مسیری تازه برای تامین مالی تولید

در شرایطی که یکی از چالش‌های بنگاه‌های اقتصاد ایران تامین پول است، رئیس ‌کل بانک مرکزی، از نهایی شدن دستورالعمل استفاده از ابزارهای تامین مالی اعتباری در معاملات بورس کالا خبر داد. علی صالح‌آبادی گفت: از هفته آینده امکان استفاده از ابزارهایی مانند اوراق گام در معاملات بورس کالا فراهم می‌شود. او همچنین وعده داد از سال آینده 20درصد سرمایه در گردش مورد نیاز بنگاه‌ها از طریق این اوراق تأمین مالی شود. به گزارش همشهری، آمار‌ها نشان می‌دهد سال گذشته 65درصد از کل تسهیلات پرداختی بانک‌ها مربوط به تامین سرمایه در گردش بنگاه‌های اقتصادی بوده است. این آمار نشان می‌دهد بسیاری از بنگاه‌های اقتصادی در ایران با چالش‌های زیادی برای تامین منابع مالی مواجهند. بر همین اساس بانک مرکزی به تازگی تلاش کرده با استفاده از اوراق جدیدی به نام اوراق گام، مشکلات بنگاه‌های اقتصادی را برای تامین منابع مالی‌شان رفع کند. استفاده از این اوراق از سال1399 در اقتصاد ایران آغاز شده، اما آمار‌ها نشان می‌دهد در 2ماه گذشته حجم استفاده از این اوراق به‌دلیل سیاست‌های تازه بانک مرکزی 150درصد رشد کرده است.

استفاده از اوراق گام در بورس کالا 
رئیس‌کل بانک مرکزی با اشاره به نهایی شدن دستورالعمل استفاده از ابزارهای تامین مالی اعتباری در معاملات بورس کالا گفت: با فراهم شدن امکان استفاده از اوراق گام در معاملات بورس کالا، بنگاه‌های تولیدی به جای آنکه از بانک‌ها، پول دریافت و با آن مواد اولیه مورد نیاز خود را تأمین کنند به‌صورت زنجیره‌ای، از امکان تامین مالی برخوردار می‌شوند. علی صالح‌آبادی توضیح داد: با این روش، خریداران کالا از بورس می‌توانند از طریق اوراق گام خرید کنند و فروشندگان نیز می‌توانند اوراق دریافت شده را در بازار ثانویه به‌فروش برسانند یا برای خرید مواد اولیه منتقل کنند.
او با بیان اینکه تامین مالی بنگاه‌های تولیدی از طریق اوراق گام که روشی غیرتورمی است به 21هزار میلیارد تومان رسیده، تأکید کرد: جمع کل تامین مالی انجام شده از طریق اوراق گام از سال1399 تا تیر ماه امسال 8هزار و800میلیارد تومان بود، اما بانک مرکزی، مقررات این اوراق را با موافقت شورای پول و اعتبار تسهیل کرد. بانک‌ها نیز دعوت شدند تا از این اوراق استفاده کنند؛ در نتیجه، فقط در 2ماه اخیر 13هزار میلیارد تومان از این اوراق برای تامین مالی بنگاه‌های تولیدی استفاده شده است. رئیس‌کل بانک مرکزی با بیان اینکه در ماه‌های آینده استفاده از اوراق گام، سرعت بیشتری خواهد گرفت، وعده داد که سال آینده 20درصد سرمایه درگردش مورد نیاز بنگاه‌ها از طریق این اوراق تأمین مالی شود. با این اقدام، ابزارهای مالی در بازارهای سرمایه تعمیق پیدا می‌کند و می‌تواند کمک بزرگی به بخش تولید باشد و نیاز بنگاه‌ها به نقدینگی نیز کاهش پیدا می‌کند.
به‌گفته او با مصوبه شورای پول و اعتبار و هیأت عامل بانک مرکزی اوراق گام به محض انتشار قابل تنزیل و معامله در بازار سرمایه است.
صالح‌آبادی با بیان اینکه‌ این اوراق به وسیله بانک تضمین شده تأکید کرد: دارنده اوراق می‌تواند این اوراق را تا زمان سررسید نزد خود نگه دارد یا درصورت نیاز به نقدینگی آن ‌را در بازار سرمایه تنزیل و پول خود را از بازار سرمایه دریافت کند. همچنین متعهد اوراق در زمان سررسید، وجه این اوراق را به دارنده نهایی پرداخت خواهد کرد.
رئیس‌کل بانک مرکزی با بیان اینکه باید بتوانیم سازوکارها و ابزارهای در سیستم ایجاد کنیم که مردم بدون شناخت از یکدیگر بتوانند به یکدیگر در کسب‌وکارها اعتماد کنند، افزود:‌ هر قدر ابزارهای اعتباری در کشور توسعه یابد و نیاز به نقدینگی و پول کم شود روند حرکت چرخه‌های اقتصادی بهبود خواهد یافت.

