نوروز دوستداران کتاب در پاییز

سعیده مرادی - روزنامه‌‌نگار

برای اهالی و علاقه‌مندان به کتاب، از 24آبان هفته‌ای کاملا متفاوت آغاز شده است. از یک‌سو در هفته کتاب به‌سر می‌بریم و از سوی دیگر طرح پاییزه کتاب هم در سراسر کشور آغاز شده است. پس از آنکه طی 2سال اخیر شیوع ویروس کرونا نفس‌های حوزه کتاب را به شماره انداخت و این تن نحیف را خموده و نالان کرد، اکنون فرصتی پیش آمده تا در این روزها، ویژه‌برنامه‌ها و جشنواره‌های کتاب جان تازه‌ای بگیرند. در این روزهای پاییزی و رو به سرما، نوروزی برای دوستداران کتاب از راه رسیده است. با علی رمضانی، مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران که دبیری بیست و نهمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران را هم برعهده دارد، ‌ درباره برنامه‌هایشان و تخفیف پاییزه کتاب که امروز نخستین ‌روزش است، گفت‌وگو کرده‌ایم.

باتوجه به اینکه در هفته کتاب قرار داریم، خانه کتاب برای این هفته خاص چه برنامه‌هایی داشته و دارد و این برنامه‌ها با چه شعاری برگزار می‌شود؟ 
خانه کتاب و ادبیات ایران در این هفته مجموعه برنامه‌هایی را برگزار کرده و همچنان در حال اجراست که از جمله آنها می‌توان به نشست‌های سرای اهل قلم، رونمایی از آثار رمان اولی‌های دفاع‌ مقدس، رونمایی از 30مدخل«یکی ادبیات» و... اشاره کرد. همچنین ستاد خبری بیست‌ونهمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران که در این مؤسسه مستقر است از مجموعه برنامه‌های مرتبط با هفته کتاب که در دستگاه‌های دیگر اجرا می‌شود، پشتیبانی می‌کند. در بیست‌ونهمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران با شعار «جای خالی را با کتاب خوب پر کنیم» دستگاه‌های متعدد، انجمن‌ها، تشکل‌ها و اتحادیه‌های کشور برنامه‌های مختلفی را برگزار خواهند کرد که بیش از 1300 برنامه خرد و کلان را شامل می‌شود. همچنین استان‌های کشور نیز برنامه‌های متفاوتی را در این هفته اجرا می‌کنند که از جمله آنها برگزاری اختتامیه جایزه کتاب سال استانی در 17 استان کشور است. در تهران نیز جشنواره کتاب سال دانشجویی، جشنواره کتاب بچه‌های مسجد، جشنواره کتاب ملی منابع طبیعی و کشاورزی و... برگزار می‌شود. گفتنی است که این مؤسسه در برگزاری آیین رونمایی از تقریظ مقام معظم رهبری بر یکی از کتاب‌های دفاع‌ مقدس که سی‌ام آبان‌ماه برگزار خواهد شد، مشارکت دارد. همچنین لازم به ذکر است به مناسبت هفته کتاب به مناطق محروم و کم برخوردار برای استقبال از بازگشایی مدارس و آموزشگاه‌ها، کتاب اهدا خواهیم کرد و در تجهیز کتابخانه دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی فعالیت‌هایی را انجام می‌دهیم.


امسال یکی از طرح‌هایی که همزمان با هفته کتاب برگزار می‌شود، طرح پاییزه کتاب است. درباره این طرح و نحوه برگزاری آن توضیح دهید و بگویید چند کتابفروشی در این طرح شرکت کرده‌اند و تاکنون استقبال از این طرح به چه شکل بوده است؟ 
یکی از فعالیت‌های خانه کتاب و ادبیات ایران برگزاری طرح‌ توزیع یارانه کتاب از طریق کتابفروشی‌ها (طرح‌های فصلی فروش کتاب) است؛ امسال «طرح پاییزه کتاب» در بیست‌ونهمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران و از بیست‌ونهم آبان‌ماه1400 به‌مدت 5روز در کتابفروشی‌های سراسر کشور برگزار می‌شود. در برخی از شهرهای خاصی که تعداد کتابفروشی‌ها در آن کم بوده و میزان استفاده مردم از آنها کمتر است (کتابفروشی‌های که در مناطق کم‌برخوردار هستند) این بازه زمانی بیشتر بوده و طرح به‌مدت 10روز در آن شهرها اجرا می‌شود. همچنین میزان اعتبار فروشگاه‌های کتاب در شهرهای کم برخوردار از میزان اعتبار فروشگاه‌های هم رده خودشان بالاتر است.

