کنار ایران هستیم
گفت‌وگوی همشهری با فادی الشمّری، عضو دفتر سیاسی جریان حکمت ملی عراق
سیاوش فلاح پور_خبرنگار
هفته گذشته، ائتلافی جدید و نوظهور پا به عرصه سیاست در عراق گذاشت؛ ائتلافی که اگرچه خبر تاسیسش در سایه بحران‌های جنجالی اخیر منطقه کمتر شنیده شده، اما به‌نظر می‌رسد نقش مهم و تعیین‌کننده‌ای در تحولات پیش‌روی عراق داشته باشد. ریاست این ائتلاف جدید پارلمانی با سیدعمار حکیم است و گفته می‌شود طی هفته‌های آینده تعداد بیشتری از نمایندگان عراق به آن خواهند پیوست. نقش و جایگاه این ائتلاف در نقشه پیچیده سیاست در عراق چیست؟ چه چشم‌اندازی برای مسائل داخلی و خارجی عراق دارد و آیا ممکن است طی ماه‌های آینده، معادلات سیاسی در این کشور را تغییر دهد؟ از سوی دیگر، موضع این ائتلاف نوظهور نسبت به ایران چیست؟ این سؤالات را با فادی الشمری، عضو دفتر سیاسی جریان حکمت ملی و از چهره‌های سیاسی شناخته‌شده عراق در میان گذاشته‌ایم.
پیش از ورود به بحث درباره ائتلاف، مایلم درباره دیدگاه شما نسبت به حادثه ترور شهید هشام الهاشمی (تحلیلگر عراقی که چند روز پیش ترور شد) بپرسم. ارزیابی شما از این حادثه تکان‌دهنده چیست و همچنین ائتلاف عراقیون در قبال آن‌چه موضعی دارد؟
شهید هشام الهاشمی یکی از بارزترین تحلیلگران سیاسی و امنیتی در عراق بود که نقش بزرگی در حمایت از نیروهای امنیتی، حشد شعبی و تمامی جریاناتی که از عراق علیه داعش دفاع کردند، داشت. شهید الهاشمی علاوه بر اینها، مشاوره‌های مهمی نیز به دستگاه‌های امنیتی عراق، ازجمله سازمان امنیت ملی ارائه می‌کرد. حادثه ترور، زمانبندی عملیات و همچنین هجمه گسترده‌ای که بعد از آن به راه افتاد، نشان می‌دهد این حادثه ابعاد پیچیده‌ای داشته و با هدف گمراه‌ساختن افکار عمومی و بازیگران سیاسی طراحی شده است. سیدعمار حکیم، رهبر ائتلاف عراقیون قویا این حادثه را محکوم کرده و از سازمان‌های امنیتی خواسته است با سرعت بیشتری، جنایتکاران را شناسایی و تقدیم دستگاه قضایی کنند.
از سوی دیگر تلاش‌هایی با هدف ربط‌دادن ترور شهید الهاشمی به برخی گروه‌های نظامی در عراق جریان دارد. برای هر ناظری که شدت هجمه رسانه‌ای پس از عملیات ترور را دنبال کرده باشد، روشن است برنامه‌ای مخفی برای سوءاستفاده از این حادثه و ایجاد فتنه در عراق وجود دارد، آن هم درحالی‌که حتی مراحل اولیه تحقیقات جنایی صورت نگرفته است. بر این اساس باید با هوشیاری و تأمل بسیار زیادی نسبت به این پرونده رفتار کنیم.
