حاشیه‌های توقف طرح «بیمار یابی فعال »

مریم سرخوش- خبرنگار

 در شرایطی که کشور در پیک چهارم کرونا قرار دارد و میزان ابتلا به بالاترین میزان آن در 14‌ماه گذشته رسیده،  خبر می‌رسد که اجرای طرح شهید سلیمانی، متوقف شده ‌است؛ طرحی که با هدف غربالگری گسترده و نظارت بر رعایت پروتکل‌های بهداشتی   کلید خورد و حالا در اوج شیوع کرونا، اجرای آن با ابهام مواجه شده است.  این در حالی است که گفته می‌شود اجرای آن، در مدیریت پیک سوم کرونا، یعنی آذر سال گذشته مؤثر بوده است. شاهین محمدصادقی،  مسئول سابق سازمان بسیج جامعه پزشکی کشور به‌عنوان یکی از پایه‌گذاران طرح شهید سلیمانی این خبر را به همشهری می‌دهد و می‌گوید: 3هفته پیش نامه‌ای به سازمان بسیج جامعه پزشکی فرستاده شده که در آن توقف اجرای این طرح اعلام شد. همه اینها در شرایطی است که قرار بود طرح شهیدسلیمانی، تا پایان اپیدمی کرونا همراه کادر درمان باشد و به مدیریت شیوع کرونا کمک کند. حالا اما گفته می‌شود پس از آن نامه، طرح تقریبا متوقف شده است. یک منبع آگاه در کمیته کشوری کرونا در گفت‌وگو با همشهری از  ارسال نامه اولیه به دانشگاه‌های علوم پزشکی استان‌ها از سوی معاونت بهداشتی وزارتخانه  برای پایان طرح خبر می‌دهد و می‌گوید که وزیر بهداشت برای تداوم و اجرای این طرح، همچنان تلاش‌هایی می‌کند و نامه‌نگاری‌هایی هم در این زمینه انجام داده است. پیش از این اواسط فروردین امسال، سعید نمکی، وزیر بهداشت از اجرایی‌نشدن طرح به‌دلیل انجام سفرها و جمعیت سیال، خبر داده و گفته بود که با توجه به گستردگی شیوع ویروس جهش‌یافته، باید در مورد شیوه اجرای مرحله جدید آن پس از ساکن‌شدن جمعیت سیال، برنامه‌ریزی شود. اما به‌طور رسمی خبری از پایان اجرای آن نداده بود.

