اجرای یک طرح، امیدهای تازه‌ای در دل اجاره نشین‌های منطقه 15 ایجاد کرده است
نور امید در دل مستاجران درمانده
سارا جعفرزاده
اجرای طرح«مستاجران خدا» در محله‌های منطقه 15 این روزها مورد توجه بسیاری از شهروندان به‌ویژه افرادی که در خانه‌های استیجاری زندگی می‌کنند قرار گرفته است.
در این طرح که با هدف رفع مشکلات مستأجران در منطقه اجرا می‌شود، شورایاران و مشاوران املاک موظف به شناسایی مستأجرانی هستند که در شرایط اقتصادی ناشی از بحران کرونا موفق به توافق با مالک ملک مورد اجاره نشده‌اند.
در قالب این طرح تلاش می‌شود تا با جلب حمایت مسئولان کمیته امداد امام خمینی(ره)، جذب خیّران و جلب مشارکت سازمان‌های مردم نهاد، مشکل مستأجران رفع شود. همچنین در این طرح از ظرفیت‌های افراد تأثیرگذار در محله‌ها از جمله ائمه جماعات مساجد و معتمدان محله هم استفاده می‌شود.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این طرح و نحوه اجرای آن، پای صحبت‌های دبیران شورایاری محله‌ها و حجت‌الاسلام حبیب رسولی، فرمانده حوزه بسیج شهرداری منطقه 15 نشستیم.
جملاتی مانند «موعد تخلیه خانه سر رسیده»، «می‌خواهم میزان اجاره‌بها را بالا ببرم»، «اگر توان پرداخت پول‌پیش ندارید خانه را تخلیه کنید» برای بسیاری از مستأجران آشناست و برخی از آنها بارها این جمله‌ها و جملات مشابه را از زبان صاحبخانه‌ها شنیده‌اند.
به‌ویژه در ایام کرونا که‌ای کاش هیچ‌وقت این جملات بر زبان هیچ صاحبخانه‌ای جاری نشود و دل هیچ مستأجری از شنیدن این جملات نلرزد. حالا در چنین شرایطی و در حالی که این روزها ویروس کرونا کم‌کم دارد به یکی از واقعیت‌های زندگی روزمره تبدیل می‌شود و تقریباً به موضوعی نسبتاً عادی تبدیل شده و جایش را در بخشی از دغدغه‌های روزمره شهروندان باز کرده، مستأجرانی هستند که به خاطر همین ویروس منحوس از کار بیکار شده‌اند و در این شرایط بحرانی توان پرداخت اجاره به موقع یا افزایش اجاره‌بها و ودیعه مسکن(مبلغ رهن) را ندارند.
در همین شرایط سخت، برخی از مستأجران با صاحبخانه خود بر سر میزان اجاره و ودیعه به توافق رسیده‌اند اما برخی موفق به توافق نشده و هنوز اندرخم یک کوچه مانده‌اند.
کمک به مستأجر، کمک مؤمنانه است
وقتی صحبت از کمک‌های مؤمنانه به میان می‌آید عده‌ای تصور می‌کنند منظور از این کمک‌ها، تأمین سبد کالا و مایحتاج ضروری شهروندان نیازمند است اما کمک مؤمنانه فقط این موضوع را دربرنمی‌گیرد.
حجت‌الاسلام حبیب رسولی، فرمانده حوزه بسیج شهرداری منطقه 15 در این‌باره می‌گوید: «با توجه به دستور و تأکید مقام معظم رهبری در خصوص کمک‌های مؤمنانه، کارگروهی در این زمینه در منطقه 15 تشکیل شد تا به وسیله دبیران شورایاری در محله‌ها و در قالب طرحی با عنوان«مستاجران خدا» مشکلات مستأجران رفع شود.»
وی با اشاره به اینکه بحران بیماری کرونا مشاغل مختلف را تحت‌الشعاع قرار داده است ادامه می‌هد: «در این طرح به مشکلات مستأجران شاغلی که در شرایط فعلی جامعه از کار بیکار شده و نتوانسته‌اند اجاره‌بهای منزل خود را سر موعد پرداخت کنند یا موعد تخلیه منزلشان فرا رسیده و با درخواست افزایش اجاره‌بها و ودیعه از سوی صاحبخانه مواجه شده‌اند یا به هر دلیلی موفق به توافق با صاحبخانه نشده‌اند، رسیدگی می‌شود.»
