چگونه بدون ابزار آسمان را رصد کنیم

دارا تیموری‌فر -ستاره‌شناس

نگاه کردن و تربیت چشم غیرمسلح که آشنا با آسمان و محدوده‌های صور فلکی باشد و بتواند خطوط صورت فلکی را به‌طور فرضی تجسم و ترسیم کند، نخستین گام از بخش رصدی نجوم است. در این صورت، می‌توانید استفاده درست از ابزار را هم بیاموزید و به‌کار ببرید. رصد با چشم غیرمسلح، مهارت بالایی لازم دارد که با تمرین و ممارست به‌دست می‌آید و البته رصدگران ماهر، از این مهارت برخوردارند. ازجمله پارامترهای مهم دیگر در بخش رصدی نجوم، داشتن صبر و حوصله همراه با کنجکاوی بالاست. برخی اجرام آسمانی با چشم غیرمسلح قابل‌رویت هستند؛ به شرط اینکه چشم به‌اصطلاح خوب تربیت شده باشد و آسمان تاریک و صاف و بدون آلودگی نوری داشته باشیم. تمامی این پارامترها تأثیرگذارند، اما احتمال اینکه شما حتی با تلسکوپ هم نتوانید جهت‌های آسمانی را درست و دقیق تشخیص دهید، وجود دارد. تهیه ابزار رصد باید همراه با آگاهی از سوژه مورد نظر باشد و اینکه آن را باید در کجای آسمان دنبال کرد. به همین دلیل، شاید بهتر باشد ابتدا رصد نجوم با چشم غیرمسلح را بیاموزیم و مهارت‌های لازم را کسب کنیم، سپس به تهیه ابزار بپردازیم. یک راهکار مناسب، این است که ابتدا اطلس‌ها و نقشه‌های اجرام آسمانی را که ملزومات مهمی در بخش رصدی نجوم هستند، تهیه کنیم. البته با نصب نرم‌افزارهای شبیه‌ساز روی گوشی یا تبلت با یک جست‌وجوی ساده هم می‌توان به آسانی آسمان را شبیه‌سازی کرد. این نرم‌افزارها می‌گویند که در کدام بخش آسمان، چه صورت فلکی قابل‌رصد و مشاهده است یا اینکه چه ستاره و سیاره‌ای را می‌توان دید. صورت‌های فلکی وجود خارجی ندارند و تنها تصوراتی از پیشینیان هستند که در طول زمان با تغییراتی مواجه شده‌ است. محدوده صور فلکی درحال حاضر مرزبندی مشخصی دارد که 88 صورت فلکی را شامل می‌شود و تمامی رصدگران دنیا آنها را به رسمیت می‌شناسند. این محدوده مشخص‌شده صور فلکی آدرس و نشانی‌ها را برای رصدگران در آسمان آسان می‌کنند. برای نمونه در محدوده آسمان ایران برخی صور فلکی در طول سال قابل مشاهده نیستند. این موضوع برای کشورهای دیگر نیز صدق می‌کند. اما یکی از جذاب‌ترین بخش‌های رصدی نجوم، این است که حین رصد کردن، فاصله‌ها و ابعاد اجرام را با زمین بررسی کنیم. خوشبختانه با یک جست‌وجوی ساده هم می‌توان به این اطلاعات در کمترین زمان، دسترسی پیدا کرد. رصد اجرام با درنظر گرفتن ابعاد، حجم و همچنین فاصله آنها، جایگاه ما را در جهان هستی یادآوری می‌کند و آرامش خاصی را در ما به‌وجود می‌آورد.