به موضوع ائتلاف عراقیون بازگردیم. فلسفه و مبنای تشکیل این ائتلاف چیست و بدنه آن از کدام جریانات سیاسی عراق هستند؟
ائتلاف عراقیون در لحظه‌‌ای سرنوشت‌ساز در طول تاریخ سیاسی عراق متولد شده است. هم‌اکنون وضعیت فقدان اعتماد مردمی به دولت‌های عراق کاملا روشن و عیان شده؛ وضعیتی که مخصوصا طی 2سال اخیر شدت بیشتری به‌خود گرفته و در نتیجه آن، شاهد تحولاتی نظیر اعتراضات خیابانی، بحران‌های سیاسی و استعفای دولت آقای عبدالمهدی بودیم. همزمان با این شرایط، یک نیروی سیاسی تلاش می‌کند با تمامیت‌خواهی، تصمیم‌سازی سیاسی در عراق را در انحصار خود نگه دارد. از سوی دیگر، بحران سیاسی به ایجاد اختلال در موازنه قوا، حتی در داخل ائتلاف‌ها و جریانات سیاسی بزرگ منجر شده است؛ جریاناتی که با وجود تمام ویژگی‌های غیرقابل‌انکارشان، به‌نظر می‌رسد راه خود را گم کرده و دیگر همچون گذشته قادر به نقش‌آفرینی در اداره امور کشور به نحو مطلوب نیستند. مجموعه این عوامل منجر به سردرگمی عراق و نهادهای مسئول در حوزه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، بین‌المللی، خدماتی و... شده و در نتیجه خسارت‌های سنگینی را بر کشور تحمیل کرده است.
در چنین شرایطی، نمایندگانی که با «استقلال در مواضع» و «خط‌مشی اعتدالی» خود شناخته می‌شوند، در کنار برخی جریانات سیاسی، ازجمله جریان حکمت ملی تصمیم گرفتند زیر سقف واحدی جمع شده و ائتلافی سیاسی را تشکیل دهند. این نمایندگان که تعدادشان هم‌اکنون به 41نفر رسیده، سیدعمار حکیم را به‌عنوان رهبر ائتلاف عراقیون انتخاب کرده‌اند. همچنین انتظار می‌رود طی هفته‌های آینده، با پیوستن بیش از 13نماینده دیگر، مجموعه نمایندگان عضو ائتلاف عراقیون از مرز 50نفر عبور کند.
برنامه و سیاست این ائتلاف برای مسائل داخلی عراق چیست و از سوی دیگر، آیا چشم‌اندازی هم نسبت به مسائل خارجی این کشور دارد؟
براساس چشم‌انداز ائتلاف عراقیون، اولویت داخلی کشور هم‌اکنون، ایجاد پایگاهی برای حمایت از اقدامات دولت در حوزه‌های مختلف است؛ ازجمله مبارزه با کرونا که در سایه سردرگمی دستگاه‌های پزشکی- درمانی به‌طور گسترده در استان‌های عراق منتشر شده است. بازگرداندن اعتبار دولت، انحصار سلاح نزد مؤسسات حکومتی و برخورد با تمام کسانی که تلاش می‌کنند خارج از چارچوب قانون، دولت و دستگاه‌های نظامی- امنیتی فعالیت داشته باشند. همزمان، حمایت از حشد شعبی و تمام نیروهایی که با داعش جنگیدند، در مقابل تلاش‌ها برای حمله به اعتبار و جایگاه این گروه‌ها نزد مردم نیز در دستور کار ائتلاف عراقیون قرار دارد.
از سوی دیگر ائتلاف عراقیون تلاش می‌کند با دستیابی به تفاهم‌های واقعی میان بغداد و اقلیم کردستان، به دوران بازی با عامل زمان و تغییر دولت‌ها در این پرونده خاتمه داده و از طریق راه‌حل‌های عمیق و دائمی، زمینه را برای یکپارچه‌سازی رهبری عراق پس از گذشت 17سال مهیا کند.
چشم‌انداز عمومی ائتلاف عراقیون در حوزه سیاست خارجی نیز دوستی عراق با همه کشورها و عدم‌قرار‌گرفتن عراق در محوری ضد‌محور دیگر است. همزمان تأکید ائتلاف بر این است که از خاک عراق برای حمله به هیچ‌یک از همسایگان این کشور استفاده نشود. روابط سازنده، تقویت همزیستی و شراکت‌‌های سیاسی، اقتصادی و دیپلماسی با همسایگان براساس منافع مشترک از دیگر راهبردهای ائتلاف عراقیون در حوزه منطقه‌ای و خارجی است. در زمینه روابط با شریک بزرگ عراق، یعنی جمهوری اسلامی ایران هم دیدگاه ائتلاف عراقیون به همین ترتیب است؛ روابط بغداد با تهران باید براساس نگاهی عمیق و آگاهانه تنظیم شده و در عین حال از هرگونه تلاشی، از جانب هر کشوری، برای آسیب‌زدن به ایران از طریق عراق جلوگیری به عمل آید.
