احیای فرش دستباف ایران ممکن است؟

محمدرضا تاجر رشتی*


حجم صادرات فرش دستباف ایران از 2میلیارد دلار در سال به زیر 50میلیون دلار رسیده، اما هندوستان، افغانستان، ترکیه، پاکستان و چین که در سال‌های غیبت ایران از بازار جهانی، اقدام به کپی‌سازی از فرش ایرانی و فروش آن با نام فرش ایران کرده‌اند، نتوانسته‌اند جای خالی فرش ایران را در بازار جهانی پر کنند. لازم است که فرش ایرانی بار دیگر در تبلیغات جهانی جا باز کند و از منظر هنر و فرهنگ شرقی به دنیا معرفی شود. متأسفانه بازرگانان و تجار فرش ایران نتوانسته‌اند جایگاه فرش ایران را در بازار جهانی حفظ کنند و حاضر شد‌ه‌اند، شناسنامه دوم ایران را به قیمت اندک در جهان عرضه کنند. همین حالا در برخی خیابان‌های اروپایی با این تبلیغات مواجه می‌شوید که: «یک فرش دستباف ایران با تخفیف 50درصد بخرید و 3فرش ایرانی هدیه بگیرید.»
این شکل معرفی فرش ایران در جهان مایه تأسف است و ارزش‌ جهانی فرش دستباف ایران را به شدت کاهش می‌دهد. اما چگونه می‌توان بازار جهانی فرش دستباف ایران را دوباره زنده کرد؟ فرش دستباف ایران باید با ارزش واقعی به جهان عرضه شود. در این دیدگاه عمر فرش دستباف ایران یکصد سال است و بنابراین باید پول 100سال را از خریدار غربی گرفت، نه اینکه فرش دستباف ایران را در بازار جهانی چوب حراج زد. با این رویکرد هزینه پرداخت‌شده به هنرمندان تولید‌کننده فرش نیز باید افزایش یابد. همین حالا یک بافنده فرش در ایران برای یک ساعت کاری مبلغی حدود 30سنت دریافت می‌کند درحالی‌که این مبلغ در مشاغل اروپایی برای هر ساعت حدود 20یورو است. بازیابی جایگاه دوباره فرش دستباف ایران در بازارهای جهانی امکانپذیر است منتها این موضوع با تبلیغات و تغییر در ارزشگذاری و فروش فرش دستباف ایران ممکن می‌شود. فرش دستباف ایران برای 100سال بافته می‌شود و نباید قیمت 5سال را از خریداران اروپایی بابت فروش یک فرش دستباف ایرانی که گاه چندین هزار ساعت برای آن زمان گذاشته شده و حداقل یک جفت چشم برای آن صرف شده است را گرفت. این روش کمک می‌کند که خریدار اروپایی نیز به ارزش واقعی فرش دستباف ایران پی ببرد و فرشی که شناسنامه هویتی ایرانیان است از انبارهای فروشگاه‌های خارجی بیرون بیاید و دوباره در ویترین مغازه‌های اروپایی به جای فرش بی‌کیفیت هندی و پاکستانی و چینی بنشیند.