کاهش شالیزارها برای مقابله با خشکسالی

سیده زهرا عباسی- روزنامه‌نگار

کشت برنج در 19استان کشور انجام می‌شود، اما آمارها نشان می‌دهد که سهم گیلان و مازندران در تولید این محصول 75درصد و سهم سایر استان‌ها فقط 25درصد است. گیلان رتبه نخست، ‌مازندران رتبه دوم و بعد از آن به‌ترتیب گلستان، خوزستان، فارس، لرستان، ایلام، قزوین، آذربایجان‌شرقی، زنجان، سیستان ‌و ‌بلوچستان، چهارمحال ‌و ‌بختیاری، کهگیلویه ‌و ‌بویراحمد، خراسان‌رضوی، اردبیل، کرمانشاه، اصفهان، خراسان‌شمالی و آذربایجان‌غربی قرار دارند که روی‌ هم‌رفته حدود 600هزار هکتار اراضی کشور را به کشت برنج اختصاص داده‌اند. با وجود اینکه از چهارم تیر‌ سال 1398بخشنامه‌ای به 2استان گیلان و مازندران ارسال شد که به‌دلیل استراتژیکی بودن محصول برنج و موضوع تامین آب شالیزارها، تا می‌توانند برنج بکارند، اما انتشار اخباری مبنی بر کاهش 36 درصدی بارندگی در مازندران و 40درصدی در گیلان، نگرانی‌هایی را درباره کشت برنج به‌وجود آورده است.

 کاهش ذخیره سدها و آب بندان‌ها    
از مازندران خبر می‌رسد که کاهش بارندگی و کم شدن رواناب‌ها، منابع آب کشاورزی شرق استان را تحت‌تأثیر شدید قرار داده؛ به‌طوری که جهادکشاورزی بر لزوم انتخاب ارقام کم آب‌بر در برنج کاری و حتی جایگزینی کشت تأکید می‌کند. طبق اعلام رسمی مرکز ملی خشکسالی هواشناسی کشور، بارش 5ماهه سال زراعی جاری مازندران منتهی به بهمن نسبت به‌مدت مشابه دوره آماری بلندمدت، حدود ۳۷درصد‌ و نسبت به‌مدت مشابه سال قبل، ۳۶درصد کاهش داشته است. مدیر زراعت سازمان جهادکشاورزی مازندران، وضعیت منابع آبی مازندران، به‌خصوص 2سد در شرق این استان را وخیم توصیف می‌کند و می‌گوید: وضعیت منابع آبی آب‌بندان‌های استان نیز خوب نیست؛ کشاورزان به‌علت کم بارشی نتوانستند آب بندان‌های استان را پر از آب کنند. خلیل حقیقی، از شالیکاران شرق استان می‌خواهد نسبت به کشت جایگزین برنج با مراکز خدمات کشاورزی هماهنگ باشند و براساس توصیه و پیشنهادهای کارشناسان، اقدام به کشاورزی کنند. در حال حاضر، مخزن سدهای استان فقط ۳۷درصد آب دارد که نسبت به سال گذشته، افت ۴۷درصدی را نشان می‌دهد. آب آب‌بندان‌های استان هم معادل ۵۱درصد است که نسبت به‌مدت مشابه سال گذشته، کاهش ۲۶درصدی را نشان می‌دهد.

 کاهش 10درصدی شالیزارهای مازندران    

کشت برنج در مازندران به‌طور معمول با شخم و شیار، خزانه‌گیری و آب تخت‌کردن شالیزار، از ‌ماه اسفند آغاز می‌شود و به‌طور معمول در اواخر فروردین به مرحله نشاء می‌رسد.
رئیس جهادکشاورزی مازندران در این‌باره به همشهری می‌گوید: کاهش بارندگی و در کنار آن، افزایش دما و البته کاهش ظرفیت آب‌گیری در سدها و آب‌بندان‌ها، موجب شده است تا مدیریت بهینه آب و تغییر کشت با محصول کم‌آب‌بر مورد توجه قرار گیرد. حسن عنایتی با اشاره به اینکه در ماه جاری باید شخم و شیار، خزانه‌گیری و آب تخت کردن شالیزارها انجام شود، می‌افزاید: کشاورزان برای این کار می‌توانند از هرزآب و آب بارندگی استفاده کنند، اما تأکید ما این است که حدود 7تا 10درصد کل شالیزارهای استان که با تنش آبی در زمان کمبود بارش مواجه هستند، سراغ کشت جایگزین بروند. در واقع از کشاورزان می‌خواهیم اگر آب مطمئن ندارند سراغ کشت جایگزین بروند.  به‌گفته او، مدیریت بهینه آب و تناوب آبیاری هم در کل شالیزارهای مازندران مورد توجه قرار گرفته است تا کمبودها جبران شود.

 جایگزینی ارقام باکیفیت در گیلان

هر ایرانی سالانه 36کیلوگرم برنج مصرف می‌کند؛ بخش زیادی از این مصرف سالانه از شالیزارهای گیلان به‌دست می‌آید. هرچند این استان هم مانند مازندران در سال زراعی جاری، با کاهش بارندگی مواجه شده است؛ به‌طوری که طبق آمار اعلام شده، میزان بارش‌های آن تاکنون تا 40درصد نسبت به‌مدت مشابه سال قبل، کاهش یافته است. همچنین ذخیره سدهای این استان نیز 20تا 30درصد کمتر از سال گذشته است. با وجود این، مدیر روابط‌عمومی سازمان جهادکشاورزی گیلان تأکید می‌کند که حجم شالیزارهای این استان نسبت به سال گذشته تفاوتی نخواهد کرد. مهدی صادقپور در گفت‌وگو با همشهری از توصیه‌های فنی به کشاورزان خبر می‌دهد که شامل جایگزین کردن ارقام باکیفیت برای‌گذر از خشکسالی است. او با بیان اینکه پیش‌بینی‌ها از بارندگی در فروردین و اردیبهشت خبر می‌دهد، تأکید می‌کند: امیدواریم این بارندگی‌ها، کمبودها را جبران کند اما به هرحال سال گذشته هم درگیر خشکسالی بودیم که با توصیه‌های فنی توانستیم نه‌تنها از حجم شالیزارها کم نکنیم بلکه افزایش محصول هم داشته باشیم.