اختلاف مرزی تاجیکستان و قرقیزستان؛ آتش زیر خاکستر

صبح جمعه و درست در همان زمانی که امامعلی رحمان و سادیر جبارف، رؤسای جمهور تاجیکستان و قرقیزستان، با فاصله چندمتری از هم روی صندلی‌های اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای در سمرقند ازبکستان نشسته بودند، کمی آن‌سوتر نیروهای مسلح 2کشور در مرز مشترک خود مشغول آتش گشودن علیه یکدیگر بودند.
اختلاف مرزی میان تاجیکستان و قرقیزستان موضوع جدیدی نیست، اما طی یک‌هفته گذشته این زخم کهنه سر باز کرده و درگیری‌ها بر سر آن بیش هر زمان دیگری از 2طرف تلفات برجای گذاشته است. به گزارش الجزیره، سیدجعفر عثمون‌زاده، نماینده مجلس نمایندگان تاجیکستان روز دوشنبه خواستار اعلام عزای عمومی در کشورش شد و گفت که تاکنون 60نفر از هموطنانش در جریان این درگیری‌ها جان خود را از دست داده‌اند. قرقیزستان نیز شمار تلفات را 59نفر اعلام کرده است.
تاجیکستان و قرقیزستان در واقع بخشی از سرزمین تاریخی خانات‌خوقند هستند که از قرن نوزدهم زیر سلطه تزار روس قرار گرفتند. هم تاجیکستان و هم قرقیزستان پس از سقوط حکومت تزاری روسیه به بلشویک‌های شوروی به ارث رسیدند و پس از سقوط شوروی در سال1991 دو کشور توانستند پرچم استقلال را بلند کنند. اعلام استقلال 2کشور آغازی بر اختلافات بر سر تعیین حدود مرزی بود و 31سال پس از استقلال هنوز بخش عمده‌ای از مرز 2کشور میله‌گذاری نشده است. 2کشور حدود ۹۸۴کیلومتر مرز مشترک دارند و تاکنون بر سر مرزبندی حدود ۶۰۰کیلومتر توافق شده و مرزبندی حدود ۴۰۰کیلومتر دیگر همچنان در دست بررسی است.
2کشور تا سال2021 هیچگاه بر سر اختلافات مرزی وارد درگیری نظامی نشده بودند. اواخر آوریل سال2021 یعنی  بهار سال گذشته نخستین درگیری مرزی قرقیزستان و تاجیکستان گزارش شد؛ درگیری‌هایی که 55کشته به جا گذاشت. این درگیری‌ها کمتر از یک‌هفته ادامه داشت و سپس 2طرف آتش‌بس اعلام کردند. آرامش مرزی تا ژانویه2022 ادامه داشت و پس از آن تقریبا هر ماه درگیری‌های پراکنده‌ای میان 2طرف گزارش شده است. در 9ماه گذشته در چند نوبت برقراری آتش‌بس و سپس نقض آن اعلام شده و حتی آخرین دور آتش‌بس که از 3روز پیش اعلام شد، همچنان با تیراندازی‌های پراکنده 2طرف همراه بوده است.
تداوم درگیری‌های مرزی تاجیکستان و قرقیزستان باعث شده تا این تنش به تدریج فرصتی برای عرض‌اندام سایر بازیگران منطقه‌ای باشد. برای نخستین‌بار در درگیری اخیر مرزی 2طرف، نظامیان قرقیزستان از پهپادهای «بیرقدار» ترکیه استفاده کردند. ادامه درگیری‌ها همچنین با واکنش روس‌ها هم روبه‌رو شده و به نظر می‌رسد که مقامات کرملین از باز شدن پای پهپادهای ترکیه‌ای در حیاط‌خلوت خود خرسند نیستند.