رابطه با طالبان به‌معنای به رسمیت شناختن نیست

گروه طالبان در افغانستان در حال گسترش روابط دیپلماتیک خود در منطقه است. گرچه اخیرا شاهد اقدامات عجیبی مانند حذف استفاده از دلار به‌عنوان ارز خارجی در این کشور بودیم، اما نخستین محموله اقتصادی این کشور هم اخیرا به چین صادر شد. روابط دیپلماتیک ایران با گروه طالبان اما، همچنان با تردید و اماواگر همراه است. ایران گرچه نشست همسایگان افغانستان را برگزار کرده و علاوه بر سفر استاندار خراسان به این کشور، سفیر جمهوری اسلامی ایران در افغانستان هم دیدارهایی با مقامات دولت موقت طالبان داشته است؛ دیدارهایی که یا در زمینه اقتصادی گفت‌وگو شده یا در زمینه فرهنگی و بررسی وضعیت مهاجران بوده است. در ادامه همین روابط و در دیداری که اخیرا بهادر امینیان، سفیر ایران در کابل با عبدالباقی حقانی، سرپرست وزارت تحصیلات عالی طالبان داشت توافق شد که به‌منظور همکاری‌های دوجانبه، تنظیم بورسیه‌های تحصیلی و بررسی مشکلات دانشجویان افغانستانی در ایران، هیأتی از کابل به تهران سفر کند. گرچه روابط ایران با این گروه در حال افزایش است اما قطعا دلیلی برای به رسمیت شناختن این گروه نیست؛ موضوعی که «محسن روحی‌صفت» دیپلمات سابق و کارشناس مسائل افغانستان در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: ایران فعلا باید با طالب‌ها گفت‌وگو کند و همانطورکه در بیانیه تهران هم تأکید شده این گروه باید مواردی مانند حضور همه اقوام و گروه‌ها در حکومت را مورد‌توجه قرار دهند. این گفت‌وگو را در ادامه بخوانید.

تحلیل شما از تحولات افغانستان و روابط جمهوری اسلامی ایران با گروه طالبان چیست؟
ببینید! افغانستان همسایه و هم‌مرز ماست و از نظر فرهنگی، تمدنی و تاریخی اشتراکات بسیاری داریم. از این‌رو ارتباطات میان دو کشور از جهت مردمی و دولتی اجتناب‌ناپذیر است و جدا از اینکه چه کسانی در افغانستان در قدرت باشند، دو کشور ناچارند با هم ارتباط داشته باشند و این روابط الزاما بیانگر تأیید حاکمیت و افرادی که در آن کشور در قدرت هستند از طرف ما نیست. چنان‌که زمانی‌که ما با کشور عراق در زمان صدام حسین هم در جنگ بودیم ارتباطات دیپلماتیک ما برقرار بود و قطع نشد.
در مورد افغانستان هم، به‌رغم حضور طالب‌ها در قدرت، سفارت ما در قندهار و کابل و سرکنسولگری‌های ما در مزارشریف، جلال‌آباد و هرات همچنان مشغول به‌کار هستند.
نظر شما در مورد سفری که قرار است به‌زودی هیأت عالی گروه طالبان به ایران داشته باشد، چیست؟
مسئولان دو کشور باید با یکدیگر گفت‌وگو و مشورت بکنند. به هر حال ما خواسته‌ها و دیدگاه‌هایی داریم که باید آنها را به مسئولان این کشور منتقل کنیم.
ایران چه درخواست‌هایی از حکومت جدید افغانستان دارد؟
ما با این کشور غیر از روابط سیاسی، روابط اقتصادی و تجاری داریم. از آن سو، افغانستان کشوری محصور در خشکی است که برای ارتباطات خارجی خود در زمینه اقتصادی نیازمند کشور ماست و هم برای صادرات و هم برای واردات به ما نیاز دارد. بر این اساس باید هماهنگی لازم در این زمینه‌ها بین دو کشور ایجاد شود. در زمینه مرزهای دو کشور که ما مشکلاتی داریم؛ مهاجرانی که از کشور افغانستان به ایران می‌آیند و پشت مرزهای کشور ما هستند. باید با طالب‌ها روشن شود که با  افرادی که پاسپورت و ویزا ندارند چگونه برخورد شود. همچنین در زمینه سلامت و بیماری‌ها‌یی که از افغانستان ممکن است به ایران بیاید باید گفت‌وگو شود. موضوع دام هم هست. موضوعات مهم دیگری مانند برق، آب و مهم خط آهنی که تا نزدیکی هرات کشیده شده و اکنون رها شده و... اینها مسائل غیرسیاسی‌ای هستند که درهرحال باید با حکومت افغانستان که اکنون گروه طالبان هستند، مورد بحث و گفت‌وگو قرار‌گیرند.
