استقبال اهالی و صاحبان کسب‌وکارهای محلی از نخستین بازارچه دائمی کارآفرینی و صنایع دستی
سرمایه‌گذاری دو سر بُرد
سحر جعفریان
محله‌ها ظرفیت‌های خوبی برای توسعه و پیشرفت در زمینه‌های مختلف هستند. این نکته مهمی است که بسیاری از مدیران شهری نسبت به آن آگاه هستند و مدتی است که در برنامه‌ریزی‌های شهری جایگاه ویژه‌ای به آن اختصاص داده‌اند. با این رویکرد معاونت اجتماعی و فرهنگی پنجمین تکه از پایتخت نیز دست به کار شده تا ضمن راه‌اندازی نخستین بازارچه دائمی کارآفرینی، به گسترش کسب و کارهای محلی و بومی کمک کند. این بازارچه در محله شهران جنوبی واقع شده و این روزها بر میزان رفت و آمدهای محلی افزوده است. کارآفرینان و تولیدکنندگان بازارچه دائمی منطقه با تکیه بر نوآوری و حمایت‌های محلی، دلگرم کسب و کار شده‌اند و می‌خواهند که الگوی متفاوتی از کارآفرینی محلی را ارئه دهند.
عقربه‌های ساعت که عدد 9 را نشان می‌دهند، غرفه‌داران یک به یک با کمی فاصله زمانی نسبت به یکدیگر از راه می‌رسند و با گفتن «بسم‌الله» کره کره‌های مغازه را بالا می‌دهند. غرفه‌های حدودا 6 متری از سال 1399 با همکاری شهرداری منطقه و سازمان فرهنگی و هنری تهران در حیاط پشتی سرای محله شهران جنوبی بنا شده‌اند و برای اینکه دسترسی اهالی و خریداران به آنها راحت باشد، دیوار بین حیاط‌سرا و فرهنگسرای معرفت را نیز که همسایه دیوار به دیوار هم بوده، برداشته‌اند. حالا بدون وجود آن دیوار سیمانی، بازارچه کارآفرینی محله بیشتر از قبل به چشم می‌آید. «ژیلا اخوت» غرفه‌اش در میانه بازارچه قرار گرفته است. پوشاک زنانه را از چند تولیدی می‌خرد و با قیمتی مناسب به مشتری‌هایش که اغلب آشنا و محلی هستند، عرضه می‌کند. اخوت می‌گوید: «چند سال پیش مغازه‌ای داشتم در خیابان اصلی شهران، یک شب دزد همه اجناسم را برد و من هم ورشکسته شدم. از شدت ناراحتی بیمار شدم تا اینکه از طریق یکی از آشنایان مطلع شدم، چنین بازارچه محلی راه‌اندازی شده که می‌توانم با توجه به شرایطم در آن غرفه داشته باشم. روال نامنویسی و بررسی شرایط به سرعت انجام شد و من هم کسب و کارم را آغاز کردم. اینجا اصطلاحا پاخور بیشتری دارد، چراکه خیلی‌ها که می‌آیند برای استفاده از خدمات مرکز و شرکت در کلاس‌های سرای محله یا فرهنگسرا، سری هم به ما می‌زنند.» غرفه فروش محصولات کاکتوس نیز با هدف کارآفرینی برای بهبودیافتگان از اعتیاد در بازارچه فعال است. غرفه‌ای که برای بیش از 13 نفر شرایط اشتغال ایجاد کرده و مشتریان بسیاری از ایده‌های تازه آنها در تکثیر و پرورش گیاهان استقبال می‌کنند.
ضرورت حمایت مادی و معنوی از کارآفرینان
مشتری‌ها به‌تدریج از سمت ورودی سرای محله و فرهنگسرای معرفت به بازارچه می‌آیند. با حوصله قدم می‌زنند و اجناس و محصولات غرفه‌ها را برانداز می‌کنند. «ناهید بهبودی» از ساکنان محله است که روزهای فرد دخترش را برای حضور در کلاس زبان انگلیسی به سرای محله می‌آورد. او می‌گوید: «به واسطه این بازارچه با محصولات گیاهی و تجدیدپذیر آشنا شدم. غرفه‌ای که محصولاتش به نجات زمین و طبیعت کمک می‌کند و با آموزش‌های رایگانی که در این زمینه ارائه می‌شود، افراد را نسبت به طبیعت مسئولیت‌پذیر می‌کند. خیلی خوب است دیگر، هم بیایی خرید و هم به دانسته‌هایت اضافه شود.» «مژگان قزلباش» هم از مشتری‌های دائمی بازارچه است. او می‌گوید: «قبلاً اینجا غرفه‌هایی بود که شرایط خوبی نداشت. نمایی نازیبا و به هم ریخته که آدم رغبت نمی‌کرد از صاحبان‌شان خرید کند. الان بهتر شده است. به هر حال با سرمایه‌گذاری مادی و معنوی می‌توان به هر‌کاری ارزش داد. کاش غرفه‌های فرهنگسرای معرفت هم از بلاتکلیفی بیرون بیایند و به‌زودی کارآفرین‌هایی آنجا مشغول کار شوند. چراکه تعداد افراد جویای کار بسیار است و داشتن یک غرفه کم هزینه، کمک مؤثری برای آنها محسوب می‌شود.» غرفه‌های کارآفرینی صنایع‌دستی گلیم و جاجیم، روغنگیری و ترشی‌های محلی به‌ترتیب از شلوغ‌ترین غرفه‌های بازارچه هستند. «حضرت‌تقلی ریاحی نمین» کارآفرین غرفه‌داری است که محصولات گلیم و جاجیم عرضه می‌کند. او که دبیر بازنشسته نیز است، می‌گوید: «این نوع حمایت از کارآفرینان بسیار عالی است، اما برای رونق تولید داخلی و توسعه کسب و کارها، به حمایت‌های بیشتری هم از سوی خریداران و هم از سوی مسئولان نیاز است. این حمایت‌ها اگر با برنامه‌ریزی و اصولی پیش رود می‌تواند الگوی نوین و متفاوتی از کارآفرینی محلی ارائه دهد که اتفاقاً ما در این بازارچه آن را مدنظر داریم.»
