پیام‌رسان‌های بومی در مسیر پذیرش مردمی

عمادالدین قاسمی‌پناه-روزنامه‌نگار

پیام‌رسان‌های بومی طی سال‌های گذشته با فراز و نشیب های بسیاری همراه بودند. گاهی با افزایش کاربر روبه‌رو می‌شدند و گاهی هم رکود و توقف را تجربه کرده‌اند. تعداد این پیام‌رسان‌ها در دوره‌ای به دلایل مختلفی افزایش هم پیدا کرده و مردم برای انتخاب با سردرگمی مواجه شدند. طی این مدت، مشکلات بسیاری گریبان کاربران را گرفت و حداقل یکی از آنها سهم خود را در بازار از دست داد و متوقف شد. این در حالی بود که دولت تلاش می کرد تا در مقطعی از آنها حمایت کند. با این حال به‌نظر می‌رسد که طی 4‌ماه اخیر، پیام‌رسان‌های بومی به‌علت فیلترینگ اینستاگرام و واتساپ از یک رشد قابل‌قبولی برخوردار شده‌اند. مهدی انجیدنی، مدیرعامل پیام‌رسان «گپ» در پاسخ به پرسش همشهری مبنی بر اینکه پیام‌رسان‌های بومی با چه مشکلاتی روبه‌رو هستند، معتقد است که آنها در شرایط فعلی نه‌تنها چالش خاصی ندارند بلکه رفتار کاربران، نشان از ماندگاری آنها در پیام‌رسان‌های بومی دارد.


مشکلات پیام‌رسان‌های بومی را چطور طبقه بندی می‌کنید؟
پیام‌رسان‌های بومی در شرایط فعلی مشکل خاصی ندارند. در واقع، این پیام‌رسان‌ها با توجه به نوع خدمات در بازار، رشدهایی کرده‌اند اما بعضی از پلتفرم‌های بومی به واسطه پشتوانه‌های مالی یا پشتوانه‌های حاکمیتی، رشد و جذب مخاطب بیشتری داشتند و برای برخی این مسیر عادی‌تر، طی شد.
 
فیلتر واتساپ و اینستاگرام، در کوچ کاربران به پیام‌رسان‌های بومی تأثیری داشت؟
پس از فیلتر این دو پلتفرم، مخاطبان احساس کردند که چالش‌های پیشین از جمله قطعی و اختلال در سرویس پیام‌رسان‌های بومی وجود ندارد. در واقع، بعضی از پیام‌رسان‌ها مانند گپ به هیچ عنوان با چنین مشکلاتی مواجه نشدند و بقیه هم در بعضی مواقع با کندی روبه‌رو بودند که به سرعت رفع
می ‌شد. پایداری سرویس‌های داخلی طی مدت اخیر بسیار مناسب بود و یکی از دلایلی که این بار شاهد تفاوت رفتار کاربران هستیم، همین موضوع بوده است.
 
منظورتان از رفتار کاربران چه مواردی است؟
با توجه به پایداری سطح خدمات، مخاطب هم از سرویس‌ها به‌صورت فعال استفاده می کرد. یعنی این بار، کاربران صرفا به ورود به سرویس بسنده نکردند. در دوره‌های پیشین، اگرچه کاربران وارد پیام‌رسان می‌شدند، اما میزان استفاده افزایش پیدا نمی‌کرد. در واقع پیش از این کمتر از تماس صوتی و تصویری پیام‌رسان استفاده می‌کردند، اما این بار استفاده از بعضی سرویس‌ها حتی افزایش ناگهانی 10درصدی داشتند. تقریبا همه پیام‌رسان‌ها این تجربه را داشتند و آمار بسیاری از پارامترها مانند تماس یا ارسال پیام با رشد چشمگیری همراه شد. این نشان می‌دهد که مخاطب صرف‌نظر از مهاجرت در حال استفاده از سرویس‌هاست. همچنین از آنجا که سرویس ثبات داشته، ماندگاری و مانایی خوبی پیدا کرده است.
 
