فیلم‌های فرار از زندان همه‌کار بکن به جز فرار

علیرضا محمودی

فراز از زندان موقعیت نمایشی بدیعی است برای هیجان. اما بعید است فیلمسازان وطنی قصد داشته باشند که تماشاگران هموطن را با نمایش عبور از موانع و دیوار‌های زندانی در مرز‌های ایران به هیجان برسانند. زندان در قاموس سینما چیزی نیست جز راهروی ملاقات و بندهای کنار هم و زندانیان نادم و خلافکاران شاخ. حتی در تلاش‌های تازه برای نفوذ بیشتر به زیر هشت و بند اقتصادی و بند قتل و شب اعدام و روایت قصاص و عواطف ملاقات، داستان فرار از زندان
جایی ندارد.
روگردانی سینمای ایران از نمایش فرار از زندان موانع درونی و بیرونی دارد. در جریان چرخه‌ای تولید سینمای ایران چه  در سال‌های دور و چه در سال‌های نزدیک فیلم‌های ایرانی نگرشی مطابق الگو‌ها به زندان داشته‌اند. فرار از زندان دورترین امکان برای حل بحران ماندن شخصیت‌ها در موقعیت زندانی است. انگار در سینمای ایران این پیش‌فرض قبل از نوشتن هر ایده‌ای پذیرفته شده که فرار از زندان عملی است دشوار و با روحیه سهل‌گیر ایرانی مطابقت ندارد. درحالی‌که کار سخت‌تر از فرار زندانی، قرار گرفتن فیلمساز ایرانی در شرایط تخیل است. به قول کسی که نمی‌خواهد نامش را بیاورم سینماگر ایرانی زندانی واقعیت‌هایی است که فکر می‌کند از پس تعریف‌کردنش برمی‌آید. همانطور که داستان فرار از زندان داستان جسارت یک زندانی است، ساختن فیلمی خارج از چرخه‌های رایج هم فیلمسازان جسوری می‌خواهد.
ساختن فیلمی درباره فرار از زندان‌های معاصر هم انگار دردسر‌های ممیزی فراوانی دارد. به قول کسی که اجازه این نقل بدون منبع را داده بگذارید مشکلات ممیزی در همان ادارات سازمان سینمایی باقی بماند. ساختن فرار از زندان یعنی نمایش خارج‌شدن از چارچوب‌های رسمی و قانونی که ساختنش مجوزهای زیادی می‌خواهد که گرفتنش کار
هرکسی نیست.
با چنین فیلمسازان و با چنان مسئولانی فیلم فرار از زندان اگر هم ساخته شود، باید به رسم فیلم‌هایی که قبل از انقلاب ساخته ‌ و بعد از انقلاب هم نمایش داده شده بود، اول فیلمنامه‌‌ قید شود که داستان این فیلم در دوران ستمشاهی می‌گذرد.
از همه اینها گذشته فیلمنامه قرص و محکم فرار از زندان اگر هم نوشته و با هزار ترفند دل همه را نرم کند و با بهترین عوامل ساخته شود، برای اکرانش باید دست به دامان کسانی شد که تغییر تلقی‌شان از سینما از فرار از آلکاتراز هم سخت‌تر است.‌