سرزمین بحران!

سیاوش فلاح پور- خبرنگار

دیگر با قطعیت می‌توان گفت «بحران» به واژه‌ای جدایی‌ناپذیر از فرهنگ سیاسی و اجتماعی عراق تبدیل شده است؛ واقعیتی که طی 2دهه گذشته حتی یک روز از زندگی روزمره عراقی‌ها غایب نبوده و همواره سنگینی سایه‌اش بر سر این کشور احساس می‌شود. عناوین متفاوت است اما در اصل بحران تردیدی وجود ندارد؛ یک روز جنگ، یک روز تروریسم، نبرد قدرت‌های منطقه‌ای در زمین عراق، بحران آب، بحران برق، اعتراضات خونین معیشتی و سرانجام بحران کرونا، آن هم در شرایطی که هیچ نشانی از آمادگی ملی و دولتی برای مقابله با چنین چالش بهداشتی‌ای در زیرساخت‌های عراق دیده نمی‌شود. البته همانطور که گفته شد، کرونا تنها بحران این روزهای عراق نیست و تحولاتی نظیر حملات متقابل حشد شعبی و آمریکا یا نبرد جریان‌های سیاسی بر سر کسب کرسی نخست‌وزیری از دیگر بحران‌های حاشیه‌ای این کشور به شمار می‌روند!

بلاتکلیفی دولت 100روزه شد
با گذشت بیش از 3‌ماه از استعفای عادل عبدالمهدی و ادامه جنگ قدرت احزاب و گروه‌های عراقی بر سر تعیین نخست‌وزیر جدید این کشور، حالا تنها 1روز تا پایان مهلت قانونی برای انتخاب نخست‌وزیر جدید باقی مانده است. البته پیش از این پارلمان عراق با توافقی حداقلی بر سر نخست‌وزیری محمد توفیق علاوی تلاش کرد بحران سیاسی عراق را تا حد قابل‌توجهی مهار کند، اما این تلاش‌ها در سایه رقابت‌های حزبی و طایفه‌ای بی‌نتیجه ماند و علاوی بدون تشکیل دولت از منصب نخست‌وزیری کناره‌گیری کرد. حالا اما برخی منابع عراقی مدعی هستند که جریانات سیاسی این کشور به توافقی اولیه بر سر نخست‌وزیری مصطفی الکاظمی دست یافته‌اند. الکاظمی رئیس سازمان اطلاعات عراق و از نزدیک‌ترین نیروها به برهم صالح، رئیس‌جمهور کرد این کشور به شمار می‌رود. اگرچه به‌نظر می‌رسد اجماع اولیه بر سر الکاظمی شامل اکثریت احزاب و گروه‌های شیعی نیز می‌شود، با این حال برخی گروه‌های شبه‌نظامی، از جمله گردان‌های حزب‌الله عراق موضع بسیار منفی‌ای نسبت به او اتخاذ کرده‌اند. از جمله ابوعلی العسکری، مسئول امنیتی حزب‌الله که در صفحه توییتر خود نوشت: شایعاتی مبنی بر احتمال نخست‌وزیری مصطفی الکاظمی در محافل سیاسی شنیده می‌شود. این در حالی است که الکاظمی در پرونده ترور شهید قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس در فرودگاه بغداد به همکاری با ارتش آمریکا متهم شده است. بحران سیاسی عراق در شرایطی ادامه دارد که معترضان این کشور هنوز حاضر به ترک خیابان‌ها نشده‌اند.

