در آرزوی کلاس اول

رابعه تیموری- روزنامه‌نگار

 سن‌و‌سالشان آنقدری نیست که از قوانین جدید و قدیم سردرآورند. اصلا نمی‌دانند چرا زمان مدرسه‌رفتن آنها به قانون و تبصره‌های رنگارنگ کهنه و تازه بستگی دارد. اگر 15-10 روز زودتر به دنیا آمده بودند، می‌توانستند بدون دردسر و چون و چرا امسال را در کلاس اول دبستان ثبت‌نام کنند، ولی تاریخ تولدشان در فاصله اول تا پانزدهم مهر سال1396 قرار گرفته و به‌دلیل اختلاف سنی چند‌روزه آنها با همسالانشان، در تعیین زمان آغاز تحصیلشان، اما و اگرهای فراوانی پیش آمده است. این اما و اگرها خاص مهرماهی‌های سال96 نیست و حکایت مدرسه‌رفتن مهرماهی‌ها از گذشته‌های دور پر حدیث و معما بوده است. تبصره ماده29 آیین‌نامه اجرایی هم، سال گذشته برای پایان‌دادن به همین اما و اگرها به تصویب رسیده، ولی امسال با لغو و غیراجرایی‌شدن این تبصره، مشکلات مهرماهی‌های سال96 دوچندان شده و حکایت مدرسه‌رفتنشان نقل و داستانی عریض و طویل‌تر پیدا کرده است.

در پیش‌دبستانی مردود شدم؟
انگار تعداد مراجعان مدرسه زیاد بوده و بابای خوشروی مدرسه که با خستگی روی صندلی دسته‌فلزی‌اش نشسته، دیگر حوصله چاق‌سلامتی ندارد. در حیاط نه‌چندان بزرگ مدرسه تعدادی از والدین دور هم جمع شده‌اند و مشغول اختلاطند. گاهی صدای بعضی از آنها بالا می‌رود و اختلاط‌هایشان به داد و هوار تبدیل می‌شود. پوشه‌های پر و پیمانی که در دست دارند، نشان می‌دهد برای ثبت‌نام فرزندشان به مدرسه آمده‌اند. بچه‌ها فارغ از اختلاط و بحث‌های داغ مادرانشان زیر آفتاب تند و تیزی که کف حیاط سیمان‌پوش مدرسه پهن شده، مشغول بازی هستند. تصور می‌کردیم در روزهای گرم و بلند تابستان، مدارس آرام و سوت و کورند و ثبت‌نام دانش‌آموزان مقاطع مختلف به روال معمول امور اداری منظم و بی‌حرف و حدیث انجام می‌شود، اما حالا که تماس‌های تلفنی تعدادی از والدین کودکان متولد مهرماه ما را به این مدرسه ابتدایی جنوب شهر کشانده خلاف تصوراتمان را شاهد هستیم. یکی از مادران می‌گوید: «دختر من اول مهرماه سال96 به دنیا آمده و اگر امسال به مدرسه نرود، به‌دلیل اینکه فقط یک روز دیرتر متولد شده، یک سال از همسالانش عقب می‌ماند.» دختر شیرین‌زبان و پرشرو‌شور او که مائده نام دارد، سال گذشته دوره پیش‌دبستانی‌2 را هم گذرانده و برای ورود به مدرسه آماده شده است، ولی هیچ‌یک از دبستان‌های دولتی محل او را در پایه اول ثبت‌نام نمی‌کنند. مادر مائده می‌گوید: «پارسال شنیدیم قانونی تصویب شده که به بچه‌های متولد نیمه اول مهر اجازه می‌دهد در کلاس اول درس بخوانند، به همین دلیل دخترم را در پیش‌دبستانی ثبت‌نام کردم تا برای ورود به مدرسه آماده شود، اما حالا که به آموزش و پرورش منطقه رفتم تا برای ثبت‌نام دخترم معرفی‌نامه بگیرم، به من معرفی‌نامه ندادند و گفتند باید مدارس دولتی منطقه برای ثبت‌نام این نوآموزان اعلام آمادگی کنند تا برای طی مراحل پیش‌ثبت‌نام، شما را معرفی کنیم. مسئولان این مدرسه هم که تنها دبستان دولتی محله ما‌ست، می‌گویند جا نداریم و نمی‌توانیم دختر شما را ثبت‌نام کنیم.» مائده تصور می‌کند در پیش‌دبستانی مردود شده که اجازه ثبت‌نام در مدرسه را به او نمی‌دهند.

