گزارش
تشریح ابعاد مختلف «تهران هوشمند» توسط مدیرعامل سازمان فاوا شهرداری
تهران هوشمند با مشارکت شهروندان ممکن می‌شود
زینب زینال‌زاده- خبر‌نگار
تمرکز امکانات درمانی، علمی، خدماتی، اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی در شهرهای بزرگی چون تهران سبب افزایش مهاجرت و جمعیت در پایتخت شده است و از این‌رو برای ایجاد تعادل میان امکانات و جمعیت و همچنین خدمت‌رسانی به شهروندان که صاحبان اصلی شهر هستند، چاره‌ای نیست جز اینکه تهران به شهر هوشمند تبدیل شود. کاری که در شهرهای بزرگ دنیا مانند لندن، دانمارک، مادرید و... انجام و نتیجه خوبی حاصل شده است و امروز به‌عنوان الگو از تجارب آنها برای ایجاد تحول در سایر شهرها و افزایش تعداد شهرهای هوشمند استفاده می‌شود. در شهرهای هوشمند علاوه بر الکترونیکی‌شدن خدمات شهری، اقدامات سبب بهبود کیفیت زندگی شهروندان و افزایش حس تعلق مردم می‌شود.
به‌گفته مدیرعامل سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران که مدیریت پروژه تهران هوشمند را به‌عهده دارد، تهران هوشمند یک برنامه جامعی است که حوزه‌های خدمات دیجیتال، حمل‌ونقل، نوآوری، محیط‌زیست، ایمنی و... را در برمی‌گیرد و قرار است با اجرایی‌شدن این پروژه، پایتخت به شهری زیست پذیرتر، سالم‌تر و شاد‌تر تبدیل شود که رفت‌وآمد در چنین شهری روان خواهد بود و زیرساخت‌های یکپارچه در آن فراهم شده است. محمد فرجود، هوشمندسازی را یک جریان می‌داند و می‌گوید: «هوشمندسازی نقطه پایانی ندارد و مسیر حرکت به سمت شهر هوشمند یک جریان است و مباحث مربوط به تهران هوشمند سال‌ها مطرح و اقداماتی هم در این زمینه صورت گرفته بود اما جریان جدی و برنامه زمانبندی مشخص برای پروژه وجود نداشت و این اتفاق به‌طور جدی در مدیریت شهری پنجم رقم خورده است.» به‌گفته او اقدامات تهران هوشمند از سال97 شروع و فاز اول که توسعه کاربردها بود سال99 اجرایی شد و برنامه‌ریزی برای فازهای بعدی هم از سال1401تا1404 انجام می‌شود. آنچه از سرفصل‌های نوشته شده برای تهران هوشمند می‌توان استنباط کرد این است که در چنین شهری، شهروندان محور تمام برنامه‌ها هستند و هرآنچه انجام می‌شود در راستای خدمت‌رسانی به مردم است و متولیان پروژه قصد دارند از طریق مشارکت‌های شهروندی زمینه را برای تحقق اهداف تهران هوشمند فراهم کنند. پروژه تهران هوشمند دارای 54پروژه، 12طرح و 5محور است و در این پروژه 12دانشگاه برتر کشور، 79نفر از اعضای هیأت علمی و دانشجویان همکاری دارند و از 14پروژه تحقیقاتی، سیاستگذاری و مشاوره‌ای هم استفاده شده است.
بومی‌سازی پروژه
برنامه تهران هوشمند، بومی‌سازی شده و به‌گفته فرجود برای این کار از اسناد بالادستی و تجربه شهرهای بزرگ دنیا استفاده شده است. نتیجه این بررسی‌ها تدوین برنامه با 3لایه است که 5محور اصلی(تحول دیجیتال شهرداری تهران، توسعه خدمات ایمنی، انرژی و محیط هوشمند، مدیریت هوشمند حمل‌ونقل درون شهری، تهران نوآور و شهروند هوشمند و خدمات دیجیتال) در این لایه‌ها قرار گرفته‌اند. مدیرعامل سازمان فاوا شهرداری تهران در تشریح لایه‌ها می‌گوید: «لایه اول یا همان هسته مرکزی مربوط به سیاستگذاری و شورای راهبردی است. لایه دوم اهرم‌های هوشمندسازی هستند که این کار با استفاده از خدمات دیجیتال و نوآوری محقق می‌شود و در لایه سوم هم حوزه‌های عملیاتی پیش‌بینی شده‌اند که مدیریت هوشمند حمل‌ونقل درون شهری، توسعه خدمات ایمنی، انرژی و محیط هوشمند و تحول دیجیتال شهرداری تهران در آن قرار دارند.»