اوراق گام چیست
اوراق گام در واقع اوراق بهاداری است که بر مبنای فاکتور خرید مواد اولیه صادر می‌شود. از این طریق که تولید‌کننده می‌تواند با ارائه فاکتور خرید مواد اولیه به بانک از بانک درخواست کنند تا گواهی اعتبار مولد یا اوراق گام منتشرکند و این اوراق را به بنگاه فروشنده مواد اولیه در ازای پول تحویل دهد. دارنده اوراق گام می‌تواند گواهی را تا زمان سررسید آن نزد خود نگه دارد یا این اوراق را در بازار سرمایه بفروشد یا اصطلاحا تنزیل کند. بانک‌ها نیز اوراق مورد نظر را از طریق اعتبار سنجی منتشر و در اختیار متقاضی قرار می‌دهند.
اوراق گام در عمل، از قابلیت‌های تامین مالی زنجیره تولید استفاده می‌کند. زنجیره تامین مالی تولید به این معناست که به جای اینکه چند بنگاه از بانک عامل، سرمایه در گردش دریافت کنند با استفاده از یک زنجیره و با استفاده از ابزار اعتباری، تامین مالی کنند. در حقیقت آنهایی که در یک زنجیره تولید قرار می‌گیرند، می‌توانند از این سازوکار بهره‌مند شوند؛ به‌طور مثال یک شرکت خودروساز برای اینکه خودرو تولید کند به قطعه نیاز دارد؛ بنابراین به قطعه‌ساز مراجعه می‌کند، قطعه‌ساز نیز برای اینکه قطعه تولید کند به ورق نیاز دارد و باید به تولید‌کننده فولاد مراجعه کند و تولید‌کننده فولاد نیز برای تولید به سنگ آهن نیاز دارد؛ در نتیجه به تولید‌کننده سنگ آهن مراجعه می‌کند. این یک زنجیره تولید است. آن حلقه آخر که خودروساز است به بانک مراجعه و درخواست سرمایه در گردش می‌کند. با مشخص شدن حلقه‌های این زنجیره، در قالب تفاهمی که کل این حلقه با یکدیگر خواهند داشت به سمتی خواهند رفت که حلقه آخر به بانک مراجعه می‌کند و به ‌جای اینکه پول بگیرد، اوراق بهادار دریافت و آن را به قطعه‌ساز ارائه می‌کند. قطعه‌ساز نیز این اوراق را به حلقه قبلی می‌دهد و آن هم به فروشنده قبلی واگذار می‌کند و در نهایت آن حلقه اولیه که این اوراق را دریافت می‌کند، می‌تواند این اوراق را تا سررسید نگه دارد یا می‌تواند در هر بانکی و یا بازار سرمایه، بفروشد و منابع خودش را دریافت کند. بخش‌های فلزات، ساختمان، خودرو، لوازم خانگی، ماشین‌آلات و تجهیزات در مرحله اول در این روش تأمین مالی زنجیره‌ای حضور دارند، اما این روش تأمین مالی قابل تعمیم به سایر بخش‌ها نیز است. انتشار اوراق گام، موجب می‌شود که منابع سیستم بانکی کمتر صرف اعطای تسهیلات به بنگاه‌های تولیدی و از ابزارهای اعتباری نیز به‌جای ابزارهای نقدی استفاده شود.