یادداشت
بودجه سالانه شهرداری متناظر با برنامه 4ساله باشد
میثم مظفر؛رئیس کمیته بودجه شورای اسلامی شهر تهران
به‌طور معمول در پیوند برنامه و بودجه گسست وجود دارد و باید تلاش شود بودجه سالانه شهرداری تهران متناظر با برنامه 4ساله تهیه و تدوین شود.
تئوری اثر پروانه‌ای عنوان می‌کند بال زدن یک پروانه در نقطهای از جهان، می‌تواند توفانی را در نقطهای دیگر بیافریند؛ بنابراین اگر امروز می‌خواهیم تصمیمی را اتخاذ و سیاستی را نگارش کنیم باید به تأثیراتی که از خود بر جای می‌گذارد، توجه ویژه داشته باشیم. پیامدهای تصمیمی که شاید به ظاهر جزئی و کم‌اثر به‌نظر برسد ممکن است تندبادها و اثرات غیرقابل پیش‌بینی در جامعه ایجاد کند. مسئله‌یابی، در دستور کار قرار دادن، بدیل‌یابی، تدوین سیاست و برنامه، مشروعیت‌بخشی، اجرایی‌سازی و نظارت و ارزیابی مراحل هفت‌گانه چرخه سیاستگذاری و تدوین برنامه به شمار می‌آیند. اگر در همین ابتدا مثلا بر تغییر جدی در حمل‌ونقل عمومی شهر تهران متمرکز شویم به یک گونه باید منابع مالی و زمانی را مصروف آن کرده و برش برنامه سالانه را نسبت به برنامه 4ساله تنظیم کنیم و اگر بخواهیم در همه حوزه‌ها و عرصه‌ها متکثر و متنوع به‌صورت برابر کار کنیم نیز به‌گونه‌ای دیگر باید وارد عمل شویم.
1-قانون پارتو به‌عنوان یکی از مفیدترین مفاهیم موجود در دنیای مدیریت و رفتار راهبردی است. براساس این اصل، 80درصد نتایج رخدادها ناشی از توجه به 20درصد موضوعات است؛ بنابراین باید 20درصد کلیدی موضوعات مهم و اولویت‌دار را در دستورکار قرار دهیم که 80درصد اثر دارد. حال جمع‌بندی ما در کمیسیون برنامه و بودجه شورای اسلامی شهر تهران حاکی از این است که در تدوین برنامه چهارم توسعه شهر تهران، به جای پراکنده‌کاری، یک‌سری شاخص‌های کمی و معین در 20درصد مسائل حائز اهمیتی داشته باشیم که احتمالا 80درصد تأثیرات را می‌تواند به‌دنبال داشته باشد.
2- در تدوین یک برنامه اگر تحقق عدالت شهری را به‌معنای ایجاد فرصت رشد برابر در کالبد و زیست‌بوم شهر و همچنین شهروندان درنظر بگیریم نگاه تساوی بین تمام مناطق حاکم نخواهد بود، بلکه باید در برخی محلات کم‌برخوردار منابع به فوریت تزریق شود تا فرصت رشد برابر برای شهروندان محلات محروم نیز همچون سایر محلات فراهم شود. باید پاسخ اینکه آیا می‌خواهیم شهری خودرومحور یا انسان‌محور داشته باشیم یا تفکیک پسماند از مبدأ صورت گیرد را قبل از نگارش برنامه توسعه شهر مشخص کنیم.
3-بدیل‌ها، استراتژی‌ها و روش‌های مختلف رسیدن به نتایج حائز اهمیت است. باید مبانی نظری و معرفتی و ارزش‌های کلیدی لحاظ شود. اگر هدف ما صرفا ایجاد رفاه برای شهروندان باشد، نیازی به مشارکت شهروندان نداریم، اما اگر فراهم‌سازی رشد و تکامل در شهر و شکوفایی استعدادهای ذاتی مردم مدنظرمان باشد، شهر به مثابه کالبدی برای رشد انسان‌ها به‌حساب می‌آید که لازمه آن مشارکت عمومی و مسئولیت‌پذیری شهروندان است.
4- اگر دیدگاه ما در تدوین سیاست و برنامه‌ریزی پرهیز از ابزارهای سختی چون الزام، جبر، قانون، بخشنامه و ساختارهای آمرانه باشد و بخواهیم از سیاستگذاری نرم در تدوین برنامه استفاده کنیم باید به‌گونه‌ای عمل کنیم که سلسله مراتب افقی حاکم شود و به مشارکت جمعی دست یابیم؛ در این صورت نقش شهرداری به جای ابلاغ و تصدی‌گری به نقش هماهنگی، بسترسازی، پیشتیبانی‌کننده، تنظیم‌گر، میانجی و داور تبدیل می‌شود.
5-مشروعیت‌بخشی به‌عنوان مرحله پنجم چرخه سیاستگذاری و تدوین برنامه است. تبدیل سیاستگذاری‌ها و برنامه به قانون که مشروعیت یابد و ملاک عمل قرار گیرد، بسیار مهم است. بودجه سالانه ما باید متناظر با برنامه 4ساله باشد که معمولا در این زمینه گسست وجود دارد و باید اصلاح شود.
6-عملیاتی کردن برنامه در سایه اجتماعی‌سازی آن محقق می‌شود؛ بنابراین نیازمند همگرایی و تبیین قابل فهم فراگیر هستیم. باید کارویژه ما در این 4سال برای همگان روشن شود تا همبستگی اجرایی نیز شکل گیرد.
7-چرخه تدوین برنامه، در مرحله نهایی نظارت و ارزیابی حائز اهمیت است که سنجش و پایش برنامه اجرایی را به‌صورت دقیق انجام خواهد داد. درواقع تدوین برنامه 4ساله چهارم شهرداری تهران مانند اثر پروانه‌ای یک سیاست اگر جدی گرفته شود، می‌تواند آینده شهر تهران و تصویر و ادراک عمومی ایجاد شده از رویکردهای این دوره مدیریت شهری را متفاوت سازد.
نتیجه: به هر روی امیدواریم با همت جمعی شهرداری و شورای شهر، فرایند تدوین برنامه 4ساله چهارم شهرداری تهران به‌موقع به سرانجام برسد و بتواند آینده شهر تهران و تصویر و ادراک عمومی ایجاد شده از رویکردهای این دوره مدیریت شهری را متفاوت ساخته و به‌نفع شهروندان گام بردارد.