رضایت شهروندان؛ نخستین اولویت در نامگذاری اماکن

روز گذشته سالن الغدیر شورای شهر تهران میزبان رئیس و اعضای شورای شهر تهران و مسئولان شهری و برخی از چهره‌های علمی کشور بود.

نشست «نامگذاری اماکن و خیابان‌های تهران، سلیقه‌ای، علمی یا مردمی» جایی بود که چهره‌های بسیاری را گرد هم جمع کرد. در ابتدای جلسه دکتر خاکسار رفسنجانی، استاد دانشگاه علامه طباطبایی و مجری مطالعه نامگذاری اماکن شهر تهران به تبیین پژوهش صورت‌گرفته پرداخت. عباس عبدی، پژوهشگر اجتماعی، دیگر سخنران این نشست بود. او گفت: «نامگذاری یکی از مهم‌ترین مشخصه‌هایی است که می‌توانیم تحول فرهنگی را در آن ببینیم. با نگاهی به تحول نامگذاری کودکان متوجه تغییر و ترویج هویت مردم می‌شویم.» عبدی در ادامه افزود: به عقیده من اوج حرکت انقلاب در سال‌های 61تا 63 اتفاق افتاد و دقیقا در همین بازه زمانی، خانواده‌ها بیشترین اسامی انقلابی را برای فرزندان خود انتخاب می‌کردند. این امر در سال 63 به اوج خود رسید و پس از آن به‌شدت کاهش پیدا کرد.

این فعال رسانه‌ای ادامه داد: در نامگذاری اماکن و خیابان‌ها شاهد تزریق فرهنگ از بالا به پایین هستیم، اما جامعه با انتخاب اسامی فرزندان، فرهنگ را از پایین‌ترین سطوح تغییر می‌دهد. در مقاطعی فرهنگ رسمی یک اصل را ترویج می‌کند و فرهنگ مردم شکل خاص خود را دنبال می‌کند. تفاوت این موضوع این است که انسان فانی است اما خیابان‌ها نمی‌میرند. بنابراین در تغییر نام اماکن به منابع فرهنگی جامعه به شکل رانت نگاه می‌کنیم.

او با اشاره به اینکه سیستمی که نامگذاری‌ها را انجام می‌دهد توجهی به مقبولیت نام جدید از سوی مردم نمی‌کند، گفت: ممکن است این عدم‌پذیرش مشکلاتی را ایجاد کند. وی با بیان اینکه در نامگذاری معابر باید معیارهایی درنظر گرفته شود، افزود: این معیارها شامل توجه به پایداری نامگذاری، زیبایی‌شناسی نام، استفاده از ساختمان‌ها و تابلوها برای یادبود به جای تغییر نام خیابان‌ها، کاربردی‌بودن نامگذاری و شماره‌گذاری معابر است که می‌تواند شکاف فرهنگی بین نامگذاری رسمی و خواست فرهنگی مردم را به حداقل برساند.

معاون مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران دیگر سخنران این نشست بود. او گفت: نام خیابان بیش از آنکه نام خنثی باشد، ایدئولوژی را به مردم منتقل می‌کند. در واقع قدرت با این اسامی، ایدئولوژی خود را به خاطره جمعی تحمیل می‌کند.

نصر اصفهانی، نامگذاری شهر را کاری سیاسی دانست و ادامه داد: بوروکرات‌ها روایت خود را از تاریخ به شهر تحمیل می‌کنند و مردم نیز در برابر این تحمیل مقاومت دارند.

امین عارف‌نیا، رئیس مرکز ارتباطات شهرداری و دبیرکمیسیون نامگذاری شورای شهر نیز گفت:  نکته مهمی که در نامگذاری‌ها باید مورد توجه قرار گیرد، بحث خاطرات شهروندان است. شهروندان از کوچه‌ها، میادین و خیابان‌های شهر خاطراتی دارند که باید به این خاطرات احترام بگذاریم و برای حفظ آن تلاش کنیم. باید به این موضوع با دقت بیشتری توجه شود و از سیاسی‌شدن این حوزه پیشگیری کنیم تا با تغییر گرایش‌های سیاسی بر شورای شهر، هر روز شاهد تغییر اسامی نباشیم.

در ادامه محمدهادی حق‌شناس، رئیس کمیسیون فرهنگی-اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران با جمع‌بندی موضوعات مطرح‌شده در این جلسه گفت: باید به نامگذاری‌ها مبتنی بر رویکردهای علمی و پژوهشی براساس خواست و اراده جامعه که ذینفعان هستند، توجه شود. رئیس کمیسیون فرهنگی-اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران افزود: سوابق و بازخوردهای موجود از عملکرد کمیسیون نامگذاری و تغییر نام معابر و اماکن عمومی شورای اسلامی شهر تهران در ادوار گذشته نشان می‌دهد که مباحث نامگذاری شهری فرایندی سلیقه‌ای، غیرتخصصی و غیرعلمی تلقی شده‌است. وی با اشاره به اینکه در کمیسیون نامگذاری از سال78 تا پایان دوره چهارم، 4هزار مورد نامگذاری صورت گرفته، ادامه داد: بحثی که وجود دارد، نسبت این نامگذاری‌ها با حس تعلق به شهر، حافظه جمعی با تغییر نام بوده‌است. بررسی‌های 10‌ماه گذشته نشان می‌دهد به مسئله‌ای به نام «رضایت شهروندان» توجه نکرده‌ایم و حتی شاهد نمونه‌هایی بودیم که به‌دلیل تغییر نام، اهالی محل اعتراض کردند و مجبور به بازگشت به نام قبلی شدیم.

حق‌شناس ادامه داد: توجه به هویت مکانی و حافظه جمعی و جلوگیری از تغییر نام‌هایی که مورد پذیرش و استفاده شهروندان بوده و منشأ شکل‌گیری هویت به شمار می‌رود باید در تغییر و نامگذاری در دستور کار قرار داشته باشد. او گفت: باید به رضایت شهروندان نسبت به نامگذاری‌ها توجه ویژه شود و برای این امر باید حداقل از نظرات افراد همان محل آگاه شویم.