درس اخلاق با عمل به گفتار

علی‌الله سلیمی-روزنامه‌نگار

صدایش در جلسات درس اخلاق هنوز در گوش شاگردان و اطرافیانش هست که توأم با آرامش و رضایت بود و همواره از رعایت ادب و اخلاق در امور زندگی‌ می‌گفت. مجتبی شهیدی کلهری، مشهور به حاج‌آقا «مجتبی تهرانی» استاد اخلاق و از علمای حوزه علمیه تهران بود. وی از شاگردان حضرت امام ‌خمینی(ره) بود که در تنظیم رساله عملیه امام مشارکت داشت. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی با اینکه از حامیان جمهوری اسلامی شمرده می‌شد، مسئولیتی نپذیرفت. آیت‌الله تهرانی نماز جماعت مسجد جامع بازار تهران را اقامه می‌کرد و جلسات معارف اسلامی و درس اخلاق او مورد علاقه مردم تهران بود. یکی از خصوصیات بارز اخلاقی آیت‌الله آقامجتبی تهرانی، ساده‌زیستی وی بود، به‌طوری که با مردم و جوانان زندگی می‌کرد. هنگامی که در مسجد جامع بازار تهران نماز می‌خواند هر روز بعد از اقامه نماز به جماعت، می‌نشست تا مردم مشکلات خود را مطرح کنند و حاج‌آقا تهرانی به آنها پاسخ می‌داد و همین شیوه در جلسات اخلاق این مرجع تقلید نیز وجود داشت. خاطرات دلنشین بسیاری از این استاد بزرگ اخلاق به یادگار مانده است که در سالروز درگذشتش تعدادی از این خاطرات را مرور می‌کنیم.

برای دیگران دعا کنید
 ایشان مقید به زیارت حرم حضرت‎ عبدالعظیم(ع) بودند. اگر تهران بودند، هیچ‌ وقت در اول ‌ماه زیارت حرم حضرت‎ عبدالعظیم(ع) را ترک نمی‌‎کردند. همیشه ماهی یک ‎بار یا شب اول ‌ماه و یا صبح نخستین روز ماه، حتماً به زیارت می‌‎رفتند و هیچ‌‎وقت هم این برنامه‎‌شان ترک نمی‎ شد. آنجا هم که مشرف می‌‎شدند، مثل مشهد سعی می‎کردند تمام آداب زیارت را به‌جا بیاورند. در زیارت‌های‌شان‎ همیشه برای دیگران دعا می‌‎کردند؛ می‌‎فرمودند: شما همیشه برای دیگران دعا کنید و هرچه می‎خواهید، برای دیگران بخواهید و خودشان در این زمینه هیچ کوتاهی نمی‎ کردند.

یک خیابان ایران است و یک حاج آقامجتبی!
حاج‌آقا مجتبی تهرانی در میان علما و بزرگان، ازجمله آیت‌الله سیستانی از احترام خاصی برخوردار بودند. می‌گویند یکی از شاگردان حاج‌آقا مجتبی، در سفری به شهر نجف، به ملاقات حضرت آیت‌الله سیستانی رفته بود. حضرت آقای سیستانی از او پرسیده بود که چه کار می‌کند. او هم گفته بود که در خدمت حاج‌آقا مجتبی است. حضرت آقای سیستانی تا فهمیده بود که او در محضر حاج‌آقا تحصیل می‌کند، گفته بود: سلام مرا به ایشان برسانید! یک شیعه است و یک ایران؛ یک ایران است و یک تهران؛ یک تهران است و یک خیابان ایران؛ یک خیابان ایران و یک حاج آقامجتبی!

مهم، به تکلیف عمل کردن است
یکی از حاضران در محضر حاج‌آقا مجتبی به ایشان می‌گوید: همه ما آرزوی‌مان است که آقا امام زمان(عج) را زیارت کنیم. حاج‌آقا مجتبی می‌گویند: ما هم چنین چیزی می‌خواهیم. حالا زیارت هم کردی، بعدش چه می‌شود؟ مهم این است که به تکلیف عمل کنیم. بله؛ زیارتش خیلی هم خوب است، اما مهم به تکلیف عمل کردن است. اینکه تشخیص بدهی که چه کار بکنی و کار صحیح چیست، نه کاری که دوست داری.

حاج‌آقا از پاسخگویی به سؤال‌ها خسته نمی‌شد
یکی از ویژگی‌های شخصیتی حاج‌آقا مجتبی تهرانی این بود که بعد از پایان جلسات تا ساعت‌ها پاسخگوی سؤالات شاگردانش بود. حاج‌آقا جلسات‌شان که تمام می‌شد، می‌نشستند پای منبر و جواب سؤالات را می‌دادند. گاهی اوقات می‌شد که تا ساعت یک نیمه‌شب سؤالات را جواب می‌دادند. جوان‌ها را رها نمی‌کردند. نه جوان‌ها رها می‌کردند و نه حاج‌آقا خسته می‌شدند.