طرح شهید سلیمانی چه بود؟
طرح شهید سلیمانی، آبان سال گذشته یعنی در اوج پیک سوم کرونا، کلید خورد که قرار بود زنجیره انتقال ویروس را قطع کند و هدف از اجرای آن، بیماریابی و محدودسازی افراد مبتلا به کرونا بود. همان موقع گفته شد این طرح، 3فاز دارد؛ فاز اول مراقبت است که از سوی تیم‌های‌ 15نفره از پزشکان و پرستاران تشکیل می‌شود. این افراد به درِ خانه‌ها می‌روند و بسته‌های بهداشتی و مراقبتی توزیع   و بیماران را شناسایی می‌کنند. فاز دوم، حمایتی است که برای جلوگیری از تردد بیماران کرونایی، بسته‌های معیشتی و بهداشتی در اختیارشان قرار می‌‌گیرد و پایگاه‌های نواحی مقاومت بسیج به‌صورت محله‌محور پذیرفته بودند که اگر خانواده‌ای برای خرید، نیاز به کمک دارد، برای حمایت از آنها وارد عمل شوند. فاز سوم هم نظارت است که در این مرحله تیم‌‌های بسیجی در نواحی مقاومت بسیج رصد می‌‌کنند آیا اقداماتی که باید در حوزه پیشگیری از بیماری کرونا انجام شود، به‌خوبی صورت می‌گیرد یا خیر. براساس اعلام اعضای کمیته کشوری پیشگیری از کرونا و ستاد ملی کرونا، اجرای این طرح از آذر سال گذشته، به کندشدن روند شیوع بیماری کمک و غربالگری‌های صورت‌گرفته به‌صورت محله‌محور زنجیره شیوع را مختل کرده است. حالا اما در شرایطی که در پیک چهارم کرونا به سر می‌بریم و براساس اعلام وزارت بهداشت، میانگین رعایت پروتکل‌های بهداشتی در کشور به 58درصد رسیده، ناقلان خاموش و مبتلایان، ویروس را از نقطه‌‌ای به نقطه دیگر انتقال می‌دهند. درحالی‌که سطح مورد انتظار رعایت پروتکل‌های بهداشتی برای مهار بیماری و خروج از موج چهارم حداقل 90درصد اعلام شده، اما در استان‌هایی که صدرنشین رعایت پروتکل‌های بهداشتی اعلام شده‌اند، این عدد 66 تا 76درصد است؛  مثل‌ زنجان، تهران، سمنان و یزد. در این میان استان‌های ایلام و سیستان و بلوچستان کمترین آمار رعایت پروتکل‌ها را دارند؛ یعنی 28 تا 32درصد.نظارت و اجباری بر‌ روند رعایت پروتکل‌های بهداشتی و غربالگری‌ها وجود ندارد، همین مسئله سبب شده تا ناقلان خاموش، همچنان بیماری را با شعله بالا در مناطق مختلف روشن نگه دارند تا وضعیت ۳۰۱ شهر قرمز، ۹۵ شهر نارنجی، ۴۵ شهر زرد و ۷ شهر آبی بماند. در هفته گذشته آمار فوتی‌های کرونا به عدد 453نفر رسید که فاصله زیادی با رکورد فوتی‌های روزانه در 26آبان سال گذشته یعنی 486نفر در یک شبانه‌روز ندارد.
در این وضعیت، طرح بیماریابی فعال شهید سلیمانی هم متوقف شده است. شاهین محمدصادقی، مسئول سابق سازمان بسیج جامعه پزشکی کشور که چند روز پیش به‌دلیل حضور در انتخابات ریاست‌جمهوری از سمت خود استعفا داده، به همشهری می‌گوید: «این طرح برآمده از یک منطق قوی علمی بود که توسط جمعی از جامعه پزشکی، استادان دانشگاه‌ها، متخصصان اپیدمیولوژی و مجریان طرح‌های قبلی کنترل بیماری‌های واگیر ازجمله فلج اطفال در مهر‌99 آماده و در آبان همان سال پس از مذاکره و تأیید وزیر بهداشت با همکاری وزارت بهداشت و سازمان بسیج جامعه پزشکی کشور آغاز شد.» به‌گفته او، با اجرای طرح، در یک‌ماه‌‌و‌نیم آمار مرگ‌ومیر از نزدیک 500نفر به 57نفر در روز رسید و بیمارستان‌هایی که از بیماران کرونایی سرریز شده بودند، به حداقل تعداد بستری‌ها رسیدند. محمدصادقی، می‌گوید: «این طرح با مشارکت مردم اجرا ‌شد. در مرحله اول بیماریابی صورت می‌گرفت و فرد آلوده به ویروس یا مبتلا از سوی مراکز بهداشتی و نیروهای بسیج کشور شناسایی می‌شد. پس از آن هم نظارت بر رعایت قرنطینه‌های خانگی از سوی بیمارانی که وضعیت حاد نداشتند، اعمال می‌شد. در این میان مشکلاتی ازجمله تامین معیشت مشکلاتی برای برخی ‌خانواده‌ها به‌وجود می‌آورد که بسته‌های غذایی از سوی پایگاه‌های مقاومت بسیج با حضور خیرین تأمین و به آنها اهدا می‌شد. به‌گفته او، این طرح نه نیازی به آی‌سی‌یو داشت و نه سی‌‌تی‌اسکن. نه دلار می‌خواست و نه تجهیزات گران‌قیمت: «آن زمان که این طرح اجرا می‌شد، ویروس جهش‌یافته وارد کشور نشده بود و بسیاری از مبتلایان با گذراندن قرنطینه در خانه، دوران بیماری را طی می‌کردند. البته در مقطعی  همکاری وزارتخانه با ما کم شد و ما هم کمتر وارد این حوزه شدیم. با بحرانی‌شدن وضعیت شیوع در خوزستان، بار دیگر با همکاری وزارت بهداشت اجرای طرح را در این استان آغاز کردیم و 13شهر قرمز با کرونای انگلیسی تحت کنترل درآمد. اما بعد از تعطیلات نوروز باخبر شدیم نامه‌ای ارسال و توقف طرح اعلام شده است.» مسئول سابق سازمان بسیج جامعه پزشکی کشور می‌گوید: «اقدام خوبی که آغاز شده بود اکنون به طرحی بی‌جان و کم‌رمق در استان‌ها بدل شده است. ما در مرحله اول با دولت و وزارت بهداشت توافق کردیم 1250میلیارد تومان در اختیار طرح بگذارند. از این مبلغ 150میلیارد تومان تخصیص پیدا کرد و بیش از هزار میلیارد تومان پرداخت نشد. با همه اینها حاضر بودیم که همچنان طرح را با کمک خیرین اجرایی کنیم اما با اعلام پایان اجرای طرح، دیگر شرایطی برای کار‌کردن فراهم نبود.» این مسئول درباره دلایل مخالفت با اجرای طرح هم توضیح می‌دهد: «ما با هدف کمک به وزارت بهداشت وارد میدان شدیم. در این‌باره باید دستگاه‌ها و سازمان‌های مسئول  پاسخگوی چنین تصمیماتی باشند که چرا در بحران کرونا ما از اجرای این طرح کنار رفتیم؟» او می‌‌گوید تلاش‌هایی برای احیای دوباره این طرح در حال انجام است، وزارت بهداشت وعده داده بود که طرح جدیدی نوشته و ابلاغ شود اما تا امروز خبری نشده است.  
تاکنون هیچ مقام مسئولی در ستاد مقابله با کرونا، وزارت بهداشت یا دولت درباره لغو اجرای طرح شهید سلیمانی خبر رسمی اعلام نکرده است. همچنین مشخص نیست اگر این طرح لغو شده دلیل مخالفت با اجرا آن چه بوده است؟

کندی اجرای طرح با جمعیت بی‌ثبات
خبرهایی که از استان‌ها به گوش می‌رسد هم ماجرای توقف و کندی اجرای این طرح را تأیید می‌کند. کاظم فرهمند، قائم‌مقام مرکز بهداشت خراسان رضوی و ناظر ارشد اجرای طرح شهید سلیمانی در دانشگاه علوم پزشکی خراسان رضوی به همشهری می‌‌گوید: «براساس صحبت‌های وزیر بهداشت در تعطیلات نوروز ثبات و سکون جمعیت وجود نداشت و نیازمند تقویت طرح بودیم تا اجرای آن توسعه یابد.» به‌گفته او، شیوع ویروس جهش‌یافته اجرای این طرح را با مشکل مواجه کرد. در این طرح هدف رهگیری تماس‌های بیماران بود و چنانچه فردی مبتلا بود، اطرافیان او رصد می‌شدند و به شکل خوشه‌ای مورد تست قرار می‌گرفتند.