اختلال اضطراب بیماری

رومینا حمزه‌پور ـ روانپزشک

با شیوع پاندمی کووید-19در جهان و نگرانی از ابتلا به آن، توصیه‌های مکرر بهداشتی توسط مراقبین سلامت و یافته‌های بعضا متناقض و متفاوت در مورد علائم بیماری و درمان آن منجر به ایجاد سردرگمی و گاهی ترس‌های افراطی در افراد مستعد، شده است.
در اختلال اضطراب بیماری، فرد اعتقاد کاذب و اشتغال ذهنی مفرط به این موضوع دارد که دچار بیماری وخیمی است یا در آینده دچار آن خواهد شد. این بیماران عموما علائم و نشانه‌های چندانی از بیماری ندارند یا علائم آنها بسیار خفیف و نامرتبط است. ولی بیمار سطوح بالای اضطراب را در مورد سلامتی خود دارد و به آسانی نگران وضعیت سلامت خود می‌شود و به‌دنبال آن اقدامات افراطی برای تشخیص این بیماری فرضی انجام می‌دهد. مکررا به پزشکان مختلف مراجعه می‌کند، آزمایش‌های گوناگون با هزینه‌های بالا انجام می‌دهد، مشغولیت فراوان به جست‌وجوهای اینترنتی و فضای مجازی پیدا می‌کند و از اطلاعات درست یا نادرست که به‌دست می‌آورند بدترین نتایج را می‌گیرند. این بیماران، به‌رغم نتایج منفی آزمایش‌ها و علائم خوش‌خیم بیماری فرضی در طول زمان و اطمینان‌بخشی مناسب از سوی پزشکان معالج، همچنان به این روند ادامه می‌دهند. این رفتار در تعاملات جاری بیمار با افراد خانواده، دوستان و همکاران بیمار و وضعیت شغلی فرد اختلال ایجاد می‌کند.
گروه دیگری از این بیماران رفتارهای اجتنابی و مراقبت‌گریز نشان می‌دهند؛ یعنی به‌رغم وجود علائم و نشانه‌های بیماری، وجود آن را انکار کرده و از هر‌گونه مراجعه برای تشخیص و درمان خودداری می‌کنند. در این افراد رفتارشان منجر به تأخیر در تشخیص به موقع بیماری احتمالی و عواقب ناشی از آن خواهد شد.
طبق مطالعات اپیدمیولوژیک، 4تا 15درصد افراد در یک جامعه در مورد بیمار شدن و ناتوانی ناشی از آن اشتغال ذهنی دارند و سالمندان بیش از جوانان به آن مبتلا هستند.
نکته بسیار مهم و قابل توجه این است که معمولاً بیماران دچار اختلال اضطراب سلامتی در مورد درمان‌های روانپزشکی و مراجعه به روانپزشک مقاومت می‌کنند. اصول کلی درمان در این اختلال بر پایه آموزش مهارت‌های کاهش استرس، مهارت‌های سازگاری با بیماری مزمن است. استفاده از داروها در کاهش اضطراب ناشی از ترس بیمار در مورد بیمار شدن مفید است. البته لازمه درمان مؤثر برنامه‌های روان‌درمانی و مشارکت بیمار در آن است.