 نوآموزان جنوب شهری بیشتر آسیب می‌بینند
غزل تقریبا هم‌قدوقواره مائده است، ولی برخلاف مائده حوصله بازی ندارد و از مادرش جدا نمی‌شود. غزل حتی کیف و لوازم‌التحریر مدرسه‌اش را هم خریده و امروز با کیف و وسایلش برای ثبت‌نام آمده است. او که متوجه شده ممکن است نتواند امسال به کلاس اول برود، با بغض می‌گوید: «همه دوستان من که در پیش‌دبستانی با هم بودیم، به مدرسه می‌روند، ولی من نمی‌توانم به کلاس اول بروم.» مادر غزل در مورد سن یادگیری کودکان حسابی مطالعه کرده و می‌گوید: «بهترین سن یادگیری کودکان 6 تا 7سالگی است و در این سن ذهن برای پذیرش مطالب آمادگی زیادی دارد. به همین دلیل این سن را برای آغاز تحصیل بچه‌ها تعیین کرده‌اند. اگر دختر من به مدرسه نرود، در خانه با بازی‌های رایانه‌ای مشغول می‌شود و آمادگی ذهنی خاص این سن را از دست می‌دهد.» خانواده غزل نمی‌توانند فرزندشان را در مدارس غیردولتی ثبت‌نام کنند. مادر غزل می‌گوید: «خانواده‌های مرفه اگر نتوانند فرزندشان را در مدارس دولتی ثبت‌نام کنند، به‌راحتی هزینه مدارس غیردولتی را می‌پردازند و مشکلشان حل می‌شود، اما این بلاتکلیفی به کودکان خانواده‌هایی که توان مالی ندارند، آسیب زیادی می‌زند.»  اعتراض والدین کودکان مهرماهی دفتر ثبت‌نام مدرسه را شلوغ و مسئولان را کلافه کرده است. مدیر مدرسه می‌گوید: «قانونی که به ما اجازه می‌داد کودکان مهر‌ماهی را در پایه اول ثبت‌نام کنیم، امسال لغو شده، اما اغلب والدین از این موضوع اطلاعی ندارند و اصرار آنها برای ثبت‌نام کودکانشان ما را با مشکل مواجه کرده است.»

این تبصره موقت بود
بالا‌بودن تراکم کلاسی پایه اول ابتدایی مدارس دولتی سبب شده قانونگذاران آموزش و پرورش کشور تبصره ماده‌29 آیین‌نامه اجرایی را لغو کنند. معصومه نجفی پازوکی، معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش می‌گوید: «سال گذشته برای حل مشکل ثبت‌نام متولدین مهر‌ماه در پایه اول ابتدایی، تصمیم گرفتیم تبصره‌ای را به‌صورت موقت به ماده29 آیین‌نامه اجرایی اضافه کنیم که براساس آن خانواده‌های این دانش‌آموزان می‌توانستند در مدارسی که از نظر ظرفیت و امکانات شرایط لازم را دارند، فرزندان خود را ثبت‌نام کنند.» پازوکی بر موقتی‌بودن این تبصره تأکید می‌کند و توضیح می‌دهد: «تبصره ماده29 به‌صورت موقت مصوب شد و قرار بود سال گذشته و امسال به‌صورت آزمایشی اجرا شود، اما سال گذشته پس از اجرای آن مشکلات زیادی برای مدارس به‌وجود آمد و بازخوردهای زیادی از سوی مدیران مدارس داشتیم که اجرای تبصره را باعث افزایش تراکم کلاسی و افت کیفیت آموزشی پایه اول می‌دانستند.»  به‌گفته معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش، مدرسه‌محوری از ویژگی‌های مهم تبصره است، اما خانواده‌ها به این امر توجه کافی ندارند. او می‌گوید: «در تدوین محتوای تبصره، مدرسه‌محوری را مبنا قرار دادیم و از تمرکز‌گرایی جلوگیری کردیم. به این مفهوم که ثبت‌نام دانش‌آموزان را به‌وجود ظرفیت و امکانات مدارس مشروط کردیم و تشخیص این امر را بر عهده مدیران مدارس گذاشتیم، اما بسیاری از خانواده‌ها به این شرط اجرای تبصره و متفاوت‌بودن شرایط مدارس توجه نداشتند و با وجود بالا‌بودن تراکم دانش‌آموزی بعضی از مدارس، به ثبت‌نام فرزندانشان اصرار می‌کردند.»  تعداد قابل‌توجهی از دانش‌آموزان مهرماهی که سال گذشته نتوانسته‌اند در پایه اول مدارس دولتی ثبت‌نام کنند، در مدارس غیرانتفاعی و غیردولتی این پایه را گذرانده‌اند. پازوکی می‌گوید: «به‌دلیل افزایش شهریه مدارس غیرانتفاعی بسیاری از این دانش‌آموزان برای ثبت‌نام در پایه دوم به مدارس دولتی مراجعه کرده‌اند و تراکم کلاسی پایه دوم ابتدایی بعضی از مدارس نواحی شهری نیز افزایش پیدا کرده است.»

