این خانه‌‌ها هویت شهر ما هستند

پروانه بندپی| اهواز- خبرنگار:

 وجب به وجب خوزستان پر است از خانه‌‌های تاریخی که برخی از آن‌ها عمری چندهزارساله دارند و تعدادی از آن‌ها با آن‌که متاخر‌‌تر هستند و مربوط به دوره قاجار به بعد می‌‌شوند ارزش تاریخی و معماری بالایی دارند و نام آن‌ها در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است.
خانه‌‌هایی که زمانی زندگی در آن‌ها جریان داشت و حالا درها، دیوارها و رج به رج آجرهای آن‌ها با ما سخن می‌‌گویند و تاریخ را پیش چشم‌‌های ما ورق می‌‌زنند تا بدانیم در گذشته‌های دور و نزدیک چه کسانی در این خانه‌‌ها زندگی‌‌ می‌‌کردند، چه آداب و رسومی داشتند، چه کسانی به این خانه‌‌ها رفت‌وآمد داشتند، چه فرهنگ‌‌ها و آداب و رسومی را به یادگار گذاشتند که هنوز ردپای آن‌ها باقی مانده و معماری خانه‌‌هایی که خاص همین دیار و مردمش بود و حالا دیگر اثری از آن پیدا نیست.

خانه‌‌هایی که روزگاری زندگی عادی در آن‌ها جریان داشت و امروز به تاریخ این جغرافیا تبدیل شده‌‌اند و علاقه‌‌مندان به تاریخ و گذشته این دیار، راهی این خانه‌ها می‌شوند و آن‌ها را از نزدیک می‌‌بینند تا خود را در آیینه گذشته و گذشتگان ببینند. خانه‌‌هایی همچون معین‌‌التجار و خانه ماپار در اهواز، خانه دادرس که در بازار معروف عبدالحمید اهواز واقع شده است، خانه مستوفی در شوشتر، خانه بچاری در آبادان، خانه‌‌های تیزنو، قلمبر، گلچین، خلج قصاب و سوزنگر در دزفول، عمارت صمیمی در بهبهان، خانه بهبهانی در رامهرمز و بسیاری خانه‌های تاریخی دیگر که نام بردن از همه آن‌ها در یک گزارش ممکن نیست.در این میان، شهروندان و فعالان میراث فرهنگی از زاویه‌‌های گوناگون به موضوع خانه‌‌های تاریخی نگاه می‌کنند؛ زاویه‌‌هایی که هرکدام قابل بررسی و موشکافی هستند و می‌‌توانند هم در حفظ و مراقبت از بناهای ارزشمند تاریخی به مسئولان کمک کنند و هم در توسعه اصولی و هویت‌‌دار شهر موثر باشند.


شوق دیدن خانه‌‌های تاریخی

«میثمه» دوستدار میراث فرهنگی است و در اهواز زندگی می‌‌کند. او می‌‌گوید: من تمایل زیادی به دانستن تاریخ سرزمینی دارم که در آن به دنیا آمده و بزرگ شده‌‌ام. برای همین در هر فرصتی که دست بدهد با دوستانم سری به خانه‌‌های تاریخی اهواز و شهرهای دیگر خوزستان می‌‌زنم و حتی قبل از رفتن، درباره آن‌ها تحقیق زیادی می‌‌کنیم و تنها برای دیدن و گشت‌‌وگذار و وقت‌گذرانی نمی‌‌رویم.او می‌‌گوید: ما نباید به خانه‌های تاریخی به چشم چهار تا خشت و آجر نگاه کنیم. خانه‌های تاریخی فصل بزرگی از تاریخ استان و کشور ماست.


مانع تخریب خانه‌‌های تاریخی بشویم

«مریم فریسات» شهروند دیگری است که می‌‌گوید: سر زدن به خانه‌‌های تاریخی باعث می‌‌شود بدانیم مردم این استان در گذشته چطور زندگی می‌‌کردند، چه علایقی داشتند و خیلی چیزهای دیگر، اما بخش مهم‌تر موضوع این است که مسئولان مربوط به کمک سمن‌‌ها، رسانه‌‌ها و خود مردم باید مراقب حال این خانه‌‌ها باشند و اجازه ندهند این بناها دچار تخریب بشوند.


