دکان تازه رمالان و فالگیران

رابعه تیموری- روزنامه‌نگار

در تبلیغات کانال‌های مجازی انواع و اقسام خدمات به چشم می‌خورد: آینه می‌بینند، طلسم تضمینی راه دستشان است، طلسم‌های خرسوار و شیر و خورشیدشان رد‌خور ندارد، فال احساسی دو کاپ می‌گیرند و فوت و فن انواع طلسم را می‌دانند. آنها نه برای چاپ کارت ویزیت و کاتالوگ تبلیغاتی هزینه می‌کنند و نه به پستو و دخمه‌های عجیب و غریب یا دفتر و دستک‌های شیک بالاشهری نیاز دارند که با آویختن علائم باطل‌السحر به در و دیوارشان، مشتریان حیران خود را به باور توانایی‌های خود مجاب کنند. مثل قارچ از شبکه‌های اجتماعی سر در می‌آورند و بدون صرف هزینه و دور از چشم قانون به صید طعمه‌هایی می‌پردازند که حاضرند میلیون‌ها تومان بپردازند تا با قدرت‌های ماورایی این کاسبان چرب‌زبان گره‌های کور زندگی‌شان باز شود. این کاسبان پردرآمد تا چند سال پیش در گوشه و کنار شهر بساط کار و کسب خود را پهن می‌کردند، اما در سال‌های اخیر تعداد قابل‌توجهی از آنها به فضای مجازی کوچ کرده‌اند و در شبکه‌های اجتماعی به‌دنبال مشتری می‌گردند. دست خالی هم نمی‌مانند و تولید و انتشار300هزار محتوای مرتبط با رمالی و دعانویسی در فاصله سال‌های 1395تا 1402در شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد در این فضا هم کار و بارشان حسابی سکه است.

دور از دسترس قانون
پروفایلش تصویری از یک آدم برهنه سم‌دار است که  سر بزی شاخ‌دار روی تنه آن وصل شده و با رسم خطوط ناخوانای کج و معوج کنار این تصویر سعی کرده ارتباط خود با اجنه و موجودات ماورائی را نشان دهد. انگار خیالش آسوده است که قانون به‌سادگی سراغ او نمی‌آید و در بیوگرافی‌اش خود را جادوگر و دعانویس معرفی کرده است. کمتر پیش می‌آید آنلاین نباشد و خیلی زود پیام مشتریان را پاسخ می‌دهد. وقتی می‌خواهد به مشتری اطمینان دهد مشکلش را حل می‌کند، پیشنهادش طلسمی است که با اظهار موکلان یهودی انجام می‌دهد. می‌گوید: «تا امروز کاری نبوده که آنها از پسش برنیایند. موکلان یهودی به کسی رحم نمی‌کنند.» همان رد و بدل کردن پیام هم کافی است که تشخیص دهد باید طالع مشتری‌اش را کف فنجان قهوه ببیند یا در آینه یا برایش روی پوست حیوانات سحر و جادو بنویسد. تا اینجای کار ماجرا در مرحله پرداخت هزینه‌های کلان باقی می‌ماند، اما بسیار پیش می‌آید برای بانوان جوانی که تصاویر پروفایل و پست‌های آنها را پسندیده، نسخه باطل‌السحر حضوری بپیچد و آنها را مجاب کند برای حل مشکل خود و برباد نرفتن پول‌های کلانی که هزینه کرده‌اند به محلی مراجعه کنند که او تعیین می‌کند؛ جایی دنج و دورافتاده که برای گرفتار کردن اجنه مناسب می‌داند... .

