میمند همچنان ناشناخته است

اسماپورزنگی آبادی-خبرنگار

خانه‌های روستای صخره‌ای میمند دستکند است و بدون اینکه با روی هم گذاشتن مصالحی مانند خشت و آجر ایجاد شده باشد، با برداشتن توده‌های خاک و سنگ و با مصالحی خاص به‌نام «گچ نیم‌پخته» و به‌صورت نیمه‌پلکانی در دل صخره‌ای ساخته شده است. 
معماری خاص و منظم، سبک زندگی و کوچ‌ متفاوت ساکنان این روستا، در کنار جریان پویا و مستمر هزاران ساله‌ حیات در آن، موجب شد که تیرماه سال 1394 کارشناسان یونسکو بر منحصر به‌فرد بودن «میمند» در دنیا، مُهر تایید زده و آن را در فهرست آثار جهانی قرار دهند. اگرچه در محافل غیرعلمی و حتی گاهی علمی، قدمت آن را 12 هزار سال می‌دانند اما این روستای شگفت‌انگیز و صخره‌ای که در فاصله حدود 36 کیلومتری شمال‌شرق شهرستان شهربابک در استان کرمان واقع شده، قدمت 2500 ساله دارد و اوج رونق آن، به دوران ساسانی و اوایل اسلام بر می‌گردد. در کل روستا، 400 خانه‌ دستکند وجود دارد که چراغ همه آن‌ها روشن نیست و تنها در 60 تا 70 خانه، افرادی زندگی می‌کنند. پایگاه جهانی میمند، دو سال است طی فراخوانی به همه‌ کسانی که سند مالکیت کیچه‌ای را در اختیار دارند، خواسته تا مراجعه و مشخصات خانه‌شان را ثبت کنند. این اتفاق اما تاکنون در کل روستا رخ نداده و تعداد زیادی از کیچه‌ها درهایشان بسته و مالکان‌شان مراجعه نکرده‌اند. رضا ریاحیان، مدیر پایگاه، با اشاره به اینکه بانک اطلاعاتی کیچه‌ها ناقص است، می‌گوید که اگر می‌توانستیم آن را تکمیل کنیم، ساماندهی روستا بهتر صورت می‌گرفت.
محمودی، دهیار روستا نیز نگران خانه‌هاست و به همشهری می‌گوید که با ادامه وضعیت فعلی شاید تا 10 سال دیگر تعداد زیادی از کیچه‌ها تخریب شود. او تردد زیاد گردشگران را باعث نازک شدن سقف برخی خانه‌ها و تخریب آن می‌داند و البته می‌گوید که خالی بودن تعداد زیادی از کیچه‌ها نیز باعث شده رطوبت مدت زیادی در آن بماند و خطرآفرین شود. میمند، روستایی در میان دره‌ای«V» شکل با آب‌وهوای معتدل کوهستانی است که در مرز میان دشت و کوهستان پدید آمده و سرزندگی خود را مرهون تعامل دیرینه انسان و طبیعت است.
بخشی از این تعامل در شیوه کوچ‌روی میمندی‌ها نمایان شده که به‌عنوان یکی از ویژگی‌های خاص، منجر به ثبت جهانی منظر فرهنگی میمند نیز شده است: «در ایران، دو مرحله کوچ داریم اما ساکنان میمند سه مرحله کوچ انجام می‌دهند. چهار ماه اول سال را که بارش‌ها، علوفه‌ خوبی برای دام‌ها فراهم کرده در دشت میمند ساکن هستند. تیرماه که تمام شد به آبادی‌های سردسیر اطراف روستا رفته و در خانه‌هایی که به آن «گُنبه» می‌گویند، ساکن می‌شوند. چهار ماهه سوم سال که هوا سرد است اما به کیچه‌های دستکند روستا برمی‌گردند.»
ریاحیان، مدیر پایگاه جهانی میمند با شرح این توضیحات ادامه می‌دهد: «تفاوت دیگر شیوه کوچ مردم میمند این است که در همه جای ایران و دنیا، انسان به‌همراه محل اقامت (چادر) و دام خود کوچ می‌کند اما در میمند، انسان و دام جابه‌جا شده و محل سکونت باقی می‌ماند.»
علاوه بر این، تداوم زندگی در این روستا که از قرن‌های دور تاکنون ادامه داشته، از دیگر ویژگی‌های منحصر به‌فرد میمند است و به‌واسطه‌ این اهمیت بوده که پس از ثبت جهانی، همواره هشدار داده شده که نگذارید روستا از جمعیت خالی شود. ریاحیان اما معتقد است به‌دلیل بافت اجتماعی روستا و تعلق‌خاطری که میمندی‌ها به آن دارند، جایی برای نگرانی‌ از متروک شدن روستا وجود ندارد. در این روستا، کیچه‌ها نه در بین اهالی روستا و نه با غریبه‌ها، خرید و فروش نمی‌شود و حتی کسانی که اقامت‌گاه بوم‌گردی در آن راه‌اندازی کرده‌اند، یا خودشان مالک بوده و یا کیچه را اجاره کرده‌اند.
دهیار روستا اما تاکید می‌کند باید زیرساخت‌ها و جذابیت‌های لازم برای بازگشت میمندی‌ها به روستا فراهم شود تا هیچ کیچه‌ای خالی نماند. میمند اگرچه پس از ثبت جهانی، توجه بسیاری را به خود جلب کرد و برای گردشگران به یک مقصد جذاب تبدیل شد اما طی این سال‌ها با چالش‌های دیگری نیز مواجه بوده که مهم‌ترین آن، تامین آب روستاست. با وجود اینکه روستا سکنه و دهیاری دارد اما، زمانی که آب برای آن می‌آوردند، به جای اینکه هر واحد اعم از مسکونی و غیرمسکونی انشعاب آب مجزایی داشته باشد، یک کنتور مشترک برای کل روستا نصب کرده‌اند که به نام دهیاری است. نه میزان برداشت‌ هرکسی از این آب به‌طور دقیق مشخص است و نه کسی زیر بار بدهی 400، 500 میلیونی آب روستا می‌رود. زمانی که شمار گردشگران در روستا زیاد می‌شود، مشکل حاد کم‌آبی و بی‌آبی نیز پدید می‌آید. در دو سال اخیر از سوی پایگاه میمند، تلاش‌های زیادی برای حل این مشکل انجام شده اما ریاحیان با بیان اینکه اراده‌ای از سوی آبفا برای حل این مشکل وجود ندارد به همشهری می‌گوید که حتی پاسخ مکاتبات ما را هم نمی‌دهند!
اصلاح شبکه‌ برق و حذف تیرها و سیم‌های هوایی در روستا هم که از زمان ثبت جهانی بر آن تاکید می‌شد نیز از دیگر چالش‌های روستاست. اگرچه تاکنون 60 درصد از شبکه اصلاح شده ولی با افزایش هزینه‌ها، پایگاه جهانی به‌تنهایی قادر به تامین اعتبار باقی‌مانده نیست و دهیار روستا نگران است که در بازدید آینده کارشناسان یونسکو، عدم حذف تیرها و سیم‌های هوایی، ثبت جهانی میمند را تهدید کند.