لزوم مرمت خانه‌‌های در معرض خطر

«ناصر ایزدپور» فعال میراث فرهنگی می‌‌گوید: بناهای تاریخی که تعداد آن‌ها در خوزستان بسیار زیاد است و در همه شهرها تعدادی از این خانه‌‌ها وجود دارد، هویت اجتماعی و فرهنگی شهرهای ما هستند و ضمن لزوم مراقبت از آنها، باید آن‌ها را به مردم استان و حتی کشور معرفی کرد تا از نزدیک این بناها را ببینند.
او ادامه می‌‌دهد: خیلی از مردم خوزستان از وجود خانه‌‌های تاریخی در شهرهای خود خبر ندارند یا وقتی مثلا به آن‌ها می‌‌گویید فلان بنا مربوط به دوره قاجار است، اصلا آن دوره را از لحاظ تاریخی ارزشمند نمی‌‌دانند و تصور می‌‌کنند خانه‌‌ای که متعلق به دوران قاجاریان است، ارزش تاریخی ندارد، در حالی که وقتی عمر یک بنا از 50 سال می‌‌گذرد، آن را در دایره توجه خود می-گذارند و ویژه‌‌تر به آن نگاه می‌‌کنند.
ایزدپور می‌‌گوید: در استان ما گاهی پیش می‌‌آید که بناهای ارزشمند به این بهانه که تاریخی پشت آن نیست و به بهانه توسعه شهر تخریب می‌‌شوند. ما باید فرهنگ‌سازی کنیم تا این اتفاق نیفتد.

این فعال میراث فرهنگی می‌‌گوید: تعدادی از خانه‌‌های تاریخی توسط مالکانشان یا از سوی میراث فرهنگی مرمت شده‌‌اند و حالا به کافه‌‌رستوران تبدیل شده‌اند تا هم از بنا بازدید داشته باشید و هم دمی استراحت کنید و چیزی بخورید و زود خسته نشوید. به نظرم میراث فرهنگی باید این کار را در مورد همه خانه‌های تاریخی انجام دهد، به‌خصوص بناهایی که قدیمی‌ترند یا بیشتر در معرض خطر تخریب قرار دارند.ایزدپور اظهار می‌‌کند: با این‌که برخی خانه‌‌های قدیمی اهواز به ثبت آثار ملی رسیده‌‌اند بعضی از آن‌ها وضعیت مناسب و حال و روز خوشی ندارند. البته میراث فرهنگی استان کار مهم مرمت را شروع کرده و فعلا 6 خانه تاریخی در شهرهای استان که در سال‌‌های مختلف ثبت ملی شده‌‌اند، در دستور کار مرمت قرار دارند.


هویت شهر اهواز گم شده است

«مصطفی سواری» کارشناس ارشد شهرسازی است و از زاویه جالبی به موضوع خانه‌های تاریخی خوزستان نگاه می‌‌کند. او می‌‌گوید: من وقتی می‌‌بینم چه خانه‌‌هایی در زمان‌های گذشته داشتیم و الان از معماری آن‌ها دیگری خبری نیست، دلم می‌‌سوزد. سواری می‌‌گوید: شهر اهواز قدمت کمی ندارد، اما امروز وقتی شما در کوچه پس‌کوچه‌های آن قدم بزنید، اثری از معماری خاص اهواز نمی‌‌بینید. الان دیگر فرقی بین خانه‌های اهواز و مثلا خانه‌های تهران نیست. آپارتمان‌ها قد کشیده‌اند و تعداد خانه‌های حیاط‌دار روز به روز کمتر می‌‌شود. این کارشناس اهوازی ادامه می‌‌دهد: البته خانه‌های تاریخی متعلق به حاکمان و فرمانروایان و مردمی بوده که از نظر مالی غنی و بی‌نیاز بودند و امروز نمی‌شود انتظار داشت که همه مردم اهواز در چنین خانه‌‌هایی زندگی کنند، چون پولش را ندارند، اما می‌شود کاری کرد که حداقل شهر اهواز با شهرهای تهران و شیراز و کرج فرق داشته باشد. هر شهر باید هویت و شناسنامه خاص خودش را داشته باشد؛ چیزی که در اهواز دیده نمی‌‌شود.
سواری می‌‌گوید: در شهری مثل یزد هنوز بافت و معماری سنتی خانه‌ها موجود است و شما می‌‌توانید شناسنامه شهر یزد را در این خانه‌‌ها ببینید، اما در اهواز این مورد مصداق ندارد.