افتخارم نوحه‌خوانی امام‌حسین ع  است
استاد بزرگ اخلاق، حاج‌آقا مجتبی تهرانی که در زمان حیات پربرکت‌شان، خدمات ارزشمندی برای ترویج اخلاق و فرهنگ اسلامی در جامعه ارائه دادند و همچنین شاگردان بسیاری را در این زمینه تربیت کردند، وقتی از جایگاه و منزلت شخصی ایشان حرفی به میان می‌آمد با فروتنی تمام، خود را نوحه‌خوان امام‌حسین(ع) معرفی می‌کردند. جمله‎ معروفی که از ایشان در ذهن شاگردان و اطرافیان‌شان مانده است، این است که حضرت آیت‎الله حاج‎آقا مجتبی تهرانی با آن ‎همه افتخارات و عزتی که نزد خدا و مردم پیدا کرده بود، می‎فرمود: من افتخارم این است که نوحه‎خوان امام‌حسین(ع) باشم.

هنوز حلاوت آن نبات در کام من است
یکی از خاطرات خواندنی و قابل تأمل درخصوص شخصیت و زندگی حاج‌آقا مجتبی تهرانی، از زبان خودشان نقل شده است. یک‌بار خود حاج‌آقا فرمودند: پدرم مرحوم آیت‌الله آمیرزا عبدالعلی تهرانی گاهی به مغازه یک عالم اهل معنا، به ‌نام سیدعبدالکریم کفاش در انتهای بازار آهنگران می‌رفتند که به سیدعبدالکریم پینه‌دوز معروف بود. این سید با اینکه روحانی بود و اهل علم، از طریق پینه‌دوزی و کفش دوختن در مغازه کوچک خودش، امرار معاش می‌کرد. بین علما مشهور بود که وجود مقدس مولا صاحب‌الزمان(عج) به ایشان توجه خاص دارند و گاهی به حجره او هم سر می‌زنند. روزی امام عصر(عج) قطعه نباتی را به سیدعبدالکریم کفاش مرحمت کرده بودند که ایشان هم مقداری از آن قطعه نبات را به پدرم، میرزا عبدالعلی، هدیه کردند. پدرم به منزل آمدند و مقداری از آن نبات مرحمتی امام عصر(عج) را در دهان من نهادند. حاج‌آقا می‌فرمود: این علومی که نصیب شد و عنایاتی که به من رسید، ریشه همه‌اش، از آن نبات مرحمتی امام عصر(عج) است. حاج‌آقا تهرانی در جای دیگر می‌فرمودند: هنوز حلاوت آن نبات در کام من است و من فکر نمی‌کنم که خدا بدن مرا به آتش بسوزاند؛ چراکه در آن، تبرکی از امام زمان(عج) وجود دارد.

معرفی کتاب
یادگاری‌های حاج‌ آقا مجتبی
در آستانه سالروز رحلت عالم ربانی و استاد دروس اخلاق آیت‌الله حاج‌آقا‌مجتبی تهرانی، 2عنوان از تازه‌ترین کتاب‌های منتشر شده براساس سلسله جلسات اخلاق ایشان معرفی‌ می‌شود. این آثار توسط مؤسسه پژوهشی و فرهنگی مصابیح الهدی که مسئولیت حفظ و نشر آثار آن عالم ربانی واستاد دروس اخلاقی را به‌عهده دارد، منتشر شده است.

ادب الهی

آیت‌الله آقامجتبی تهرانی در سال‌های پایانی عمر شریفش، مباحثی را پیرامون تربیت نفس مطرح کرده‌اند این بیانات در قالب مجموعه «ادب الهی» که شامل 5جلد کتاب است منتشر شده است. مجموعه کامل این مباحث که به کلیات مباحث تربیتی از دیدگاه اسلام می‌پردازد در 2نوبت، یکی در سال‌های 1373 در جلسات عمومی ایشان ایراد شده و بعد از یک وقفه چند ساله، مجددا در سال1388 ادامه پیدا کرده است. سخنان ایشان در این جلسات که تعدادشان بیش از 150جلسه است، در 5 جلد منتشر شده است. عناوین این کتاب‌های پنج‌گانه به شرح زیر است: کتاب اول: تأدیب نفس، کتاب دوم: مبانی تربیت، کتاب سوم: تربیت فرزند، کتاب چهارم: حیا، موهبتی الهی و کتاب پنجم: تربیت مربی.

طاعت و اطاعات الهی

کتاب «طاعت و اطاعات الهی» اثری است براساس صحبت‎های حضرت‌ آیت‌الله ‌العظمی‌حاج ‌آقا مجتبی تهرانی(ره) که طی جلسات متوالی به مبحث اطاعت و طاعت پرداخته است.ایشان معتقد بودند که اطاعت را می‌توان به 2 قسم تقسیم کرد؛ اطاعت الهی و اطاعت غیرالهی. اطاعت الهی، شامل اطاعت از خدا، پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) است. اطاعت از رهبر و عالمان دینی و پدر و مادر هم درصورتی که در راستای اطاعت الهی باشد، اطاعت الهی محسوب می‌شود. اطاعت از ظالمان، اطاعت غیرالهی است که باید از آن پرهیز کرد. اطاعت و بندگی خداوند دارای آثار و پیامدهایی است؛ از قبیل بصیرت و روشن بینی، کثرت رزق. آفات و موانعی نیز اطاعت و بندگی خدا را تهدید می‌کنند؛ مانند جهل، هوای نفس، ریا.