نگرانی از ناتوانی دولت در مقابله با بحران کرونا
بر اساس آخرین آمار وزارت کشور عراق، تعداد مبتلایان به ویروس کرونا در این کشور به 110نفر و همچنین تعداد قربانیان به 10نفر رسیده است. روزنامه العربی الجدید در گزارشی با اشاره به وضعیت داخلی عراق می‌نویسد: برای همه روشن است که دولت امکانات و توانایی لازم برای مقابله همه جانبه با بحران کرونا را در اختیار ندارد. از سوی دیگر حتی عزم مدیریتی قابل‌توجهی در میان مسئولان دولتی برای اتخاذ تصمیم‌های حداقلی هم در این زمینه دیده نمی‌شود؛ امری که با توجه به ادامه بحران دولت و رقابت شدید گروه‌های سیاسی بر سر کسب کرسی نخست‌وزیری قابل‌پیش‌بینی بود.
علی الصجری، نماینده پارلمان عراق روز گذشته با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد: به‌نظر می‌رسد دولت عراق هنوز بحران کرونا را جدی نگرفته است، آن هم درحالی‌که این بحران خطرناک اکنون به دروازه‌های جامعه ما رسیده است. چرا مردم از میزان خطری که آنها را تهدید می‌کند مطلع نمی‌شوند؟ چرا برنامه‌های دولت برای تخصیص بودجه در این زمینه مشخص نیست، آیا اصلا جان مردم برای دولت عراق ارزشی دارد؟ 
تمام اینها در حالی است که علاوه بر ادامه جریان عادی زندگی در بخش‌های مختلف جامعه عراق (مخصوصا اقتصادی)، حتی معترضان نیز بر ادامه تجمعات خیابانی خود اصرار دارند؛ تجمعاتی که با توجه به انتشار گسترده ویروس کرونا اقدامی خطرناک به شمار می‌رود. با این حال ممکن است در صورت توافق فوری احزاب برای تعیین نخست‌وزیر جدید (که بر اساس نشانه‌های موجود کسی نیست جز مصطفی الکاظمی)، این وضعیت آشفته خاتمه یافته و دولت به‌طور جدی برای مقابله با بحران کرونا وارد عمل شود.

نبردهای نیابتی شدیدتر می‌شود
بیش از 2‌ماه قبل تصور عمومی این بود که در پی حمله خونین و پرتلفات آمریکا به پایگاه‌های حشد‌شعبی در مرز عراق و سوریه و همچنین حادثه تکان‌دهنده فرودگاه بغداد که منجر به شهادت فرماندهان ارشد مقاومت شد دیگر روند حملات راکتی و موشکی به مواضع نیروهای آمریکا در خاک عراق متوقف خواهد شد. اما گذشت زمان خلاف این را ثابت کرد؛ چرا که تنها ظرف 72ساعت گذشته دست‌کم 3حمله راکتی به پایگاه التاجی در شمال بغداد صورت گرفته است؛ پایگاهی که میزبان نیروهای ائتلاف بین‌المللی مبارزه با داعش بوده و از اهمیت بالایی برای آمریکا و انگلیس برخوردار است. به گفته پنتاگون در جریان این حملات 3نیرو (2نیروی نظامی و یک پیمانکار) کشته شده و دست‌کم 12نفر به‌شدت آسیب دیده‌اند. اگرچه جنگنده‌های آمریکا بعد از وقوع نخستین حمله به پایگاه التاجی، عملیات هوایی گسترده‌ای را برای حمله به تعداد قابل‌توجهی از مواضع حشد شعبی در سراسر عراق ترتیب دادند اما باز هم حملات راکتی به پایگاه التاجی ادامه داشته است. با وجود آنکه هیچ نیرویی تا‌کنون مسئولیت این حملات را بر عهده نگرفته اما وزارت دفاع آمریکا، «شبه‌نظامیان مورد حمایت ایران» را مسئول می‌داند! عبدالباری عطوان، سردبیر روزنامه رای‌الیوم در این‌باره می‌نویسد: تصور پایان نبرد نیابتی ایران و آمریکا در عراق بعد از ترور سردار سلیمانی بسیار ساده‌انگارانه است. بدون شک این نبرد نیابتی تا پایان دوره ریاست‌جمهوری ترامپ تشدید خواهد شد.