی الوان و غیره است. اکنون مشغول تهیه مقدمات ساختمان کارخانه مزبور هستند.» خبر مهمی بود، چون نخستین کارخانه چیت‌سازی و ریسندگی کشور قرار بود در تهران راه‌اندازی شود؛ کارخانه‌ای که به باور اهالی قدیمی نازی‌آباد نقش زیادی در امور فرهنگی و اجتماعی محله داشت. کارخانه «فروشتال» آلمان ماشین‌آلات را تأمین کرد و تعدادی هم از شوروی آمد. با شروع جنگ جهانی دوم بخشی از این ماشین‌آلات در آلمان و شوروی ماند تا اینکه بالاخره سال۱۳۲۷ کارخانه به بهره‌برداری رسید. سال1346 متخصصان ایرانی مدیریت کارخانه را برعهده گرفتند. جالب اینکه تا سال۱۳۵۵ روزانه ۱۲۰هزار متر پارچه در این کارخانه تولید می‌شد.
نوروزعلی حسنجانی، از معتمدان محله نازی‌آباد، خاطرات زیادی از این کارخانه دارد: «همان سال اول حدود ۳هزار کارگر جذب این کارخانه شدند. پدرم کارگر چیت‌سازی بود. او و بقیه کارگرها اغلب 12ساعت یا در برخی مواقع ۱۶ساعت کار می‌کردند. پدرم می‌گفت هر قدر بیشتر بمانیم بیشتر پول می‌گیریم. مزایای زیادی برای کارگرها معین شده بود و همه با دل و جان کار می‌کردند. کارخانه هم رونق داشت. بیشتر نازی‌آبادی‌ها در کارخانه کار می‌کردند و از طرفی کارگرهایی که از جاهای دیگر آمده بودند در نازی‌آباد ماندگار شدند.» اوضاع کارخانه چیت‌سازی با همه رونقی که داشت و تولید انواع و اقسام پارچه‌های ابریشمی، پنبه‌ای و ریون با پیوستن کارگران به فعالیت‌های سیاسی جور دیگری رقم خورد. حسنجانی می‌گوید: «در اوج فعالیت‌های حزب توده، کارخانه چیت‌سازی به یکی از مکان‌های اصلی تظاهرات تبدیل شد. کارگرها چندین بار کار را رها و کارخانه را تعطیل کردند. سال۱۳۳۲ در زمان کودتای ۲۸مرداد، کارگران چیت‌سازی نازی‌آباد دست به اعتراض گسترده‌ای زدند، جوری که روز بعد از کودتا و حمله به کارخانه کارگرها درها را بستند؛ نه کسی می‌توانست وارد و نه کسی خارج شود. جالب اینکه کارگرهای کارخانه‌های دیگر نازی‌آباد آب و غذا را مخفیانه به کارگرهای چیت‌سازی می‌رساندند. سال۱۳۵۵ هم در جریان فعالیت‌های سیاسی آن روزها، کارگران چیت‌سازی اعتصاب کردند. اعتصاب ۱۷روز طول کشید و در آخر هویدا با تهدید اینکه کارخانه را منفجر می‌کند کار را تمام کرد.» اوایل دهه70 کم‌کم رونق بازار کالاهای ایرانی از بین رفت و پارچه‌های بافت کارخانه نیز از رونق افتاد و کارخانه چیت‌سازی نازی‌آباد با تمام فراز و فرودش و یک دنیا خاطره برای اهالی و کارگرهایش تعطیل شد.
اعتصاب گسترده کارگران چیت‌سازی در 28مرداد
در همینه زمینه :