رفت و برگشت بین پیام‌رسان‌های بومی هم دیده می‌شود؟
مخاطبان، اکنون به نوعی در مرحله ذائقه‌سنجی و حرکت هستند.
 به این معنی که یک کاربر ممکن است امروز «گپ» و فردا «بله» را نصب کند و سپس برای انتخاب، تصمیم بگیرد. استفاده کاربران از پیام‌رسان‌های داخلی اتفاقی خوب، مبارک و متفاوت در مقایسه با گذشته است و رفتارشان  این بار «کاربردی» است. به‌عنوان مثال، یکی از شاخص‌های مهاجرت کامل به پیام‌رسان‌های بومی، انتقال گروه و کانال است. در مقاطع پیشین شاید کاربران با هم چت می‌کردند، اما سرعت انتقال کانال‌ها و گروه‌ها کم بود. این موضوع به‌ویژه در گروه‌ها دیده می‌شود، چرا که بیشتر وابستگی افراد به پیام‌رسان‌ها به‌خاطر گروه‌های خانوادگی و کاری است. در حقیقت، این بار از همان روزهای اول که اختلال در اینترنت آغاز شد، ما با شیب بسیار زیادی شاهد افزایش گروه‌ها بودیم. در بعضی از روزها 80هزار کاربر ثبت نام می‌کردند، اما در همان روز 300هزار گروه ایجاد می‌شد.
 
شرکت شما یک شبکه اجتماعی به نام «ویراستی» هم راه‌اندازی کرده که به‌ گفته کاربران، شباهت زیادی به توییتر دارد. آیا «ویراستی» قرار است جایگزین توییتر شود؟ «ویراستی» همان توییتر بومی است؟
استفاده از کلمه «جایگزین توییتر» برای ویراستی چندان درست نیست. همانطور که برای بقیه پلتفرم‌ها هم نمی‌توان این کلمه را به‌کار برد. به‌عنوان مثال، وقتی تیک تاک راه‌اندازی شد، کسی نگفت که قرار است جایگزین اینستاگرام شود. همه پروژه‌ها کار خود را آغاز و کاربران آنها را انتخاب و استفاده می‌کنند. به‌عبارت دیگر، هر شرکت با توجه به نیازسنجی که از بازار انجام می‌دهد، محصولاتی را تولید و وارد بازار می‌کند. قرار نیست یک محصول جایگزین محصولی دیگر شود، بلکه هر شرکت گروهی از مخاطبان را به‌عنوان جامعه هدف در نظر می‌گیرد.
 
با این حال، شباهت ویراستی با توییتر را تأیید می‌کنید؟
اساسا همه میکروبلاگ‌های دنیا شبیه هم هستند. این به ذات پروژه مربوط می‌شود و مانند این است که بگوییم همه پیام‌رسان‌ها شبیه هم هستند. در واقع پروژه‌ها بسته به ذات خود شباهت‌هایی با هم دارند.
 
«ویراستی» چگونه متولد شد؟
«ویراستی» دارای پیشینه زیادی در شرکت ماست اما بنا به دلایلی متوقف شد تا اینکه پیش از محدودیت‌های اخیر، دوباره کلید خورد. از حدود 6‌ماه پیش، نسخه soft lunch آن راه‌اندازی و برای تعدادی از کاربران قدیمی گپ، منتشر شد. این کاربران نسخه آزمایشی را بررسی کردند و بعد از بررسی نتایج، از حدود 2‌ماه پیش به‌طور عمومی منتشر شد. از آنجا که ما در حوزه میکروبلاگ از گذشته تجربیاتی داشتیم، سال‌ها به فکر پلتفرمی برای نوشتن با رویکرد میکروبلاگ بودیم، اما بعد از پروژه موفق «ویرگول»، تصمیم ما جدی‌تر شد.
 