استفاده از ظرفیت‌های محله
وضعیت اقتصادی برخی از شهروندان از زمان شیوع کرونا تاکنون چندان تعریفی ندارد. حالا تصور کنید مستأجرانی را که در شرایط فعلی از کار هم بیکار شده‌اند و باید بر سر توافقات قبلی و جدید خود با صاحبخانه بمانند. در هر محله‌ای مستأجرانی زندگی می‌کنند که درگیر مشکلات اقتصادی حادی هستند و حالا در قالب طرح مستأجران خدا شناسایی آنها در دستور کار قرار گرفته است.
حاج آقا رسولی در این‌باره گوید: «با توجه به اینکه در منطقه 15، 20 محله داریم، قرار بر این شده است که دبیران شورایاری هر محله مستأجرانی را که با صاحبخانه به هر دلیلی به توافق نرسیده‌اند شناسایی کنند.» او به مشارکت افراد و ارگان‌های مختلف در شناسایی مستأجران هم اشاره می‌کند و می‌گوید: «شناسایی این مستأجران با همکاری مشاوران املاک و شورایاران محله‌ها صورت می‌گیرد تا بتوانیم با جلب حمایت مسئولان کمیته امداد امام خمینی(ره)، اداره بهزیستی، جذب خیّران و جلب مشارکت سازمان‌های مردم نهاد، مشکلات مستأجران نیازمند را رفع کنیم.»
رفع مشکلات با کدخدامنشی
در اجرای طرح«مستاجران خدا» علاوه بر دبیران شورایاری، از ظرفیت‌های افراد تأثیرگذار در محله‌ها مانند ائمه جماعات مساجد و معتمدان محله‌ها هم استفاده می‌شود.
حجت‌الاسلام رسولی با اشاره به اینکه در حال حاضر بیشتر مشکلات مستأجران در 2 روش قابل حل است، می‌افزاید: «در روش اول، مشکلات صاحبخانه‌ها به‌صورت کدخدامنشی قابل رفع است. به این صورت که شورایاران به همراه معتمدان محله وارد مذاکره با صاحبخانه‌هایی که با مستأجر خود به تواق نرسیده‌اند می‌شوند تا ابتدا با مذاکره و پادرمیانی بزرگان محله، مشکل مستأجر حل شود.
این مذاکرات در شکل‌های مختلف از جمله تولید محتوا و ارسال پیام‌های مثبت به مالکان با هدف رعایت حال مستأجران در شرایط اقتصادی متأثر از کرونا است. در روش دوم که به مشکلات مستأجران برمی‌گردد، موانع و مشکلات مالی آنها را بررسی می‌کنیم و در قالب این طرح سعی داریم در حد وسع‌مان مشکلات مالی مستأجران را رفع کنیم.»
حضور پرثمر خیّران و معتمدان محله‌ها
قاسم حسین‌زاده/دبیر شورایاری محله والفجر‌ـ اسلام‌آباد
در کلانشهری مانند تهران تعداد زیادی از شهروندان منازلی را به‌صورت استیجاری در اختیار دارند اما این به این معنا نیست که همه مستأجران زندگی سخت و دشواری از لحاظ اقتصادی دارند. بلکه اغلب، مستأجران نیازمند و کم برخوردار که کسب و کارشان از بحران کرونا تأثیر گرفته با مشکلات مختلف مواجه هستند.
«قاسم حسین‌زاده» دبیر شورایاری محله والفجر‌ـ اسلام‌آباد با یادآوری این موضوع، می‌گوید: «در قالب طرح مستأجران خدا، دبیران شورایاری موظف هستند در هر محله حداقل 5 و حداکثر 10 خانواده مستأجر را که در شرایط فعلی با مشکلاتی از جمله عدم توافق با صاحبخانه مواجه هستند شناسایی کنند. از طرفی دبیران شورایاری و سایر اعضا با ارتباطی که با افراد خیر و معتمد در محله دارند می‌توانند از طریق این افراد برای رفع مشکلات مالی کمک بگیرند.»
حسین‌زاده به رفع مشکل 3 مستأجر در این بازه زمانی اشاره می‌کند و می‌گوید: «مدت کوتاهی از اجرای طرح مستأجران خدا می‌گذرد اما تاکنون 3 مستأجر شناسایی و مشکلات آنها رفع شده است.»
بافت فرسوده و مستأجران کم برخوردار
بیشترین تعداد مستأجران نیازمند و کم برخوردار در محله‌های دارای بافت فرسوده در منطقه 15 سکونت دارند. با توجه به اینکه اغلب این افراد معمولاً مبلغ کمی به‌عنوان ودیعه مسکن دارند فقط توانایی اجاره خانه در محله‌های کم برخوردار و بافت فرسوده را دارند.
