پشت پرده فناوری تشخیص چهره

زهرا خلجی-روزنامه‌نگار

فناوری در سال‌های اخیر از نیرویی برای حل مسئله به یک موجودیت هدف‌محور برای انسان‌ها تبدیل شده است. اگر در دهه 90میلادی فناوری، محدود به کامپیوتر، اینترنت، ایمیل و تلفن سیمی بود، با پیشرفت‌های چشمگیر، نقش فناوری به‌عنوان یک نیاز ضروری در زندگی و جامعه ما پررنگ‌تر شده است. یکی از پیشرفت‌‌های کلیدی، ظهور هوش مصنوعی (AI) و یادگیری ماشین (ML) است که برای جایگزینی مداخله انسانی در کارهای روزمره یا حتی رسیدگی به برنامه‌های کاربردی حیاتی و کمک به حفاظت از آن است. یکی از مهم‌ترین حوزه‌های کارایی هوش مصنوعی، پیشرفته‌ترین شکل امنیت بیومتریک و تشخیص چهره است.

نقش هوش مصنوعی
درحالی‌که مغز حیوانات و انسان، اشیا را به راحتی تشخیص می‌دهد، کامپیوترها در این کار مشکل دارند. روش‌های متعددی برای انجام پردازش تصویر وجود دارد؛ ازجمله یادگیری عمیق و مدل‌های یادگیری ماشین. تشخیص تصویر مستلزم ایجاد شبکه‌های عصبی عمیق است که هر پیکسل تصویر را تجزیه و تحلیل می‌کند. با کمک مدل‌های هوش مصنوعی به این شبکه‌ها تا حد امکان تصاویر برچسب‌‌دار داده می‌شود تا آنها را برای تشخیص تصاویر مرتبط آموزش دهند. سیستم‌های تشخیص تصویر آموزشی را می‌توان به 3 روش انجام داد: یادگیری تحت نظارت، یادگیری بدون نظارت یا یادگیری خودنظارتی. معمولا برچسب‌گذاری داده‌های آموزشی تمایز اصلی بین 3 رویکرد آموزشی است. به همین‌خاطر اکنون فناوری‌های جدید درصورت داشتن اطلاعات اولیه مناسب می‌توانند حتی چهره فرد را با عینک و ماسک هم تشخیص دهند.

معنای فنی تشخیص چهره
این فناوری یکی از پیشروترین برنامه‌های هوش مصنوعی و همچنین یکی از اشکال پیشرفته احراز هویت بیومتریک است که قادر به شناسایی و تأیید یک فرد با استفاده از ویژگی‌های چهره در یک تصویر یا ویدئو از پایگاه داده است. این روش در مقایسه با سایر فناوری‌‌های بیومتریک مانند اثر انگشت یا اسکن شبکیه، سریع‌تر و راحت‌‌تر است. تشخیص چهره روشی دقیق‌تر برای شناسایی افراد نسبت به استفاده از شماره موبایل، آدرس ایمیل، آدرس پستی یا آدرس IP است؛ به‌عنوان مثال، اکثر خدمات مبادلاتی از سهام گرفته تا ارزهای دیجیتال، اکنون برای محافظت از مشتریان و دارایی ‌آنها به تشخیص چهره متکی هستند.

تمایل کشورها برای استفاده گسترده
در سال‌های اخیر، سرمایه‌گذاری‌ها در فناوری تشخیص چهره افزایش یافته است. با پیشرفت‌‌های این فناوری، موارد استفاده جدید و مدل‌‌های تجاری در زمینه تبلیغات، مراقبت‌های بهداشتی، امنیت، مراقبت، فرودگاه‌ها و ... نیز روند رو به رشدی داشته است. در آمریکا، از طرح خروج بیومتریک رونمایی کرد که هدف آن استفاده از فناوری تشخیص چهره برای همه مسافران هوایی تا سال 2023برای شناسایی مطابقت با ویزاست. 59درصد از آمریکایی‌ها طرفدار اجرای فناوری تشخیص چهره هستند، زیرا آن را برای استفاده در اجرای قانون قابل‌قبول می‌دانند. با این حال، برخی از شهرها مانند سانفرانسیسکو با استناد به موضع‌گیری در برابر سوءاستفاده احتمالی از آن توسط دولت، بر ممنوعیت نظارت فشار وارد کرده‌اند. در آمریکای جنوبی این فناوری به‌طور عمده برای سرکوب جرم و جنایت به‌کار گرفته می‌شود. بلژیک و لوکزامبورگ2 کشوری هستند که رسما با استفاده از فناوری تشخیص چهره مخالفت می‌کنند.  این فناوری در 26کشور اروپایی تا به امروز استفاده می‌شود. در روسیه، برای بررسی نقض قوانین قرنطینه کووید به فناوری تشخیص چهره اعتماد کرده‌اند. در ترکیه، 30پهپاد ساخت این کشور از هوش مصنوعی و تشخیص چهره برای امنیت مرزها استفاده خواهند کرد. رژیم اشغالگر نیز از طریق 27 ایست بازرسی کرانه باختری، شهروندان فلسطینی را با این فناوری زیرنظر دارد. پلیس امارات عینک‌‌های هوشمندی را خریداری کرده است که می‌توان از آن برای اسکن جمعیت استفاده کرد. در چین، کره‌جنوبی، تایوان و سنگاپور نیز این فناوری برای نبرد با کووید-19 و ردیابی تماس از طریق شناسایی بیومتریک به ابزاری رایج برای کاهش نرخ عفونت تبدیل شده است.

 چیــــن، بزرگ‌تریــن صادر‌کننده
چین بالاترین نسبت دوربین‌های مدار بسته به شهروندان را در جهان دارد یعنی یک دوربین به ازای هر 12نفر. تا سال2023، چین بزرگ‌ترین بازیگر در بازار جهانی تشخیص چهره است. این آمار فقط شامل اجرای این فناوری در کشور نیست، بلکه صادرات را نیز در بر می‌گیرد. چندین کشور آفریقایی، مانند کنیا و اوگاندا، از شرکت‌های چینی به‌ویژه هواوی، تامین مالی و زیرساخت‌های مخابراتی و نظارتی دریافت کرده‌اند. درحالی‌که این شرکت ادعا می‌کند که این امر باعث شده است نرخ جرم و جنایت منطقه‌ای کاهش یابد، برخی از فعالان نسبت به این آمار مشکوک هستند.