مورفین و تریاک در تعقیب هروئین

شیوا نوروزی ـ روزنامه‌نگار

بعضی‌هایشان می‌گویند هر زمان بخواهند می‌توانند ترک کنند اما حتی همین افراد هم می‌دانند که بازگشت سلامتی، پاک شدن بدن از سموم و ایجاد تغییرات مثبت در زندگی که به‌وسیله اعتیاد برای خود و اطرافیانشان رقم زده‌اند کاری سخت و دشوار است. چرا که مصرف مکرر مواد اعتیادآور در یک بازه زمانی طولانی تغییراتی را در مغز ایجاد کرده که فرد را نه از روی لذت بلکه به اجبار مجبور به مصرف می‌کند. از کار افتادن عملکرد مغز در طولانی مدت به فرد اجازه نمی‌دهد تصمیم‌های عاقلانه درباره زندگی خود بگیرد و به‌درستی فکر کند. متخصصان و کارشناسان پزشکی در حوزه اعتیاد با بررسی عملکرد تأثیرات انواع مواد‌مخدر روی مغز معتقدند ترک برخی از مواد‌مخدر به‌علت تأثیراتی که روی هورمون‌های مغزی می‌گذارد سخت‌تر است. نوع ماده مصرفی، مدت زمان مصرف، میزان دوز، بیماری‌های زمینه‌ای و پنهان در فرد، وضعیت خانوادگی، مالی و حمایتی ازجمله عواملی است که در رهایی معتادان از اعتیاد و بازنگشت‌شان به آن در کوتاه‌مدت یا درازمدت نقش مهمی دارد.


مواد‌مخدر تخدیری، محرک و توهم‌زا
دکتر محمد ابراهیم اوحدی، روانپزشک و متخصص اعصاب و روان در گفت‌وگو با همشهری به انواع مواد‌مخدر اشاره می‌کند و می‌گوید:«مواد‌مخدر یا تخدیری هستند یا محرک و توهم‌زا. مواد‌مخدر تخدیری شامل هروئین، مورفین، تریاک، شیره، متادون، ترامادول، بوپرونورفین یا b2و...، مواد محرک شامل کوکائین و شیشه(مت‌آمفتامین)، مواد توهم‌زا شامل Thc، ال اس دی و قارچ یا ماشروم، کانبیس‌ها شامل گل یا ماری‌جوانا، علف یا گراس، حشیش و...هستند».

ترک سخت مواد تخدیری
دکتر اوحدی درخصوص اینکه ترک کردن کدام یک از این مواد‌مخدر سخت‌تر است، می‌گوید:«ترک کردن مواد تخدیرکننده مانند هر‌وئین و تریاک سخت‌تر از مواد محرک و توهم‌زایی مانند ماری‌جوآناست. مواد محرک و توهم‌زا به لحاظ روانی فرد معتاد را درگیر می‌کند اما مواد تخدیری علاوه بر تخریب روان، جسم را هم درگیر می‌کند».
در بدن یک فرد سالم 2ماده شیمیایی به‌نام اندورفین و آنکفالین در ناحیه غده هیپوتالاموس ترشح می‌شود تا وی بتواند در زندگی عادی درد کششی عضلات را تحمل کند و قادر به ادامه حیات باشد. اما وقتی فرد ماده مخدر تخدیری استفاده می‌کند مراکز ترشح این دو ماده شیمیایی متوقف می‌شود در نتیجه علائم خماری مانند لرزش، درد بدن، کشش عضلانی و خمیازه‌های شدید در بدن فرد معتاد ایجاد می‌شود. لذا ترک این مواد خواه ناخواه سخت‌تر و ادامه ندادن مصرف را برای فرد بسیار طاقت‌فرسا و غیرقابل تحمل می‌کند.
این روانپزشک و متخصص اعصاب و روان در ادامه می‌افزاید:« البته ترک مواد محرک و توهم‌زا نیز به‌راحتی نیست. ترکیبات مت‌آمفتامین و حشیش نوروترانسمیترهای مغزی را تحریک می‌کند که بسیار خطرناک است و بیماری‌های زمینه‌ای در افراد مستعد را شعله‌ور می‌کند. این افراد ممکن است با مصرف مواد به یک بیمار اسکیزوفرنی تبدیل شوند. بیماران مستعد بای پولار (اختلالات دو قطبی) اگر در معرض مواد محرک و توهم‌زا مانند ماری‌جوانا، حشیش یا مت‌آمفتامین(شیشه) قرار بگیرند بیماری‌شان شکوفا می‌شود که بسیار خطرناک است و در برخی از این افراد گاهی ممکن است منجر به مرگ شود. مواد‌مخدر محرک فرد را از لحاظ روانی معتاد و وابسته می‌کند. مثلا کسی که به شیشه اعتیاد دارد درصورت نرسیدن مواد به بدنش و مصرف نکردن شدیدا دپرس، افسرده و خواب‌آلوده می‌شود طوری که به خوبی قادر به فکر کردن نیست».
به‌گفته دکتر اوحدی، بسته به شرایط زندگی فرد بازگشت به مصرف مجدد مواد تخدیری و چه محرک ممکن است در کوتاه‌مدت رخ دهد و همه‌‌چیز بسته به ویژگی‌های فردی، اجتماعی و خانوادگی فرد دارد.
آنچه مهم است این است که دوره درمانی باید زیرنظر روانپزشکان و در کلینیک‌های ترک اعتیاد طی شود. چون در این محیط هیچ‌گونه ماده مخدری در دسترس بیماران نیست، در نتیجه وسوسه مصرف مواد کاملاً از بین می‌رود. همچنین پزشکان متعدد با تخصص‌های مختلف فرایند ترک بیماران را تحت نظر دارند و علائم خماری را مدیریت می‌کنند.