حوزه‌های خدمت‌رسان
مهم‌ترین اقدامات انجام شده در راستای تهران هوشمند، مربوط به مشارکت شهروندان، شفافیت، شهرسازی، حمل‌ونقل و خدمات شهری بوده است. به‌گفته فرجود مشارکت شهروندان در پروژه تهران هوشمند از طریق اجرای طرح «باهم» یا همان رویکرد محله محوری محقق شده است. او در ادامه عنوان می‌کند: «در حوزه شهرسازی تا جایی که امکان داشت سعی کردیم از طریق ایجاد کارتابل شهروندی و ارائه خدمات الکترونیک مهندسان، پایان کار و مفاصاحساب نوسازی، زمینه دریافت خدمات غیرحضوری را برای شهروندان فراهم کنیم. در بخش حمل‌ونقل هم خرید الکترونیکی بلیت، رزرو معاینه فنی خودرو، پارک حاشیه‌ای و خدمات مربوط به طرح ترافیک، غیرحضوری شده‌اند. همچنین حوزه خدمات شهری و جمع‌آوری پسماندها و دسترسی به میادین میوه وتره‌بار و کسب اطلاعات مربوط به سازمان بهشت زهرا(س) هم اقداماتی انجام شده است.» دسترسی به نقشه جامع شهری اقدام مهم دیگر سازمان فاوا در راستای تهران هوشمند است که براساس گفته‌های مدیر پروژه تهران هوشمند طی 3سال گذشته دانلود این نقشه 2برابر شده است: «علاوه بر مشخصات محدوده و حریم شهر تهران، پروژه‌های محله‌ها هم روی این نقشه قابل مشاهده هستند. همچنین در راستای حفاظت از حریم تهران با استفاده از پهپاد به‌طور مستمر تصویربرداری انجام می‌شود و درصورت ثبت تخلف به معاونت مربوطه اطلاع و با متخلفان برخورد می‌شود. در حقیقت در تهران هوشمند به صیانت از حریم هم توجه شده است و از تعرض به محدوده حریم جلوگیری می‌شود.» مهم‌ترین دستاورد این پروژه که راهبرد اصلی محسوب می‌شود، یکپارچه‌سازی و ارائه خدمات از طریق اپلیکیشن یا پنجره واحد ارائه سرویس‌های شهروندی «تهران من» است که با هدف دسترسی شهروندان به خدمات مختلف شهری راه‌اندازی شده و مدیرعامل سازمان اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران می‌گوید: «اکنون بیش از 40سامانه به تهران من متصل شده‌اند و این سامانه بیش از 3میلیون کاربر دارد و جزو بهترین سیستم دولتی در خدمت‌رسانی محسوب می‌شود.»
یکپارچه‌سازی اطلاعات
سازمان میادین میوه و تره‌بار، معاونت معماری و شهرسازی، معاونت خدمات شهری و سامانه‌های137و1888، تا حدود زیادی هوشمندسازی شده‌اند و به‌گفته این مقام مسئول، وضعیت تهران خوب است اما هنوز باید کارهایی ازجمله یکپارچه‌سازی اطلاعات انجام شود. او می‌گوید: «نکته قابل تامل در شهرهای هوشمند، توجه به تاب‌آوری است که با استفاده از یکپارچه‌سازی اطلاعات محقق می‌شود. به‌عنوان مثال در مواقع بحرانی چون زلزله قطعا نیاز به اطلاعات شبکه‌های آب و برق، گاز، مخابرات و سایر تاسیسات زیرسطحی است که اگر همه این اطلاعات در یک سامانه وجود داشته باشند، مدیریت بحران درست انجام می‌شود. در این راستا کارهایی انجام شده اما اطلاعات به‌طور کامل یکپارچه نشده‌اند که در این مورد نیازمند کمک دولت هستیم و مکاتباتی هم انجام شده است.»
چالش‌ها در مسیر فناوری
استفاده از فناوری در بخش‌های مختلف قطعا نیاز به فرهنگسازی و همراهی مردم دارد. در پروژه تهران هوشمند هم این موضوع صدق می‌کند و به‌گفته محمد فرجود، بزرگ‌ترین چالش در این پروژه مقاومت مردم و برخی از مسئولان در برابر آن است. او می‌گوید: «پذیرش اهداف برنامه شهر هوشمند و اعتماد به فناوری‌های هوشمند برای توسعه خدمات از سوی مردم، مدیران، صاحبان کسب‌وکارها و... به سختی انجام می‌شود و از این‌رو روند کار کند پیش می‌رود. هرچند در این میان تحریم‌ها و نبود سرمایه‌گذاران هم بی‌تأثیر نیستند.»