در حوزه روابط با سایر همسایگان عراق، ازجمله کشورهای حوزه خلیج‌فارس و ترکیه نیز دیدگاه ائتلاف عراقیون، تقویت روابط براساس حسن همجواری، حفظ منافع ملت‌های منطقه و خاتمه‌دادن به مشکلاتی است که از دوران نظام سابق عراق به جا مانده؛ از پرونده آب با ترکیه گرفته تا اشغال کویت، جنگ خلیج‌فارس و... ائتلاف عراقیون می‌خواهد کشور عراق محور خیر بوده و تا جایی که قادر است به حل مشکلات و تنش‌های موجود در سطح منطقه کمک کند. براساس دیدگاه این ائتلاف، عراق قلب خاورمیانه است و اگر عراق با‌ثبات باشد، سراسر منطقه با‌ثبات خواهد بود؛ امری که به نوبه‌خود حتی بر صلح و ثبات جهانی نیز تأثیر می‌گذارد. موفقیت در پیاده‌کردن این نگاه در حوزه سیاست خارجی، بدون‌شک تأثیر مثبتی بر حل بحران‌های داخلی عراق خواهد داشت.
البته روشن است که مدت زمان زیادی از عمر دولت باقی نمانده و نمی‌‌توان در این فرصت محدود، انتظار اتفاقات بزرگی را داشت؛ اما باید کار را شروع کنیم، باید با استفاده از همین فرصت محدود، دست‌‌کم مبانی صحیح برای دستیابی به اهدافی را که ذکر شد پایه‌گذاری کنیم.
هسته اصلی ائتلاف عراقیون را جریان حکمت ملی تشکیل داده است. آیا سایر جریانات سیاسی عراق نیز در این ائتلاف نوظهور حضور دارند؟
بله، علاوه بر نمایندگان مستقل، نیروهای سیاسی دیگری هم در ائتلاف حضور دارند، اما بخش عمده این نمایندگان به‌عنوان چهره‌های مستقل از ائتلاف‌های خود جدا شده و به ائتلاف عراقیون پیوسته‌اند؛ از حزب فضیلت گرفته تا جنبش اراده و... همچنین انتظار می‌رود ظرف یکی دو هفته آینده، نمایندگانی از سایر بخش‌های دینی- طایفه‌ای عراق، ازجمله اقلیت‌ها نیز به ائتلاف اضافه شوند. بنابراین تأکید می‌کنم، ائتلاف عراقیون جریانی ملی، فرا‌طایفه‌ای و فرامذهبی است که شعار «اعتدال» و «حاکمیت دولت» را در دستور کار خود قرار داده و البته هیچ‌گونه گروه شبه‌نظامی، سلاح یا بعد نظامی نیز ندارد.
اگر بخواهیم کمی صریح‌تر سخن بگوییم، آیا می‌توان ائتلاف عراقیون را جریانی برای حمایت از دولت آقای الکاظمی در شرایط کنونی عراق به شمار آورد؟
ائتلاف عراقیون اعلام کرده که ضمن نظارت بر عملکرد دولت، از آن حمایت خواهد کرد. اگر این دولت به برنامه‌ای که نمایندگان در مجلس تصویب کرده‌اند پایبند باشد، بدون‌شک مورد حمایت ماست. دولت آقای الکاظمی هنوز در ابتدای راه است و تا وقتی در مسیر برنامه‌ای که خود اعلام کرده قرار داشته باشد، دست دولت را فشرده و به آن کمک می‌کنیم. البته اگر انحرافی از سوی دولت رخ داده و به هر ترتیبی از برنامه مورد تأیید پارلمان خارج شود، بدون‌شک ائتلاف عراق در کنار سایر شرکای سیاسی خود در پارلمان عراق به وظیفه قانونی خود عمل خواهد کرد. محورهای برنامه‌ای که از آن سخن می‌گویم نیز روشن است؛ زمینه‌سازی برای برگزاری انتخابات پارلمانی، بازگرداندن اعتبار دولت، انحصار سلاح نزد نهادهای قانونی، جلوگیری از تبدیل‌شدن عراق به میدان درگیری‌های منطقه‌ای، بازیابی موقعیت این کشور در توازن قوای منطقه و البته تقویت و سازماندهی برنامه‌های دولتی برای مبارزه با ویروس کرونا. این محورها با موافقت تمام گروه‌های سیاسی، ازجمله ائتلاف فتح، ائتلاف سائرون و... به تأیید رسیده است.