در زمینه سیاسی چه نکاتی مورد‌تأکید ایران است؟
ما اعتقاد داریم که امنیت در افغانستان زمانی می‌تواند پایدار باشد که دولت فراگیر در آن تشکیل شود و همه اقوام، مذهب‌ها و طایفه‌ها در حکوت مشارکت داشته باشند. در این صورت اعتماد عمومی در این کشور جلب خواهد شد. در واقع احترام به اقلیت‌ها و زنان و آحاد مردم این کشور مورد‌تأکید ماست و معتقدیم که بدون رعایت آنها ناپایداری در حکومت آنها ایجاد خواهد شد و چنین امری بر امنیت ما هم تأثیر خواهد داشت.
آقای روحی‌صفت! به‌هر حال ما با طالبان روابط داریم، اما موضوع مهمی که هست به رسمیت شناختن این حکومت است. در این زمینه آیا ممکن است در ‌آینده نزدیک اتفاقی بیفتد؟
ما در حال مشورت هستیم. ایران اجلاس همسایگان افغانستان را بر همین اساس برگزار کرد. موضوعاتی که اجماع بین کشورهای همسایه افغانستان بود هم در بیانیه نهایی اجلاس آمده است. ما انتظار داریم که طالبان این دیدگاه‌ها را مورد‌توجه قرار دهند تا بتوانند مشروعیت سیاسی کسب کنند. چنان‌که در بیانیه و مواضع ما تأکید شده ایران خواهان «ایجاد دولت فراگیر با مشارکت همه اقوام افغانستان» بوده است.
به‌نظر شما تا چه اندازه ممکن است که طالب‌ها به نقطه‌نظرات ایران توجه کنند و با توجه به اینکه مثلا در پی مذاکرات پیشین، شاهد امنیت در برگزاری عزاداری شیعیان این کشور بودیم، آیا در آینده هم ممکن است به بقیه دیدگاه‌های همسایگان به‌ویژه ایران توجه کنند؟
بله. آن موضوع که قدم مثبتی بوده اما همه قدم‌ها نبوده است. موضوعاتی که ما تأکید داریم مشارکت همه اقوام و گروه‌ها در حکومت و جلب‌اعتماد عمومی است. آنچه در بیانیه نشست همسایگان آمده با توجه به اینکه نشست هم در تهران بوده طبیعتا شامل دیدگاه‌های ایران است و این سفر هیأت طالبان می‌تواند در ادامه همان موضوع، آنچه در بیانیه گفته شده را با طالب‌ها به بحث بگذارند. بر این مبنا که اینها دیدگاه همسایگان است. از این‌رو اگر طالبان لجاجت و عناد نکنند و به آنچه در بیانیه آمده توجه کنند و انعطاف نشان دهند به کسب مشروعیت سیاسی و به رسمیت شناخته شدن خود نزدیک خواهند شد.
 با توجه به اینکه گفته شده یکی از موارد،  موضوع بورسیه‌ها و دانشجویان افغان در ایران است، آیا ممکن است موضوعات سیاسی هم مطرح شود؟
 بله قطعا دیدگاه‌های سیاسی هم مطرح خواهد شد و ایران نظرات خود را به آنها اعلام خواهد کرد. دانشجویان یکی از موضوعات هستند اما صددرصد موضوع مشروعیت سیاسی طالبان و مشارکت همه گروه‌ها و اقوام در قدرت و تشکیل دولت فراگیر هم حتما با آنها به بحث گذاشته می‌شود و ایران انتظار دارد که توجه کنند.
در پایان به‌نظر شما غیر از گفت‌وگو با همسایگان چه موضوع دیگری ممکن است در زمینه به رسمیت شناخته شدن طالبان کمک کند؟
به هر حال سازمان ملل هم در این زمینه نقش زیادی دارد و غیراز ارسال کمک‌های انسانی به این کشور، می‌تواند «مشروعیت سیاسی طالبان» را در چارچوب سازمان ملال متحد قرار دهد و کشورها با هم در زمینه به رسمیت شناختن طالبان اقدام کنند و همه با هم آنها را بپذیرند.