فصل «فریاد» در جنگل هیرکانی

مجید جباری-روزنامه‌نگار

آخرین روزهای فصل گاوبانگی مرال‌های ایرانی(گوزن قرمز) در حالی سپری می‌شود که صدها فعال محیط‌زیست و داوطلب بعد از یک ماه اقامت شبانه‌روزی در جنگل‌های هیرکانی برای محافظت از این گونه در حال انقراض، طبیعت  را به گوزن قرمز ایرانی می‌سپارند.
حفاظت از مرال‌ها در فصل زادآوری سال از نیمه اول شهریور تا نیمه مهر و کمی بیشتر ادامه دارد. در این بازه زمانی که مرال‌ها آسیب‌پذیرتر می‌شوند، ورود گردشگران و تورهای گردشگری به جنگل‌های شمال ممنوع شده و چندین چادر حفاظتی در جنگل‌های شمالی برپا ‌شد. صدها داوطلب و علاقه‌مند از افراد محلی و دیگر نقاط کشور به کمک سازمان حفاظت‌محیط‌زیست آمدند تا رفت‌وآمدهای مشکوک در مناطق نزدیک به زیستگاه‌ مرال‌ها را رصد کنند تا«گاوبانگی» و نعره‌ مرال‌ها برای جفت‌یابی، که ‌نماد باشکوه جنگل‌های هیرکانی است در معرض خطر بیشتر قرار نگیرد. بانگ‌های پی‌درپی مرال‌های نر، امکان شناسایی و ردیابی آنها را برای شکار، آسان‌تر می‌کند. شکارچیان تلاش می‌کنند با تقلید صدای نعره مرال‌ها به وسیله دمیدن در شاخ گوزن یا لوله‌های پلاستیکی، مرال نر را به طرف خود بکشانند و بی‌رحمانه شکارش کنند. مرال یا گوزن قرمز، نماد تنوع زیستی و شکوه جنگل‌ هیرکانی و از گونه‌های حمایت شده و در حال انقراض است. این گوزن غالبا در علفزارهای نزدیک به مناطق جنگلی انبوه زندگی می‌کند. زیستگاه اصلی مرال، جنگل‌های منطقه خزر ‌است، اما تا چندی پیش در جنگل‌های زاگرس نیز زندگی می‌کرد.مناطق جنگلی و مرتفع مازندران و گلستان از جنگل‌های بندرگز و نوکنده درغرب تا پارک ملی گلستان در شرق از مهم‌ترین زیستگاه‌های مرال ‌هستند.
فرشاد اسکندری، ‌کارشناس حیات وحش به همشهری می‌گوید: فصل گاوبانگی برای این گونه در خطر انقراض بسیار اهمیت دارد. سال گذشته 340داوطلب در فصل گاوبانگی در چادرهای محافظتی پارک ملی گلستان مستقر شدند. در چند سال اخیر حفاظت مشارکتی جزو دستورالعمل‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست قرار گرفت. این مشارکت‌ها باعث افزایش جمعیت حیات وحش و حفظ زیستگاه‌ها می‌شود. به گفته این کارشناس حیات‌وحش، خطری که این گونه را تهدید می‌کند، تخریب زیاد زیستگاه‌های گوزن قرمز ایرانی در جنگل‌های هیرکانی است. تخریب زیستگاه در جنگل هیرکانی باعث جزیره‌ای شدن جمعیت مرال‌ها و قطع ارتباط میان زیستگاه‌ها شده است.   هر قدر جمعیت، جزیره‌ای شود مرال‌ها به حاشیه رانده و شکار کردنشان راحت‌تر می‌شود. به حاشیه راندن مرال‌ها باعث قطع تبادل ژنتیک آنها نیز می‌شود؛ منابع آبی و غذایی و امکان مهاجرت حیوان را کاهش و مجموع این عوامل جمعیت مرال‌ها را کاهش می‌دهد.