به‌عنوان آخرین سؤال، چشم‌انداز و نگاه ائتلاف عراقیون نسبت به روابط عراق با ایران چیست و از سوی دیگر، روابط دولت آقای الکاظمی با تهران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
به باور ائتلاف عراقیون، دولت آقای الکاظمی دوست ایران و در عین حال، دوست تمام قدرت‌های حامی عراق است؛ چه قدرت‌های منطقه‌ای و چه جهانی. رابطه با ایران برای عراق رابطه‌ای استراتژیک به شمار می‌آید و هیچ نیرو، شخصیت و یا حتی دولتی قادر به تخریب آن نیست. این رابطه شامل ابعاد عمیق اسلامی، مذهبی، فرهنگی، اقتصادی، امنیتی و جغرافیایی بوده و عراق اجازه تخریب این روابط را به هیچ بازیگری نخواهد داد. اما ما به سازماندهی دقیق‌تر پرونده‌های مشترک میان 2کشور نیاز داریم؛ به‌گونه‌ای که اجازه ندهیم برخی نقاط پیچیده و غیرشفاف، بر تمام ابعاد عمیق ذکر شده تأثیر منفی بگذارد. در واقع رابطه ایران و عراق براساس تعامل دوجانبه و حسن همجواری تعریف می‌شود؛ از کمک ایران به افزایش ثبات و استقرار در عراق گرفته تا حمایت عراق از ایران برای مقابله با محاصره‌ای که به شکل ظالمانه و خصمانه بر حیات اقتصادی این کشور تحمیل شده است.
دولت عراقی که دوست تمام دنیا باشد، بهتر از دولتی است که تنها دوست ایران بوده و با سایر دنیا در تعارض قرار بگیرد. عراق نقطه تنفس مهمی برای سراسر منطقه است؛ بر این اساس ایران و سایر همسایگان و شرکای عراق، از کشورهای حوزه خلیج‌فارس گرفته تا سوریه، اردن و ترکیه باید در حفظ امنیت عراق به این کشور کمک کنند؛ به‌گونه‌ای که همواره در جایگاه میانه، به‌عنوان پایگاهی برای گفت‌وگو و حل تنش‌های منطقه باقی بماند.
برای مقابله با محاصره اقتصادی ظالمانه، در کنار ایران هستیم
حادثه ترور شهید الهاشمی (تحلیلگر عراقی) ابعاد پیچیده‌ای داشته و با هدف ایجاد فتنه طراحی شده است
چشم‌انداز داخلی ائتلاف عراقیون، حمایت کامل از برنامه‌های دولت الکاظمی است
عراق نباید در محوری علیه محور دیگر قرار داشته باشد
بازگرداندن اعتبار دولت و انحصار سلاح نزد نهادهای قانونی، مطالبه اساسی ماست
دولت الکاظمی دوست ایران و تمام قدرت‌های حامی عراق است
هیچ نیرویی قادر به تخریب روابط استراتژیک عراق با ایران نیست
در برخی پرونده‌های مشترک با ایران نیاز به نگاه آگاهانه و دقیق‌تری داریم
دولتی که دوست ایران و تمام دنیا باشد، بهتر از دولتی است که صرفا دوست ایران بوده و با تمام دنیا مشکل داشته باشد
یک جریان سیاسی در عراق با تمامیت‌خواهی به‌دنبال انحصار در تصمیم‌گیری برای کشور است
تمام همسایگان عراق باید به حفظ ثبات و امنیت این کشور کمک کنند
رابطه ایران و عراق براساس تعامل دوجانبه و حسن همجواری تعریف می‌شود؛ از کمک ایران به افزایش ثبات و استقرار در عراق گرفته تا حمایت عراق از ایران برای مقابله با محاصره‌ای که به شکل ظالمانه و خصمانه بر حیات اقتصادی این کشور تحمیل شده است
