صلح در قرنطینه

نیلوفر ذوالفقاری

در هفته‌های ابتدای همه‌گیری کرونا، همه ما با شرایط از پیش تجربه‌نشده‌ای مواجه بودیم که برایمان تازگی داشت و نمی‌دانستیم دقیقا باید چطور با آن روبه‌رو شویم.  قرنطینه، خانه‌نشینی اجباری، تعطیلی مدارس و دورکاری بسیاری از مشاغل باعث شد ناگهان در خانه اوضاع عوض شود. حالا اعضای خانواده ساعت‌های بیشتری از شبانه‌روز را کنار هم سپری می‌کنند و همین حضور بیشتر در خانه، در بسیاری از موارد به تشدید تنش‌ها و اختلاف‌نظرها بین اهالی خانه دامن زده است. اگر تا به حال آزمون و خطا کردیم تا از این روزها بگذریم، حالا که دوباره محدودیت‌های کرونایی تشدید شده، بهتر است به‌دنبال راه‌حل‌های کارآمد برای مدیریت دعواها و تنش‌های خانوادگی باشیم. دکتر سیما فردوسی، روانشناس نام‌آشنا از چرایی بروز اختلاف‌ها در خانه و روش‌های کاهش و مدیریت آنها برایمان می‌گوید و معتقد است باید به سبک زندگی تازه‌ای عادت کنیم.

ضرورت در خانه ماندن
این روزها قبل از هرچیز باید بدانیم که فلسفه در خانه ماندن ما چیست و چه ضرورتی دارد؟ همه‌جا حرف از توصیه‌ها و پروتکل‌های بهداشتی است اما تک‌تک اعضای خانواده باید درون خود به این شناخت برسند که در خانه ماندن، برای حفظ سلامت خود و دیگران است و او باید ضرورتا این کار را انجام دهد. پذیرش درونی، نخستین قدم برای این است که هیچ‌کس با حالت عصبانیت در خانه نماند و تعامل بهتری با اعضای خانواده داشته باشد. تمرکز بر جنبه مثبت این خانه‌نشینی، به ما کمک می‌کند راحت‌تر این ضرورت را بپذیریم و با آن کنار بیاییم.

فرصت با هم بودن
درست است که این شرایط آسان نیست، اما می‌توانیم از زاویه متفاوتی هم به این روزها نگاه کنیم. شرایط قرنطینه، فرصتی برای بیشتر با یکدیگر بودن هم هست. شاید بعدها که کرونا از بین رفت، دیگر فرصتی برای این میزان کنار هم بودن اعضای خانواده و شناختن همدیگر دست ندهد. جوان‌ها ممکن است زندگی مستقل تشکیل دهند، برای کار و تحصیل به شهرهای دیگر بروند یا خدای‌ناکرده بیماری و مرگ‌ومیر باعث جدایی اعضای خانواده از هم شود. چه بهتر که به جای هر تنش و دعوایی، به این با هم بودن به چشم فرصتی تکرارنشدنی نگاه کنیم.

فضای شخصی داشته باشیم
قرار نیست که در دوران خانه‌نشینی، همه اعضای خانواده تمام مدت در کنار هم باشند و یکدیگر را زیر ذره‌بین ببرند، در کارهای هم دخالت یا درباره دیگری قضاوت کنند. در همان چهاردیواری خانه هم باید زمان‌ها و فضاهای شخصی برای هر کدام از اعضا ایجاد کنیم. هر کدام از ما باید ساعتی را در فضایی جداگانه، به کارهای شخصی یا موردعلاقه خودمان بپردازیم و لازم نیست فضای خصوصی یکدیگر را کاملا اشغال کنیم.