توسعه محلی دور نیست
عقربه‌های ساعت که پیش می‌رود گرمای آفتاب هم بیشتر می‌شود. یکی از اهالی خودش را به «احمد گرامی» پیمانکار و سرمایه‌گذار بازارچه کارآفرینی محله می‌رساند و بدون معطلی می‌پرسد: «ببخشید جناب! غرفه خالی دارید برای اجاره.» گرامی هم پاسخ می‌دهد: «متأسفانه فعلاً نه.» او که ساکن محله شهران است، ادامه می‌دهد: «سرمایه‌گذاری در این بازارچه را با بررسی ابعاد مختلف آن از سابقه کاربری تجاری مجموعه فرهنگسرا و سرای محله تا موقعیت جغرافیایی، پذیرفته‌ام. مبالغی هم که به‌عنوان اجاره دریافت می‌شود، حداقلی و متناسب با شرایط مالی غرفه‌داران تعیین شده است.» گرامی از رویکرد مراکز فرهنگی در راه‌اندازی بازارچه‌های کارآفرینی نیز می‌گوید: «برخی به حضور در مراکز فرهنگی علاقه‌مند هستند و برخی نیز به مراکز تجاری. مجاورت این 2 می‌تواند سبب رونق فرهنگی و تجاری شود که در واقع هم به سود اهالی و هم به نفع مسئولان فرهنگی و کارآفرینان است. با این رویکرد می‌توان شاهد توسعه محلی، نشاط و پویایی هم بود.»
شورایار محله شهران جنوبی
بازارچه‌ای با امتیاز ویژه و معماری سنتی
«محوطه فعلی بازارچه کارآفرینی در ابتدا پارکینگ بود و بعد به کارگاه‌های تولیدی مانند خیاطی، فرش‌بافی و مجسمه‌سازی تبدیل شد. سازه‌ای که در آن زمان برای ایجاد کارگاه‌ها به کار گرفته شده بود چندان از استاندارد و ایمنی برخوردار نبود. آنقدر که احتمال وقوع حادثه می‌رفت، حادثه‌ای مانند آتش‌سوزی چند سال پیش یکی از کارگاه‌های فرهنگسرای معرفت. برای جلوگیری از حوادث بیشتر به مذاکره با معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری منطقه5 پرداختیم. به هر حال این سرا، امتیازهای ویژه‌ای مانند دسترسی آسان، وسعت و تنوع در خدمات برای افراد توانیاب را داشت که می‌توانست ظرفیت فرامحله‌ای خوبی محسوب شود.»
«حسین قربانی» شورایار محله شهران جنوبی ضمن بیان این مطالب ادامه می‌دهد: «با ساخت این بازارچه که در محوطه سرای محله شامل 28 غرفه و در فرهنگسرا 24 غرفه است، در واقع نخستین بازارچه دائمی و سازماندهی شده منطقه و دومین بازارچه دائمی با معماری سنتی فعالیت خود را آغاز کرده است. غرفه‌داران از گروه‌های بانوان سرپرست خانواده، افراد بهبودیافته و کم‌بضاعت و کارآفرین انتخاب شده‌اند. این محوطه، ظرفیتی بالقوه بوده که با تلاش دوستان احیا شده است. امیدواریم که غرفه‌های فرهنگسرا نیز هر زودتر فعال شوند تا هرچه زودتر شاهد نتایج کارآفرینی محلی باشیم.»
قربانی می‌افزاید: «از سویی به دنبال معرفی صنایع‌دستی و بومی هستیم تا کسب و کار قومیت‌های مختلف ساکن در محله پیشرفت کند.» کفش‌دوزی، خیاطی، صنایع‌دستی، گل و گیاه، مسگری، تهیه انواع ترشی، روغنگیری، دوستدار زمین، زیورآلات، کتاب و ابزار نوشتار، عطاری و پیرایش مردانه غرفه‌های اصلی بازارچه هستند.