مشکلاتی که قبلا طرح‌های فصلی فروش کتاب داشتند، در این دوره برطرف شده اند؟
در خانه کتاب و ادبیات ایران اشکالاتی را در برگزاری این نوع فروش کتاب که متمرکز بر مراجعه افراد کتابخوان به کتابفروشی‌هاست احصا کردیم. به‌دلیل حضور کتابفروشی‌ها در برخی شهرها و استان‌های خاص و اختصاص یارانه به آنها عمدتا افراد ساکن در این شهرها می‌توانند بیشترین استفاده را از این طرح‌ها و یارانه‌ها داشته باشند. استان‌هایی که کتابفروشی کمتری دارند یارانه کمتری مصرف می‌کنند؛ باید به این سمت برویم که دسترسی عادلانه‌ای برای هر فرد فراهم کنیم؛ البته نمایشگاه مجازی کتاب تهران یک گام ابتدایی برای تحقق این موضوع بود. تغییراتی در طرح توزیع یارانه کتاب از طریق کتابفروشی‌ها (طرح‌های فصلی فروش کتاب) خواهیم داشت که به گسترش عدالت فرهنگی کمک خواهد کرد. البته در این دوره بخشی از تغییرات را اعمال خواهیم کرد تا این طرح را همزمان با هفته کتاب در کتابفروشی‌های سراسر کشور اجرا کنیم و بخش دیگر اصلاحات در دوره‌های بعدی اعمال خواهد شد. در این دوره همچنین یارانه بیشتری را به خریداران مناطق محروم و شهرستان‌ها اختصاص خواهیم داد. علاوه بر این ممکن است مهلت پایان طرح در این مناطق بیشتر باشد. درصورت دریافت اطلاعات گروه‌هایی مانند دانشجویان و دانش‌آموزان از مراجع ذی‌ربط، خدمات و یارانه بیشتری هم به آنها ارائه می‌کنیم.

شیوه خرید شهروندان و تخفیف‌هایی که برای کتاب اعمال می‌شود، چگونه است؟
طرح فصلی فروش کتاب با هدف افزایش مراجعه مردم به کتابفروشی‌ها برگزار می‌شود؛ درحقیقت از استقبال کتابفروشان و از خریدهایی که صورت می‌گیرد و نشاطی که در کتابفروشی‌های سراسر کشور ایجاد می‌شود متوجه می‌شویم که مردم نیز از این طرح‌ها استقبال می‌کنند. تاکنون نیز کتابفروشی‌ها از حضور در طرح‌ پاییزه کتاب1400 استقبال خوبی به عمل آورده‌اند و ثبت‌نام قابل توجهی نیز صورت گرفته است؛ استقبال مردم نیز از این طرح خوب است و هر شخص می‌تواند با کد ملی خود از کتابفروشی محل زندگی‌اش تا سقف 300هزار تومان، با تخفیف 20‌درصد کتاب خریداری کند.

به اعتقاد شما چه عواملی می‌تواند در افزایش سرانه مطالعه تأثیرگذار باشد و آیا برگزاری طرح‌های فصلی یا طرح‌های مشابه می‌تواند بستری را فراهم سازد تا فرهنگ مطالعه در جامعه گسترش یابد؟ 
در افزایش سرانه مطالعه کشور موضوعات مختلفی اثرگذارند که ازجمله آنها می‌توان به اقتصاد، سطح سواد عمومی، میزان دسترسی به منابع و... اشاره کرد؛ لذا این طرح و طرح‌های مشابه به اندازه خود در سرانه مطالعه تأثیر خواهند داشت. می‌توان گفت با توجه به افزایش قیمت کتاب، برگزاری چنین طرح‌هایی سبب می‌شود مردم بتوانند با دغدغه کمتری کتاب خریداری کنند.

این روزها استفاده از فضای مجازی و کتاب‌های صوتی تاحدودی در بین مردم رواج پیدا کرده است. به‌نظر شما این خدمات نوین می‌توانند جایگزین کتاب باشند و استفاده از آنها چه تأثیری در افزایش سرانه مطالعه 
خواهد داشت؟ 
کتاب‌های صوتی، ‌گونه‌ای از کتاب به شمار می‌روند که استفاده از آنها در 2 سال گذشته با توجه به همه‌گیری ویروس کرونا افزایش پیدا کرده است. به واقع بهره‌بردن و خواندن هرگونه از اشکال کتاب همچون کاغذی، الکترونیک و صوتی نوعی مطالعه محسوب می‌شود و هرکدام توسعه مخاطب را در پی دارد؛ در نتیجه این خدمات نوین هم به نوبه خود می‌توانند در افزایش سرانه مطالعه کتاب در کشور اثرگذار باشند؛ هرکدام از اینها تأثیر مستقلی داشته و به‌صورت مجزا قابل محاسبه هستند.

کشور ما علاوه بر کتاب‌های خوب خارجی که در بازار موجود است در اوضاع فعلی، ظرفیت تأمین کتاب‌های خوب ایرانی را هم دارد یا خیر و اصولا چه تمهیداتی اندیشیده شده تا قشر کتابخوان جامعه به سمت کتاب‌های ایرانی ترغیب شوند؟ 
در پاسخ به سؤال اول باید گفت بله. درخصوص سؤال دوم نیز باید بگویم که این موضوع قابل ارزیابی است و در فضای عمومی نشر کشور می‌توان آن را به ‌صورت محسوس دریافت کرد. ما نباید ادعا داشته باشیم که تمام آثارمان در سطح درجه یک آثار کشورهای دیگر است، اما امروزه نسبت به سال‌های گذشته، میزان تولیدات درجه یک ارزشمند و قابل معرفی به زبان فارسی، بیشتر از گذشته است.