حسین‌زاده با اشاره به تعدد مستأجران نیازمند و کم برخوردار در محله‌هایی با بافت فرسوده می‌افزاید: «بیشتر مستأجران نیازمند در بافت‌های فرسوده یعنی ناحیه یک و بخشی از ناحیه 2 مانند محله‌های اتابک، مینابی و هاشم‌آباد سکونت دارند. این درحالی است که با همکاری شورایاران تاکنون تعدادی از خانواده‌های مستأجر ساکن در این بخش‌ها شناسایی و به مشکل آنها رسیدگی شده است.
شرایط یکی از مستأجران به گونه‌ای بود که صاحبخانه حکم تخلیه ملک را گرفته بود و 2 خانواده دیگر هم شرایط تقریباً مشابهی داشتند. با همکاری شورایاران توانستیم خانه‌هایی برای این خانواده‌های مستأجر اجاره کنیم. یکی از این خانواده‌ها در ناحیه 6 و 2 خانواده دیگر در نواحی یک و 2 و در محله‌های اتابک و مینابی سکونت دارند.»
شرایط صاحبخانه‌ها را هم درک کنیم
از ابتدای سال جاری بازار مسکن هم مانند برخی بازارها دچار تغییر و تحول شد و قیمت‌های بالا که در وضع آن رد پای افراد دلال و سودجو دیده می‌شود، باعث شده برخی شرایط جدید بازار مسکن را متأثر از درخواست‌های نامتعارف برخی از صاحبخانه‌ها بدانند اما اصل ماجرا این چنین نیست.»
دبیر شورایاری محله والفجر‌ـ اسلام‌آباد با اشاره به این موضوع، معتقد است در شرایط فعلی باید برای صاحبخانه هم حقی قائل شد. او می‌گوید: «بازار مسکن متأثر از شرایط اقتصادی است اما در این شرایط باید به صاحبخانه‌ها هم حق داد.
تصور کنید تکلیف پیرمرد و پیرزن صاحبخانه‌ای که تمام دارایی‌اش یک ملک کلنگی دو طبقه در یک محله کم برخوردار است و تمام اموراتش با یک اجاره می‌چرخد و حالا از بد روزگار مستأجری داشته باشد که توان پرداخت همان اجاره را هم نداشته باشد، چه می‌شود؟ بالاخره صاحبخانه هم برای خود مخارج و مشکلاتی دارد. به نظر شخصی من در چنین وضعیتی باید مستأجر و صاحبخانه هوای یکدیگر را داشته باشند و مسائل را به‌صورت کدخدامنشی حل کنند.»
طرح تا خرداد ماه سال آینده ادامه یابد
علیرضا حجتی/دبیر شورایاری محله اتابک
اجرای طرح «مستاجران خدا» با استقبال دبیران شورایاری محله‌ها مواجه شده است اما در این میان، «علیرضا حجتی» دبیر شورایاری و یکی از کاسبان محله اتابک معتقد است این طرح باید در فصل جابه‌جایی مستأجران اجرا می‌شد.
او در این‌باره می‌گوید: «از قدیم‌الایام مستأجران با پایان یافتن امتحانات دانش‌آموزان در خرداد ماه هر سال تصمیم به جابه‌جایی می‌گیرند یا حداقل در تیرماه. ای کاش این طرح در خرداد و تیر ماه سال جاری اجرایی می‌شد تا شاهد گشودن گره از کار مستأجران بیشتری بودیم. البته مشکلات حدود 10 مستأجر در تابستان امسال توسط شورایاری محله اتابک، افراد معتمد و خیّران رفع شده است. برای 2 مستأجر وام دریافت کردیم، یکی از مستأجرها با درخواست اجاره‌بهای زیاد از طرف صاحبخانه مواجه شده بود که توانستیم صاحبانه را متقاعد کنیم حدود 50درصد اجاره را افزایش دهد.
شرایط جابه‌جایی 3 مستأجر را فراهم کردیم و یکی از مستأجرها که به هیچ عنوان توان پرداخت اجاره نداشت را خودمان به‌صورت ماهانه تقبل کرده‌ایم.» حجتی به ضرورت تداوم طرح مستأجران خدا اشاره می‌کند و می‌افزاید: «نیاز است که این طرح تا خرداد ماه سال آینده ادامه پیدا کند تا در صورتی‌که مستأجری با مشکلات تأمین ودیعه مسکن یا اجاره‌بها مواجه شد بتوانیم برایش‌کاری کنیم.»