شاکی خصوصی، شرط پیگرد قانونی
فعالیت رمالان و فالگیران در فضای مجازی باعث تشکیل پرونده‌های کلاهبرداری متعدد شده است. سرهنگ مسلم میراحمدی، رئیس اداره مبارزه با کلاهبرداری پلیس آگاهی تهران بزرگ به فراوانی این پرونده‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: «یکی از مسائلی که در برخورد قانونی با رمالان و فالگیران محدودیت به‌وجود می‌آورد، شرط صدور دستور قضایی است.» او داشتن شاکی خصوصی را برای صدور دستور قضایی لازم می‌داند و می‌گوید: «در کلاهبرداری‌هایی که رقم کمتر از 100میلیون تومان است باید شاکی خصوصی به شکایت از فرد رمال بپردازد تا مورد پیگیرد قانونی قرار گیرد.»  سرهنگ علی‌محمد رجبی، رئیس مرکز تشخیص و پیشگیری پلیس فتا درباره گسترش فعالیت رمالان در فضای مجازی می‌گوید: «فضای مجازی، فرصت ارتباط‌گیری با طیف گسترده‌ای از مردم، انجام تبلیغات مختلف، درآمدزایی و… را برای کاربران فراهم آورده است، اما در این ‌بین افرادی هستند که سعی دارند از این فرصت‌ها سوءاستفاده کرده و اهداف مجرمانه خود را عملی کنند. او ادامه می‌دهد: «براساس گزارش تیم تحلیل بیت‌بان، از ۶۱۵برنامه فال و طالع‌بینی موجود در فروشگاه‌های اندرویدی، نزدیک به یک‌سوم، یعنی ۱۹۷مورد از آنها بدافزار بوده‌اند. این نرم‌افزارها غالباً بدون اطلاع کاربر اقدام به دانلود دیگر برنامه‌ها، ارسال ناخواسته تبلیغات یا عضو کردن کاربر در کانال‌های تلگرامی می‌کنند و به این ترتیب حریم خصوصی کاربران نقض می‌شود.»

فقر فرهنگی؛ عامل رونق رمالی
امان‌الله قرایی‌مقدم، معتقد است احساس ضعف و ناتوانی سبب گرایش افراد به سمت فالگیری و رمالی می‌شود. این پژوهشگر اجتماعی درباره مشتریان رمالان و فالگیران می‌گوید: «معمولا افراد کم‌سواد، دارای فقر فرهنگی و درمانده و مستاصل از همه‌‌چیز، گرایش بیشتری به فالگیری، رمالی و احضار روح دارند.»  او داشتن سواد و آگاهی را عاملی بازدارنده در گرایش به رمالی عنوان می‌کند و می‌گوید: «افراد تحصیلکرده در پدیده‌های مختلف به‌دنبال علت واقعی و منطقی مسائل می‌گردند و به رفتارهایی مانند رمالی که ریشه عقلانی ندارند، باور پیدا نمی‌کنند.» قرایی‌مقدم رو آوردن به رمالی را نوعی فرار از مسئولیت و منفعل بودن می‌داند و ادامه می‌دهد: «وقتی بر بینش و طرز فکر افراد تقدیرگرایی حاکم شود و خود را در شکل‌گیری فرایند زندگی و فرایند حرکتی آینده مؤثر ندانند، به این سمت گرایش پیدا می‌کنند. زمانی که انسان‌ها به‌دلیل عدم‌دسترسی به همه متغیرها در زندگی، با شکست‌هایی روبه‌رو می‌شوند، ناکامی در غلبه بر موانع سبب می‌شود افراد تصور کنند یک عامل بیرونی، سبب شکست آنهاست؛ بنابراین برای رهایی از این شکست، تلاش می‌کنند از نظر روانی نیز متوسل به یک عامل بیرونی شوند.»

روشی ساده برای حل مشکل
علیرضا محمدی، راحت‌طلبی بعضی از افراد را دلیل مراجعه آنها به رمالان ذکر می‌کند و توضیح می‌دهد: « بعضی از افراد برای حل مشکلات خود به‌دنبال ساده‌ترین و آسان‌ترین راهکارها هستند و تصورشان این است که با مراجعه به رمال و فالگیر مشکل خود را حل می‌کنند.»  این روانشناس و استاد دانشگاه کمبودها و مشکلات عاطفی و اجتماعی را از عوامل مهم و مؤثر در مراجعه افراد به فالگیران و رمالان می‌داند و می‌گوید: «بسیاری از افراد تحصیلکرده که با وجود داشتن سواد و موقعیت اجتماعی به سراغ این افراد می‌روند از کمبودهای عاطفی رنج می‌برند.» محمدی درباره نقش شبکه‌های مجازی در موفقیت رمالان می‌گوید: «اغلب کسانی که در فضای مجازی به‌دنبال رمال و کف‌بین برای حل مشکلات خود می‌گردند، افرادی برونگرا هستند و با پست‌ها و مطالبی که در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌کنند، به رمالان و سودجویان کمک می‌کنند که از زندگی خصوصی آنها اطلاعات مناسبی به‌دست آورند و با سوءاستفاده از این اطلاعات اعتماد آنها را جلب کنند.»

* منابع: محمدعلی دادگسترنیا پژوهشگر علوم اجتماعی  در تحلیل کلان‌داده‌ها وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به روایت وزارت بهداشت