پنج‌روایت از پنج‌سرود انقلابی ماندگار
میان ده‌ها سرود انقلابی که روزگاری روی نوارهای کاست ضبط می‌شد و از طریق ضبط صوت‌های قدیمی و بلندگوها به گوش مردم می‌رسید، چند اثر آن‌قدر ماندگار شده‌اند که با گذشت بیش از 40سال از زمان ساخت و انتشارشان، هنوز هم در حافظه مردم ایران ثبت و ضبط است. قرار‌گرفتن در دهه فجر بهانه‌ای شد تا نگاهی به این نواهای ماندگار انداخته و روایت‌های شکل‌گیری آنها را با هم مرور کنیم. این شما و این هم 5روایت خواندنی از 5سرود انقلابی که این روزها زیاد درباره‌شان می‌شنویم.
همکاری شاعر و آهنگساز برای شکل‌گیری «بانگ آزادی»
بی‌شک یکی دیگر از سرودهای انقلابی ماندگار، سرود «بانگ آزادی» است؛ سرودی که شاعر آن حمید سبزواری، آهنگساز آن احمدعلی راغب و خواننده آن محمد گلریز است. در این میان کتابی هم باعنوان «بانگ آزادی» به قلم محسن صفایی‌فرد وجود دارد که در بخشی از آن از زبان مرحوم راغب می‌خوانیم: «این سرود را خودمان به‌خودمان سفارش دادیم. برای اینکه از شعارهای مردم استفاده کنیم، آنها را ثبت می‌کردیم. بعد از مدتی که با آقای سبزواری بیشتر آشنا شدم، یک روز به ایشان گفتم مردم شعاری دارند که من می‌خواهم روی آن موسیقی بگذارم. وقتی کمی از آن را برایش خواندم، دیدم ایشان تامل کوتاهی کرد و گفت که اینکه همان بانگ آزادی من است و به سرعت توی کیف چرمی‌اش گشت و یک کاغذ بیرون آورد. شعر را خواندم و گفتم شعر کمی طولانی است. گفت: چقدر از آن را می‌خواهی؟ گفتم 3بند را می‌خواهم که اول، وسط و آخر هر بند شما بتوانم ملودی «الله اکبر، خمینی رهبر» خودم را بگنجانم. من همان شب این سرود را به خانه بردم و تا نزدیک صبح بیدار بودم و ملودی‌اش را ساختم. همان سرود معروف بانگ آزادی شد که الان بعد از هر اخبار نیمروزی از رادیو پخش می‌شود».
«بهاران خجسته باد»؛ یک ارکستر تک نفره!
سرود «بهاران خجسته باد» یکی دیگر از سرودهای نوستالژی دهه50 است؛ سرودی که اسفندیار منفردزاده خودش به تنهایی تمام سازهای آن را نواخته است! این سرود ابتدا با عنوان «سرود بهار» در سوگ پاتریس لومومبا، مبارز ضد‌استعمار، توسط عبدالله بهزادی گفته شد. شاعر در این شعر که خطاب به همسر لومومباست، کشته شدن لومومبا را تولدی دوباره برای این مبارز خستگی‌ناپذیر می‌داند؛ «به بانوی سوگوار که در ماتم شهید بنالید و زان نوا، دل عالمی تپید / بهاران خجسته باد». سال‌ها بعد کرامت دانشیان با استفاده از چند بیت این شعر، سرودی با عنوان «بهاران خجسته باد» ساخت که این اثر تا به امروز به یادگار مانده است. اما نکته جالب توجه شکل‌گیری این کار، آهنگسازی آن است. اینطور گفته می‌شود که اسفندیار منفردزاده به‌دلیل نداشتن امکانات کافی و دسترسی نداشتن به ارکستر در روزهای بعد از پیروزی انقلاب، اول خودش به تنهایی تمام سازها را به صوت تک‌تک نواخت، بعد همه آنها را با هم میکس کرد! اگر هنوز به‌دنبال ردی از این موسیقی ماندگار در ذهن‌تان هستید، این بیت را زیر‌لب زمزمه کنید: «هوا دلپذیر شد گل از خاک بردمید، پرستو به بازگشت زد نغمه امید».
ساخت اثر «الله‌الله» با طبل و سنج!