سرگرمی های دسته جمعی
راهی نیست جز اینکه سرگرمی‌هایی برای وقت‌گذراندن با اعضای خانواده ایجاد کنیم. فیلم دیدن می‌تواند سرگرمی لذت‌بخشی باشد. شاید شعاری به‌نظر برسد اما واقعا می‌توانیم دسته‌جمعی کتابی را بخوانیم و درباره آن با هم صحبت کنیم. رفتارهای ما باید متناسب با سبک زندگی جدید تغییر کند. می‌توانیم دور هم حافظ بخوانیم، چای و بیسکوییت عصرانه را دور هم بخوریم و با کارهایی ساده اما لذت‌بخش، ساعات با هم بودن را دلپذیر کنیم. در روزهای خانه‌نشینی، باید حواسمان به کمک در کارهای خانه باشد، مبادا زنان را با کوله‌باری از کارهای خانگی تنها رها کنیم. اینکه انتظار داشته باشیم یک نفر دست‌تنها، کارهای خانه را انجام دهد و در یک چرخه تکراری هر روز برای بقیه اعضای خانواده صبحانه، ناهار و شام حاضر کند، منصفانه نیست. همه اعضای خانواده باید خودشان را در انجام کارهای خانه مسئول بدانند. همکاری در کارهای خانه، احساس صمیمیت و نزدیکی بیشتری هم به همراه خواهد داشت.

لجباز نباشیم
لجبازی ویژگی اخلاقی بعضی افراد است که تأثیرات منفی هم بر روابط آنها می‌گذارد. در مواجهه با چنین افرادی، اگر ما هم شروع به لجبازی کنیم، تنش بالا می‌گیرد. بهتر است با این افراد از راه‌های دیگری وارد گفت‌وگو شویم و وارد بازی لجبازی کردن نشویم. باید تمرین کنیم که با مدیریت چنین رفتارهایی، از تبدیل یک موضوع کوچک به یک دعوای بزرگ پیشگیری کنیم.

حرف های تنش زا ممنوع
این روزها وقت حرف زدن درباره موضوعات مربوط به گذشته، تکراری و لاینحل نیست. اگر اتفاقی منفی سال‌ها قبل افتاده، زیر و رو کردن دوباره آن نتیجه‌ای جز درگیری ندارد. تکرار مدام یک موضوع هم از تفکری وسواس‌گونه حکایت می‌کند که ناخوشایند است. حرف زدن درباره موضوعات لاینحل هم می‌تواند زمینه بروز تنش و درگیری را ایجاد کند. به جای این حرف‌ها، می‌توانیم از خاطرات خوب بگوییم و برای آینده هم خاطره بسازیم. به‌مرور عکس‌ها و فیلم‌های اوقات خوش گذشته بنشینیم و مثبت‌گرایی را تقویت کنیم. اگر بین بقیه اعضای خانواده اختلافی وجود دارد، ما به‌عنوان نفر سوم باید در قدم اول از آنها بپرسیم که آیا به کمک ما نیاز دارند یا نه؟ نباید خودخواسته وارد ارتباط آنها شویم تا قضاوت و حل مسئله را برعهده بگیریم. اگر خودشان از ما خواستند، می‌توانیم به کمکشان برویم. در این کار هم باید جانب انصاف را نگه داریم و حواسمان باشد که با قضاوت نابه‌جا، به اختلافات دامن نزنیم. با آرامش و صبوری به حرف‌های هر دو طرف گوش دهیم و سعی کنیم فضای دوستانه‌ای بر گفت‌وگوها حاکم باشد.

بچه ها و بهانه گیری در خانه
در خانه ماندن مدام بچه‌ها، می‌تواند باعث بی‌حوصلگی و بهانه‌گیری آنها شود و فضای خانه را متشنج کند. چاره‌ای نیست جز اینکه به فکر ایجاد سرگرمی‌های متنوع در خانه باشیم و زمانی را به بازی با آنها اختصاص دهیم. باید و نباید و امر و نهی با بچه‌ها، به‌خصوص در شرایط فعلی هیچ فایده‌ای ندارد. استفاده از لحن آمرانه، آنها را کج‌خلق می‌کند و به بهانه‌گیری آنها دامن می‌زند. درست است که در خانه مانده‌ایم، اما این دلیل بر حذف همه قواعد و قوانین خانه ما نیست. نباید بی‌نظمی را وارد ساعت خواب و غذایمان کنیم. حاکم بودن نظم در خانه باعث می‌شود شرایط روانی اعضای خانواده هم متعادل‌تر باشد. ساعت خواب و بیداری، وعده‌های غذایی و ورزش و تفریح باید منظم و به‌موقع باشد. اگر همه کارها از ریل خارج شود، کج‌خلقی‌ها کم‌کم بروز پیدا می‌کند.

