منابع طبیعی
حفاظت از منابع طبیعی ایران با فناوری‌های نو
سیدمحمد فخار - خبر‌نگار
آتش‌سوزی‌های وسیعی که طی سال‌‌های اخیر در جنگل‌های کشور رخ داده، مسئولان را بر این نکته واقف کرده که باید با تکیه بر فناوری‌های جدید، عرصه‌های مختلف را مدیریت کرد.
منابع طبیعی ایران در 3بخش جنگل، مرتع و بیابان بیش از 120میلیون هکتار وسعت دارد و اگر امکانات به‌روز و گسترده نباشد، عملا نظارت بر این عرصه‌ها شدنی نیست.
طی ماه‌های اخیر مرکز نظارت آنلاین منابع طبیعی ایران در سازمان جنگل‌ها به بهره‌برداری رسیده تا در بخشهای مختلف بتواند کمکی برای حفاظت از این منابع ارزشمند کشور باشد. این مرکز توانست در بخشهای کنترل سیل، کنترل حریق جنگل و مرتع، جلوگیری از قاچاق خاک و چوب و ریزگرد اطلاعات جسته گریخته بخشهای مختلف را گردآوری کند تا نظارت آنلاین ممکن شود.
نیاز گلستان به 25دوربین
روز گذشته 3دوربین رصد و پایش حریق برای رصد منابع طبیعی گلستان خریداری شد تا شمار دوربین‌های این مهم به عدد 6 برسد. البته اداره کل منابع طبیعی گلستان اعلام کرده که در مجموع به 25دوربین برای رصد منابع طبیعی گلستان نیاز است.
به‌گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان جنگل‌ها، عبدالرحیم لطفی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان گفت: بسیاری از عرصه‌های منابع طبیعی دچار تخریب شده و در اثر سیلاب و به مرور زمان سدهای پایین‌‌دست پر شده است. برای تثبیت خاک‌های رسی و خندق‌ها و سکونتگاه‌های روستایی که در جوار آنها قرار دارند، طرح‌هایی همچون آبخیزداری در دست انجام است. وی با بیان اینکه از این منابع آبی بومیان منطقه استفاده می‌کنند، افزود: حتی ذی‌نفعان هم در برخی از نقاط پیشقدم شده و برای احداث بند خاکی و مانند آن اظهار تمایل کردند.
لطفی با اشاره به اینکه از استان‌های پیشرو در اجرای آبخیزداری هستیم، گفت: یک میلیون و 400هزار هکتار از اراضی گلستان نیازمند اجرای طرح‌های آبخیزداری بوده که مطالعات یک میلیون و 90هزار هکتار در حال انجام است. وی با بیان اینکه در 650هزار هکتار از اراضی گلستان طرح آبخیزداری انجام شده است، افزود: هم‌اکنون در سطح 370هزار هکتار از اراضی استان، طرح آبخیزداری با هدف کنترل فرسایش خاک و غیره درحال اجرا‌ست.
رصد جنگل‌تراشی با هوش مصنوعی
یکی از مهم‌ترین موارد کاربردی برای رصد تغییر کاربری اراضی و جنگل‌تراشی، استفاده از فناوری‌های هوش مصنوعی است که می‌تواند به دولت‌ها، شرکت‌ها و محققان کمک کند تا تغییرات کاربری اراضی را با روشی سریع و کارآمد، ردیابی، نظارت و ارزیابی کنند. هم‌اکنون نظارت بر کاربری اراضی در مقیاس وسیع نیاز به دریافت حجم عظیمی از داده‌ها از منابع مختلف، ازجمله داده‌های دولت، اندازه‌گیری‌های زمینی، تصاویر ماهواره‌ای و تصاویر اخذ‌شده از هواپیماهای بدون سرنشین در تاریخ‌های مختلف از ارتفاعات و رزولوشن‌های مکانی و زمانی مختلف دارد.
تجربه موفق پایش هوایی
فروردین امسال بود که سامانه پایش هوایی جنگل‌های هیرکانی در مازندران به بهره‌برداری رسید. این سامانه برخط با کمک هواپیماهای سبک پایش هوایی منابع طبیعی شمال کشور را کلید زد تا گامی در بهره‌گیری فناوری‌های نو برای حفاظت از عرصه‌های طبیعی باشد. طبق این طرح، تغییرات جنگل‌ها در بازه زمانی هفته‌ای، دو‌هفته‌ای، ماهانه و ۴۵روزه با کمک هواپیماهای سبک و تصویربرداری مستقیم هوایی برای پایش تغییرات و آشکارسازی تغییرات پویش درختی، تغییرات در سطح تک‌پایه، خواندن پلاک خودروها در حوزه جنگل، چهره‌نگاری، ارتقای حفاظتی در حوزه‌های جنگلی شمال کشور و هرگونه تغییرات جزئی در جنگل بررسی می‌شود. پروازهای انجام‌شده در این طرح از غرب منطقه چلندر در شرق نوشهر تا محدوده آمل در وسعتی به طول ۱۰۰ و عرض ۱۰کیلومتر انجام شد. هم‌اکنون این طرح فناورانه در مرحله دوم قرار دارد و به‌زودی در فاز سوم، در رویشگاه زاگرسی نیز عملیاتی می‌شود.
تجربه جهانی
سال گذشته پلتفرمی با نام Open Surface در دنیا معرفی شد که با استفاده از هوش مصنوعی، تغییرات کاربری اراضی را با روشی سریع و کارآمد، ردیابی، نظارت و ارزیابی می‌‌کند. این فناوری با جمع‌آوری هوشمندانه مقادیر زیادی از داده‌های کاربری اراضی از منابع مختلف، می‌تواند جنگل‌زدایی‌ها، تغییرات زیر پوشش سطحی، آتش‌سوزی، سطح تنوع زیستی موجود و آینده را پایش و پیش‌بینی کند و حتی با گذر زمان شرایط محصول و خاک را نیز پیش‌بینی خواهد کرد. اولین برنامه آزمایشی Open Surface هم‌اکنون در شیلی با همکاری شرکت ملی جنگلداری شیلی در حال انجام است. آنها هم‌اکنون در حال توسعه و تنظیم دقیق این فناوری هستند تا بتوانند از آن برای مقایسه کاربری‌های برنامه‌ریزی‌شده و مجاز زمین با میزان واقعی تخریب جنگل استفاده کنند. البته این کشور پیش از این نیز از فناوری‌های نوآورانه برای جلوگیری از جنگل‌‌زدایی استفاده می‌کرد. آنها در آگوست2019 ردیاب‌‌های دود را در جنگل‌ها نصب کردند که در هنگام آتش‌سوزی در جنگل هشدار می‌دهد. همچنین سنسورهای صوتی خورشیدی که می‌توانند صدای اره‌برقی را از صدای طبیعی جنگل متمایز کنند تا محیط‌بانان پارک را از قطع غیرقانونی درختان آگاه کنند.