با توجه به اینکه توییتر، به‌عنوان یک شبکه اجتماعی در مقایسه با سایر پلتفرم‌ها، کاربر ایرانی کمتری دارد، چرا به فکر راه‌اندازی «ویراستی» افتادید؟
ما در حوزه نشر محتوا در کشور با ضعف مواجه هستیم. یعنی رسانه‌ای که هم عمومی باشد و هم بتوان محتوای آن را با سرعت بالا نشر داد، نداریم. حتی توییتر هم یک شبکه اجتماعی عمومی نیست و شاید تنها حدود یک میلیون کاربر ایرانی فعال داشته باشد. این در حالی است که ماهیت تعامل‌پذیری و نشر گسترده شبکه‌های اجتماعی بسیار بیشتر از پیام‌رسان‌هاست که مبتنی بر کانال هستند. بنابراین شبکه‌های اجتماعی، هم برای حوزه‌های رسانه‌ای و هم برای حوزه مردم‌سالاری بسیار مناسب هستند. اکنون در کشور ما سال‌هاست که مفهوم نظارت مردمی بر دولت مطرح می‌شود اما واقعا یک رسانه رسمی که هم فارسی و هم در دسترس همه باشد نداریم تا اگر مردم بخواهند انتقاد و نظارت کنند، امکان داشته باشد. مسئله دیگر «دیجیتال مارکتینگ» است که اساسا خلأ یک شبکه اجتماعی متن محور با موضوع نوشتن و ترند کردن که در دنیا مطرح است، در ایران احساس می‌شد. موضوع دیگر هم «محتوا» بود. در واقع، پس از دوره‌ای که ما بلاگ‌ها را از دست دادیم، موضوع نشر محتوا نهایتا به کانال‌ها محدود شد که باعث نشر محدود محتوا می‌شد. علت آن هم این است که پیام‌رسان‌ها، حلقه‌های بسته‌ای هستند و محتوا اصطلاحا در آنها دفن می‌شود. همه این موارد دست به‌ دست هم داده تا ما دوباره به فکر زنده‌کردن روح بلاگ‌های قدیمی با یک پروژه میکروبلاگ بیفتیم. سعی کردیم از تجربیات بین‌المللی متعدد ازجمله توییتر استفاده کنیم و با جمع بندی آنها پروژه‌ای را تعریف کردیم که در فاز اول قرار دارد و در اختیار مردم قرار گرفته است.
 
کمی درباره ویژگی‌های ویراستی توضیح می‌دهید؟
پیش فرض تعداد کاراکتر در هر «ویراست» حداکثر 300کاراکتر است که کاربر می‌تواند با یک رشته ویراست تعداد کاراکتر بیشتری تایپ کند. ما برای ویراستی برنامه‌های گسترده و متنوعی داریم و مخاطبان تقریبا به‌طور روزانه شاهد ویژگی‌ها و آپدیت‌های جدید آن هستند. به‌عنوان مثال، اواخر هفته گذشته قابلیت «ری‌اکشن» را به آن اضافه کردیم که حتی توییتر از آن برخوردار نیست.
 
در مورد الگوریتم چطور؟
الگوریتم موضوعی بسیار پیچیده، مهم و متفاوت است که به حوزه هوش مصنوعی مربوط می‌شود. الگوریتم‌های متفاوتی درحوزه تشخیص محتوا، ترندینگ محتوا، نشر سریع یک محتوای خاص و کلا تشخیص محتواهایی که کاربرپسندتر هستند، وجود دارد. این چرخه بسیار متنوع است. ما در فاز اول ویراستی تا حد زیادی وارد این موضوعات شده‌ایم، اما ان‌شاء الله در ادامه راه، در حوزه هوش مصنوعی، برنامه‌های بسیاری برای توسعه پروژه داریم. اساسا در حوزه هوش مصنوعی برای شبکه‌های اجتماعی، جای کار زیادی وجود دارد. چون با پردازش داده‌ها و پیدا کردن افرادی که ذائقه مشابهی دارند یا در لایه تولید محتوا سر و کار دارند. بخشی از هوش مصنوعی بر پایه آموزش دیدن الگوریتم‌هاست؛ بنابراین «ویراستی» هر چه بیشتر کار کند و مخاطب بیشتری در آن فعالیت کند، بیشتر ذائقه مردم را یاد می‌گیرد و روزبه‌روز می‌تواند خروجی‌های هوشمندانه‌تری را در اختیار مردم قرار دهد.