اضطراب نسازیم
این روزها حرف زدن درباره موضوعاتی که قابل کنترل و قابل پیش‌بینی نیستند، سطح اضطراب ما را بالا می‌برد. فرض کنید مدام درباره زمان توزیع واکسن کرونا حرف بزنیم، درحالی‌که این موضوع قابل پیش‌بینی نیست و ما کنترلی بر آن نداریم. این کار حتما اضطراب زیادی برایمان به همراه خواهد داشت. در عوض می‌توانیم بر موضوعات قابل کنترل تمرکز کنیم، مثل رعایت پروتکل‌های بهداشتی یا روش‌هایی که باید برای پیشگیری از بیماری به ‌کار بگیریم. در این صورت آرامش بیشتری را از نظر روانی تجربه خواهیم کرد. واقعیت این است که نباید خودمان را بی‌وقفه در معرض اخبار کرونایی قرار دهیم. درست است که باید خبرها را دنبال کنیم تا بدانیم در دنیای اطرافمان چه می‌گذرد، اما رفتن از این شبکه خبری به دیگری و شنیدن و خواندن مستمر خبرها به شکل افراطی، تنش‌زاست. پیگیری اخبار را به یک برنامه خبری محدود و همه اطلاعات را از همان برنامه دریافت کنیم. اگر قرار باشد خبرهای مختلف را بخوانیم، آنها را با هم مقایسه کنیم و دنبال تناقض‌ها باشیم، در وضعیت بی‌اعتمادی نسبت به رسانه‌ها قرار می‌گیریم. این اتفاق می‌تواند فشار روانی بر ما وارد کند.

راهکار
با بچه‌های لجباز در خانه چه کنیم؟
این روزها مهدکودک‌ها و مدارس تعطیل است و ماندن در خانه با بچه‌هایی که دچار لجبازی هستند، می‌تواند حسابی والدین را به دردسر بیندازد. علت‌های لجبازی در کودکان گسترده است. حتی از نظر بیولوژیکی اختلال در عملکرد غدد و اعصاب ممکن است یکی از عوامل لجبازی در کودکان باشد. لجبازی کودک در هر زمینه‌ای معنای خاص دارد که باید درک و شناسایی و سپس مشکل برطرف شود. یکی از علت‌های اصلی لجبازی کودک این است که او بدون آنکه درباره لجبازی قضاوتی داشته باشد یا آن را خوب یا بد بداند تنها لجبازی را به‌عنوان وسیله‌ای برای محک زدن عکس‌العمل اطرافیان به‌کار می‌گیرد. اما در مواجهه با کودک لجباز چه کنیم؟
   هر کاری لازم است انجام دهید تا آرام شوید. عصبانیت شما فقط اوضاع را بدتر می‌کند.
   اگر فرزندتان مایل به انجام کاری نیست، از او علت را بپرسید. شاید موضوع لجبازی نیست و دلیل دیگری وجود دارد.
   هرگونه بحث و مشاجره را به زمانی که کودک در اطراف شما نیست موکول کنید. رفتار دوستانه والدین برای بچه‌ها آموزنده است.
   اجازه دهید کودکان در موارد کوچک حق انتخاب داشته باشند، این به آنها کمک می‌کند تا بعدها در زندگی و در مسائل بزرگ‌تر راحت‌تر تصمیم‌گیری کنند.
   از کلماتی استفاده کنید که نیاز به هیچ‌گونه مبارزه برای کارهایی مثل خوابیدن و خوردن غذا وجود نداشته باشد.
   روانشناسان معتقدند تهدید، بچه‌ها را لجبازتر می‌کند. لجبازی در کودکان معمولا از سن یک سالگی آغاز می‌شود و حتی می‌تواند با رفتارهای نادرست اطرافیان در کودک نهادینه شود.
   لجبازی کودک خصلتی طبیعی است که باید پذیرفته شود. گاهی کودک به لجبازی به چشم یک بازی نگاه می‌کند و می‌خواهد والدین را در این بازی شریک کند. از یک متخصص خانواده تلفنی مشورت بگیرید. روش‌های مواجهه با کودکان لجباز بسیار ساده و کاربردی هستند اما باید زمان استفاده از آنها را یاد بگیرید و تمرین کنید.