تا پایان مرداد منتظر بمانید
معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش بلاتکلیفی دانش‌آموزان مهر‌ماهی متولد سال96 را از مشکلات نظام آموزش و پرورش مقطع ابتدایی برمی‌شمرد و ادامه می‌دهد: «در این تبصره گذراندن دوره پیش‌دبستانی‌2 به کودکان مهرماهی الزام نشده، اما بسیاری از این کودکان با صلاحدید خانواده‌ها این مقطع را گذرانده‌اند و این مسئله برای خانواده‌ها این توقع را به‌وجود آورده که فرزندشان در پایه اول مدارس دولتی ثبت‌نام شود، درحالی‌که گذراندن دوره پیش‌دبستانی تصمیم شخصی آنها و حتی غیرقانونی بوده است.» آمار تعداد قابل‌توجهی از کودکانی که دوره پیش‌دبستانی را گذرانده‌اند، در سامانه رسمی آموزش و پرورش ثبت نشده است. پازوکی توضیح می‌دهد: «به‌دلیل غیرقانونی‌بودن ثبت‌نام کودکان متولد مهرماه در مقطع پیش‌دبستانی، این آمار در سامانه‌های رسمی ذکر نشده، ولی با رسیدن این کودکان به مرحله ورود به مدرسه، متوجه شدیم تعداد این نوآموزان قابل‌توجه است و اگر بدون درنظرگرفتن شرایط در مدارس ثبت‌نام شوند، با افزایش تراکم کلاسی پایه اول مدارس و افت آموزشی این پایه مواجه خواهیم شد.» او تراکم کلاسی را از مشکلات مدارس نواحی شهری برمی‌شمرد و درباره تعیین‌تکلیف کودکان مهرماهی که مقطع پیش‌دبستانی را گذرانده‌اند، می‌گوید: «پس از بررسی‌ها و نشست‌های تخصصی که داشتیم، مصوبه موقت ماده29 را امسال ملغی اعلام کردیم. بر این اساس ثبت‌نام کودکانی که پس از پایان شهریور سال1397 به دنیا آمده‌اند، در مقطع پیش‌دبستانی تخلف و غیرقانونی است و اگر کودکی این مقطع را بگذراند، مهرماه سال آینده در پایه اول ابتدایی ثبت‌نام نخواهد شد، ولی برای رفع مشکلات کودکان متولد مهر سال96، شورای مدارس مکلف شدند تا پایان مرداد ثبت‌نام سایر کودکان واجد شرایط را به پایان برسانند و پس از این تاریخ اگر در مدرسه فضا و امکانات کافی داشتند، کودکان مهرماهی را نیز در پایه اول پذیرش کنند.» معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش به والدین کودکان مهرماهی توصیه می‌کند به‌عنوان کنشگران تربیتی فعال، در بررسی شرایط آموزشی فرزندشان جامع‌نگری داشته باشند و اگر مدرسه‌ای از تراکم دانش‌آموزی بالایی برخوردار است، به ثبت‌نام فرزندشان اصرار نداشته باشند تا کودک آنها و سایر دانش‌آموزان در شرایط آموزشی مطلوبی دوران تحصیل خود را آغاز کنند.