برنامه 10 ساله برای مقابله با گردوغبار

سیدمحمد فخار- روزنامه‌نگار

برنامه ۱۰ساله مدیریت و کنترل گردوغبار داخلی ایران تدوین شده است. این برنامه برای 8کانون گردوغبار پیرامونی کشور، یک نقشه عمل منطقه‌ای تهیه و مشخص کرده است.
هم‌اکنون 6استان خوزستان، سیستان و بلوچستان، هرمزگان، کرمانشاه، خراسان جنوبی و ایلام بیشترین خسارات را از ریزگردها دیده‌اند که رقم آن از سال1397 تا 1406 طی یک دوره 10ساله 58330میلیارد تومان می‌شود.
علی‌محمد طهماسبی‌بیرگانی، دبیر ستاد ملی ‌سیاستگذاری و هماهنگی ‌مدیریت‌ مقابله با پدیده گردوغبار روند شروع تدوین این برنامه را از سال۱۳۸۶ اعلام کرد و گفت: نخستین آیین‌نامه گردوغبار تحت عنوان «آیین‌نامه آمادگی مقابله با آثار زیانبار پدیده گردوغبار» در سال۱۳۸۸ ابلاغ شد. سپس با توجه به تجربیات حاصل از اقدامات اجرایی و مطالعاتی در کشور، اصلاحاتی در این آیین‌نامه به‌وجود آمد و در نهایت تحت عنوان «آیین‌نامه هماهنگی پیشگیری و مدیریت پدیده گردوغبار» اردیبهشت امسال ابلاغ شد. براساس آنچه سازمان حفاظت محیط‌زیست اعلام کرده است، مطالعات مرتبط با پدیده گردوغبار از سوی ستاد ملی سیاستگذاری و هماهنگی ‌مدیریت‌ مقابله با این پدیده با همکاری سازمان‌های زمین‌شناسی، هواشناسی و سازمان جنگل‌ها انجام شد. بر مبنای همین مطالعات انجام شده حالا برنامه عمل داخلی برای مدت ۱۰سال که تاریخ اجرای آن از سال ۱۴۰۰ تا ۱۴۱۰ است برای ۱۵دستگاه و همه استان‌های کشور مشتمل بر ۲۳استان غبارخیز و 8استان که کانون گردوغبار هستند تهیه و ابلاغ شده است.

اعداد مهم برنامه
به گزارش همشهری، مطالعات انجام شده نشان داده است وسعتی حدود ۳۵میلیون هکتار، مناطق غبارخیز در کشور وجود دارد که پراکندگی آنها در ۲۳استان است. مقدار غبار گسیل شده از این وسعت، ۴میلیون‌ و۲۳۰هزار تن در سال برآورد شده است که به‌طور میانگین (غبار ویژه) معادل ۱۲۲کیلوگرم در هکتار ذرات کمتر از ۱۰۰میکرون است. از این وسعت یک‌میلیون‌ و۴۶۳هزار هکتار در محدوده تالاب‌ها و حدود 2.5 تا ۳میلیون هکتار هم در زیستگاه‌های تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط‌زیست قرار دارند. سایر مناطق در اراضی زراعی و مناطق بیابانی مرتعی و سایر کاربری‌ها قرار گرفته که تحت مدیریت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور است.
در مورد مناطق غبارخیز برون مرزی نیز ۲۰کشور مورد بررسی قرار گرفته‌اند. براساس این مطالعه، در مجموع وسعتی معادل ۲۷۰میلیون هکتار مناطق غبارخیز شناسایی شده که از جهات مختلف گردوغبار را به سمت کشور گسیل می‌کنند. مجموع غبارخیزی برآورد شده نزدیک به ۱۵۰میلیون تن و غبار ویژه آن ۵۴۰ کیلوگرم در هکتار است که حدود سه برابر بیشتر از غبار ویژه تولید شده در داخل کشور است. بدین‌‌ترتیب برای کانون گردوغبار پیرامونی کشور نیز یک برنامه عمل منطقه‌ای تهیه شده است. برنامه عمل منطقه‌ای کانون‌های گردوغبار برون‌مرزی نیز منطبق بر مطالعات شناسایی مناطق در خارج از کشور است و بر این اساس دو زیربرنامه، یکی برای غرب آسیا و دیگری برای بخشی از آسیای میانه تهیه شده است. بدین‌ترتیب تصمیم بر این است که بخش شرق و شمال شرق با 2 سازمان بین‌المللی «اسکاپ» و «اپدیم» که دفترشان در تهران است، مورد پیگیری قرار گیرد و برنامه عمل غرب آسیا نیز با 2 سازمان جهانی «اسکوآ» و دفتر توسعه سازمان ملل پیگیری شود.

58هزار میلیارد تومان در ۶استان
علی‌محمد طهماسبی‌بیرگانی، دبیر ستاد ملی ‌سیاستگذاری و هماهنگی ‌مدیریت‌ مقابله با پدیده گردوغبار با اشاره به خسارت‌های زیستی و اقتصادی پدیده گرد و غبار تصریح می‌کند: برای برآورد خسارت پدیده گرد و غبار به منابع زیستی و اقتصادی، مطالعه‌ای برای 6استان شاخص خوزستان، ایلام، کرمانشاه، سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و هرمزگان انجام شد که براساس قیمت‌های پایه سال۱۳۹۷، این پدیده ۵8هزار میلیارد تومان خسارت در دوره 10ساله به منابع زیستی و اقتصادی این ۶استان وارد می‌کند.

اختصاص ۲۵۰۰میلیارد تومان اعتبار
عمده اعتبارات تخصیص یافته به بحث گرد و غبار در سال‌های اخیر از محل صندوق توسعه ملی بود و از سال ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۹ ادامه پیدا کرد. کل مبلغ اختصاص یافته به این امر برابر با ۳۷۰میلیون یورو و دلار (بعضی سال‌ها به یورو و بعضی سال‌ها به دلار) بود که به ۱۰سازمان و ۲۷استان غبارخیز و غبارناک تخصیص یافت. معادل ریالی این عدد بیش از ۲۵۰۰میلیارد تومان است. ۵۳درصد از این اعتبارات به سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری، ۱۵درصد به وزارت جهاد کشاورزی، بیش از ۹درصد به سازمان حفاظت محیط‌زیست و حدود ۲۰درصد هم به وزارت نیرو اختصاص پیدا کرده است.