چراغ قرمز ششم

بیژن یاور، پژوهشگر مدیریت بحران

در ابتدای پیک ششم قرار داریم. با نگاهی گذرا به نقشه رنگ‌بندی کرونا به‌راحتی متوجه می‌شویم که استان‌ها و شهرها یکی پس از دیگری با سرعت، مانند چراغ‌هایی که کم‌کم نه، بلکه سریعا قرمز می‌شوند، روند ابتلای تصاعدی به اومیکرون را طی می‌کنند و هر لحظه بر تعداد مبتلایان، بدحالان و فوتی‌ها افزوده می‌شود. سازمان جهانی بهداشت درباره لغو محدودیت‌ها، توسط دولت‌ها هشدار داده و اعلام کرده که باید احتیاط‌های لازم در این زمینه در نظر گرفته شود. مطرح کردن کم‌خطری یا بی‌خطری بی‌اساس اومیکرون نه‌تنها باعث روند افزایشی و عادی‌انگاری آن هم در روزهای پایانی سال شده، بلکه سبب عدم رعایت پروتکل‌های بهداشتی به میزان کمتر از 50درصد شده است. کم‌خطر بودن سویه اومیکرون نسبت به‌ دلتا به معنای این نیست که هیچ خطری انسان را تهدید نمی‌کند؛ مخصوصا زمانی که فرد موردنظر 2نوبت واکسن را همراه نوبت یادآوری یا همان بوستر دریافت نکرده باشد، بلکه به این معناست که با رعایت پروتکل‌های بهداشتی (فردی و جمعی) و دریافت 3نوبت واکسن، از شدت بیماری و احتمال فوت، کم می‌شود؛ هر چند که احتمال جهش احتمالی و پیدایش سویه‌های جدید بیماری ناشی از ویروس کرونا هنوز منتفی نیست؛ از این‌رو افرادی که 2نوبت واکسن خود را دریافت کرده‌اند باید به سرعت واکسیناسیون خود را با دوز سوم تکمیل کنند تا با ایمنی جمعی، از سرعت غیرقابل تصور اومیکرون پیشی گرفته شود. این موضوع، به‌ویژه در مناطق قرمز، اهمیت بیشتری دارد.
قدرت سرایت بیماری به اندازه‌ای است که این روزها شاهد افزایش چشمگیر تعداد مبتلایان، بیماران نیازمند مراقبت‌های ویژه و متوفیان بر اثر این بیماری هستیم؛ تا جایی که گفته می‌شود در سویه جدید یعنی اومیکرون هر نفر قابلیت مبتلا کردن تا هزار نفر را در کمترین زمان ممکن دارد. از جنبه اینفودمیک یا همان هجمه و انتشار گسترده اطلاعات نادرست خصوصا در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی می‌توان گفت که یک نوع عادی‌انگاری خطرناک که همان آرامش قبل از توفان است به چشم می‌خورد. بسیاری تصور می‌کنند اومیکرون هیچ خطری ندارد، اما منطقی است این‌گونه تصور کنیم که هرچه تعداد ابتلا بیشتر باشد، طبیعی است که تعداد افرادی که در وضعیت بحرانی و بستری در بخش مراقبت‌های ویژه قرار می‌گیرند یا جانشان را از دست می‌دهند، هم بالاتر رود. باید توجه داشته باشیم که سرایت سریع‌تر بیماری، به‌دست نیامدن ایمنی جمعی، رعایت نکردن پروتکل‌های بهداشتی فردی و جمعی و موارد مشابه به معنای مبتلا شدن تعداد بیشتری در یک مدت مشخص و همچنین افزایش ریسک ابتلا در جامعه به‌ویژه در افراد واکسن نزده و کسانی است که پروتکل‌های بهداشتی را رعایت نکرده‌اند. به تبع آن افرادی که دارای بیماری زمینه‌ای هستند هم در معرض خطر بیشتری قرار دارند و با محقق نشدن ایمنی جمعی، تعداد افراد بستری، بیماران نیازمند مراقبت‌های ویژه و فوتی‌ها هم بالا می‌رود. آمارها نشان می‌دهد که چنین شرایطی در حال وقوع است.
ایمنی را در یک نوع تقسیم‌بندی می‌توان از 2جنبه «فردی» و «اجتماعی» مطرح کرد که مورد اول باید توسط هر فرد رعایت شود و مورد اجتماعی توسط سازمان‌های ذیربط شهری و مسئولان مرتبط برنامه‌ریزی و مدیریت شود و این دو جنبه ‌عبارتند از:
ایمنی در سطح فردی: استفاده از ماسک، دریافت واکسن، شستن و ضدعفونی کردن دست‌ها به‌صورت مرتب، پرهیز از دورهمی‌ها با توجه به سرعت سرایت بالای سویه اومیکرون، پرهیز از اماکن دارای ازدحام جمعیت و نمونه‌های مشابه.
ایمنی در سطح اجتماعی: رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی در فضاها و مکان‌های شهری، کاهش تعداد استفاده‌کنندگان از وسایل نقلیه‌عمومی مثل اتوبوس‌ها، مترو، تاکسی و... کاهش استفاده‌کنندگان از فضاهای عمومی مانند رستوران‌ها یا موارد مشابه برای شکستن زنجیره انتقال بیماری و تعطیلی فعالیت‌های غیرضروری البته با درنظر گرفتن ضرر احتمالی به صاحبان کسب‌وکار.
تدقیق برنامه‌ها برای موج ششم با توجه به تجربیات به‌دست آمده از موج‌های قبلی تاکنون و پیشرفت‌های علمی به دست‌آمده، کنترل مضاعف، تسریع واکسیناسیون، ارائه راهکار اجرایی برای ضد‌واکسن‌ها، درنظر گرفتن تدابیر لازم برای دورهمی‌های خانوادگی و دستوری برای دورهمی‌های اداری، ایجاد محدودیت‌ها در وسایل حمل‌ونقل عمومی، ایجاد تدابیری برای رعایت پروتکل‌ها در خرید پایان سال، برنامه‌ریزی برای کنترل هوشمند سفرها و... هم از دیگر برنامه‌های ضروری است.
واکسیناسیون از دیدگاه فردی باعث افزایش مقاومت بدن در برابر بیماری ناشی از ویروس کرونا و کاهش اثرات مخرب و خطرناک و البته شدت سرایت سویه اومیکرون می‌شود؛ از این‌رو باید تلاش مضاعف کرد تا واکسیناسیون از جنبه‌های مختلف مثل تبلیغات، تسهیل شرایط خصوصا برای معلولان، کارتن‌خواب‌ها و افراد نیازمند توجه در اجتماع تکمیل شود.
توجه داشته باشیم که ایمنی جمعی به معنای واکسیناسیون بالای ۸۰درصد جامعه است؛ یعنی حداقل 2دوز واکسن. در کنار همه اینها 20درصد از مبتلایان به کرونا، کودکان هستند؛ بنابراین باید تلاش شود تا افراد تحت‌تأثیر روزمرگی‌ و عادی‌انگاری قرار نگیرند.