یکی از به‌یاد‌ماندنی‌ترین سرودهای انقلابی، آهنگ «الله‌الله» است که همه ما آن را با صدای رضا رویگری، بازیگر نام‌آشنای این روزها شنیده‌ایم. اما اینکه این آهنگ چطور ساخته شد و چرا رضا رویگری آن را خواند، داستان جالبی دارد. فریدون خشنود، موسیقی‌دان معروفی که آهنگسازی این اثر را انجام داده، جایی در خاطراتش گفته است: «هر چه فکر کردم دیدم هیچ‌کدام از خواننده‌های قدیمی و آنهایی که صدایشان شنیده شده و به گوش مردم رسیده، نمی‌توانند اصالت لازم را حفظ کنند. تنها صدای مناسبی که به ذهنم رسید، صدای رضا رویگری بود». و بعد ادامه می‌دهد: «نه نوازنده‌ای وجود داشت و نه گروه کری داشتیم. شرایط بدی بود. حتی چندتایی از استودیوها نیز طفره رفتند و با ما همکاری نکردند. برای حل‌کردن معضل نبود نوازنده و ابزار آلات لازم، مقداری زنجیر تهیه کردم و تعدادی طبل و سنج را نیز داخل گونی ریختم. حال مانده بودم آنها را چگونه به استودیو ببرم؟ چون خیابان‌ها پر از مأمور بود و انتقال زنجیرها، طبل‌ها و سنج‌ها کار خیلی سخت و خطرناکی بود. بالاخره به استودیو رسیدیم و وقتی حکومت نظامی اعلام شد و در پاساژ را بستند، کارمان را شروع کردیم».
جوانان انقلابی گروه سرود «دیو چو بیرون رود...»
«بوی گل سوسن و یاسمن آید / عطر بهاران کنون از وطن آید / جان ز تن رفتگان سوی تن آید/ رهبر محبوب خلق از سفر آید/ دیو چو بیرون رود فرشته درآید» همه ما این ترانه معروف را بارها و بارها شنیده‌ایم اما کمتر کسی از ما می‌داند این اثر انقلابی چطور ساخته شد. ماجرا از این قرار است که مرحوم محمدعلی ابرآویز در تابستان سال57 برای ثبت اختراعی به انگلیس سفر کرده بود، آنجا متوجه اخبار انقلاب شد. بلافاصله خودش را به ایران رساند و سعی کرد از هنرش برای پیشبرد اهداف انقلاب استفاده کند. نتیجه این شد که با همفکری شهید دکتر مفتح و مرحوم طالقانی، از میان جوانانی که در مجالس این افراد شرکت می‌کردند، گروه موسیقی‌اش را تشکیل داد و شروع به‌کار کرد. اینطور نقل می‌کنند که زنده‌یاد ابرآویز در روزهای حکومت نظامی با هزینه شخصی خودش یک استودیوی موسیقی را اجاره می‌کرد و مخفیانه به ساخت سرودهای انقلابی می‌پرداخت. شاید برایتان جالب باشد بدانید از دل آن گروه موسیقی تشکیل شده از جوانان انقلابی با رهبری مرحوم ابرآویز، 18کاست موسیقی انقلابی بیرون آمد که یکی از بهترین ترک‌های آنها همین سرود زیبای «دیو چو بیرون رود فرشته درآید» است.
«برخیزید»؛ سرود استقبال از امام ره
در همان روزهایی که تب انقلاب در ایران حسابی داغ بود، درست در همان روزهایی که خبر رسیده بود امام خمینی (ره)
قرار است به ایران برگردد، سرودی به نام «برخیزید» شکل گرفت که در بازگشت امام به ایران و مراجعت او به بهشت‌زهرا، جوانان انقلابی این سرود را در محضرش خواندند؛ سرودی که اینطور شروع می‌شود: «برخیزید ای شهیدان راه خدا/ ای کرده بهر احیای حق جان فدا/ کز قطره قطره خون پاک شما/ می‌روید تا ابد در وطن لاله‌ها/ برخیزید، برخیزید». اما اگر می‌خواهید درباره شکل‌گیری این سرود بیشتر بدانید، باید بگوییم که از چند‌ماه پیش از ورود امام (ره) به ایران، ستادی برای استقبال از او تشکیل شده بود که در این ستاد افرادی مانند شهید مطهری، شهید بهشتی و حمید سبزواری حضور داشتند. سبزواری که از او باعنوان «شاعر انقلاب» یاد می‌شود، وقتی متوجه شد امام قرار است برای تجدید میثاق با شهدا به بهشت زهرا برود، شعری آماده کرد که کار آهنگسازی آن را حمید شاهنگیان انجام داد. این شعر توسط گروه کر در محضر امام(ره) خوانده شد که یکی از اعضای این گروه کر، محمد گلریز، خواننده سرشناس موسیقی انقلابی است.
در همینه زمینه :