شرایط مستأجران را رعایت کنیم
«محمدرضا شهرستمی» یکی از کاسبان خیابان عباس کاشی که در صنف مشاور املاک فعالیت می‌کند، درباره مشکلات مستأجران در بازه زمانی شیوع کرونا می‌گوید: «در مدت شیوع کرونا برخی از صاحبخانه‌ها هوای مستأجر خود را داشتند و برخی دیگر هم متأسفانه خیر. در واقع در رسانه‌ها چندین بار صحبت از لزوم نظارت بر قیمت‌گذاری‌ها در بازار رهن و اجاره مسکن شده اما متأسفانه هیچ ارگانی در این زمینه ورود نکرده و همچنان قیمت‌گذاری در بازار مسکن به‌صورت سلیقه‌ای انجام می‌شود. این مسئله باعث می‌شود مستأجر در پایان سال سردرگم شود و نتواند مبلغی را روی ودیعه اولیه خود بگذارد. به این دلیل،گاه مبالغ بالا از سوی برخی صاحبخانه‌ها پیشنهاد می‌شود.» شهرستمی درباره مراعات حال مستأجران به‌ویژه در ایام کرونا می‌افزاید: «شخصاً 2 مستأجر دارم که به خاطر شرایط اقتصادی آنها، امسال به میزان اجاره‌بها آنها اضافه نکرده‌ام و همان اجاره سال قبل را از آنها دریافت می‌کنم. نه اینکه نیاز مالی نداشته باشم اما صرفاً باید با شرایط مستأجرها کنار می‌آمدم که هم مستأجر آرامش داشته باشد هم خودم. به نظرم در شرایط فعلی صاحبخانه‌ها باید شرایط مستأجرها را درک کنند تا این روزهای سخت سپری شود.»
کوچ اجباری به شهرستان‌ها و روستاهای اطراف تهران
برخی از مستأجرها شاید تصور نمی‌کردند که شروع سال جاری با افزایش قیمت در بازار رهن و اجاره رقم بخورد. به همین دلیل، برخی از آنها به کوچ اجباری تن دادند. شهرستمی به جابه‌جایی‌های اجباری مستأجرها به دلیل افزایش قیمت رهن و اجاره ملک اشاره می‌کند و می‌افزاید: «در شرایط کرونا برخی از مستأجرها با صاحبخانه بر سر یک مبلغ منطقی برای افزایش اجاره و ودیعه به توافق رسیده‌اند، اما برخی هم به افزایش زیاد اجاره و ودیعه تن دادند. همچنین تعدادی از مستأجرها مجبور به مهاجرت به شهرستان‌ها و روستاهای اطراف تهران شدند که تجربه ناخوشایندی برای این افراد بود.»
مستاجران محله‌های هاشم‌آباد و اتابک
طبق اطلاعاتی که کاسبان محله اتابک و هاشم‌آباد ارائه می‌دهند، بیشتر مستأجران کم برخوردار در ناحیه 2 شهروندان افغانستانی هستند. شهرستمی در این‌باره می‌گوید: «بیش از 70درصد جمعیت مستأجران در محله هاشم‌آباد را شهروندان افغانستانی تشکیل می‌دهند.
با توجه به اینکه قیمت رهن و اجاره آپارتمان در محله هاشم‌آباد در مقایسه با سایر محله‌های منطقه پایین است، آنها ترجیح می‌دهند در این محله ساکن شوند.» البته شرایط در محله اتابک هم تقریباً به همین صورت است و تعداد مستأجران افغانستانی در این محله در سال‌های اخیر افزایش یافته است. بیشتر این افراد دستفروش یا کارگر ساختمانی هستند که از زمان شیوع کرونا درآمدشان چندان تعریفی ندارد و این روزها با مشکلات مالی بسیاری دست و پنجه نرم می‌کنند و اغلب آنها به خاطر رعایت شرایط قرنطینه مجبور به خانه‌نشینی هستند.
اگر خیّران نبودند، آواره می‌شدم
«محبعلی اصالت» یکی از ساکنان محله اتابک است که در ماه‌های گذشته موعد تخلیه منزلش فرا رسیده و نتوانسته با صاحبخانه بر سر میزان اجاره‌بهای جدید به توافق برسد.
او درباره مشارکت خیّران برای تأمین ودیعه مسکن خود می‌گوید: «هرگز تصور نمی‌کردم ملکی را که سال گذشته با مبلغ رهن 10 میلیون و اجاره 500 هزار تومان اجاره کرده بودم، امسال باید با 50 میلیون رهن و اجاره یک میلیون و پانصد هزار تومان تمدید کنم.
به نظر من این نوع قیمت‌گذاری ناعادلانه است. مشاجره‌ای میان من و صاحبخانه صورت گرفت و صاحبخانه حکم تخلیه گرفت. اسباب و اثاثیه‌ام را در حیاط همسایه گذاشتم و خودم به دنبال یک خانه نقلی گشتم. خوشبختانه با کمک خیّران محله و دریافت وام توانستم یک خانه نقلی رهن کنم. اگر خیّران نبودند، زن و بچه‌ام آواره می‌شدند.»
