زمستان هسته‌ای در راه است

سمیرا رحیمی/روزنامه‌نگار

«تنها 2دقیقه تا نیمه‌شب باقی‌است.»؛ این هشداری است جدی از سوی بولتن دانشمندان اتمی؛ سازمانی غیردولتی که فعالیت آن در راستای آگاهی‌بخشی نسبت به خطرات ناشی از پیشرفت‌های سریع فناورانه و عواقب ناخوشایند آن برای بشریت است. این سازمان هرسال با توجه به بحران‌های سیاسی جهان، با تمرکز بیشتر روی توسعه سلاح‌های هسته‌ای، مهلت باقی‌مانده تا زمان آغاز زمستان هسته‌ای و نابودی کامل بشریت را اعلام می‌کند و در سال2019، با توجه به سیاست‌های جنون‌آمیز ترامپ و فعالیت‌های هسته‌ای کره شمالی و دیگر کشورها، این مهلت به 2دقیقه کاهش پیدا کرده‌است.

درحال حاضر بیش از 15هزار سلاح و کلاهک هسته‌ای در زرادخانه‌های کشورهای مختلف جهان انباشته شده‌اند؛‌کشورهایی که تعدادی از آنها عضو پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای هستند، ‌مانند آمریکا، روسیه، بریتانیا، فرانسه و چین و کشورهایی که هنوز این معاهده را نپذیرفته‌اند، مانند هندوستان،‌پاکستان و کره‌شمالی. روسیه با داشتن حدود 6490جنگ‌افزار هسته‌ای یکی از اصلی‌ترین طرف‌های جنگ آینده هسته‌ای در جهان به‌شمار می‌رود و پس از آن، آمریکا با داشتن حدود 6450 سلاح، و فرانسه با در اختیار داشتن 300سلاح در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

جهان تا کنون 4بار در آستانه آغاز جنگ هسته‌ای، میان روسیه (شوروی سابق) و آمریکا قرار گرفته‌است که هرچهاربار عواملی تصادفی جهان را در معرض این خطر قرار داده‌اند و خطیرترین این رویداد‌ها در سال1983 رخ‌داد. در نیمه‌شب سپتامبر 1983، در روزهای اوج تنش میان آمریکا و شوروی، اپراتور‌های پایگاه سیستم هشدار موشکی شوروی اعلام کردند یک موشک‌ هسته‌ای آمریکایی به سمت شوروی شلیک شده‌است. پس از آن 4 موشک دیگر شلیک شدند اما استانیسلاف پتروف فرمانده پایگاه، در لحظه تصمیم گرفت که به جای واکنش سریع و مقابله به‌مثل، بزرگ‌ترین قمار در تاریخ بشریت را انجام دهد. او به جای گزارش به فرماندهان ارشد، به نیروهای فنی گزارش داد ماهواره‌ها دچار نقص شده‌اند و سیگنال اشتباه می‌فرستند. پس از گذشت 23دقیقه نظریه او تایید شد: ماهواره‌ها بازتاب نور خورشید بالای ابرها را با موشک‌های هسته‌ای آمریکا اشتباه گرفته‌بودند.
حتی با وجود پیمان‌های جهانی مانند پیمان منع گسترش جنگ‌افزارهای هسته‌ای و پیمان کاهش تسلیحات هسته‌ای دوجانبه، احتمال وقوع جنگی هسته‌ای به دلایلی اتفاقی یا عامدانه میان کشورهای مالک کلاهک‌های هسته‌ای همچنان بالاست؛ نشان بالا بودن این احتمال را می‌توان در چمدان‌های قفل شده به دست رهبران قدرت‌های هسته‌ای جهان، آمریکا، روسیه و چین دید؛ سیستم‌های کنترل از راه دور دستور حمله هسته‌ای که مترصد یک گزارش نادرست از منبعی مغرض هستند. همچنین آمار سلاح‌های هسته‌ای در جهان رو به افزایش گذاشته‌است و دولت‌های آمریکا، روسیه و چین به سرعت در حال مدرن‌سازی سلاح‌های هسته‌ای و ارتقای سیستم‌های حامل کلاهک‌های هسته‌ای خود هستند. این روند باعث شده‌است تا بعضی از متخصصان امر باور کنند این روند در نهایت به افزایش خطر غنی‌سازی، تروریسم و جنگ‌های تصادفی هسته‌ای منجر خواهدشد. همچنین ساخت و تولید سلاح‌های هسته‌ای روز‌به‌روز ساده‌تر و ارزان‌تر و سیستم‌های حمل کلاهک‌های هسته‌ای روز‌به‌روز قوی‌تر و هوشمندتر می‌شوند و این قابلیت، امکان واکنش سریع را برای کشورها فراهم می‌آورد.
محاسبه قدرت سلاح‌های هسته‌ای موجود توسط محققان نشان می‌دهد درصورتی که تنها دو قدرت برتر هسته‌ای جهان با یکدیگر درگیر شوند، زمستان هسته‌ای- یکی از عواقب طولانی‌مدت اقلیمی احتمالی جنگ هسته‌ای است که به واسطه تولید حجم زیادی دود و دوده باعث افزایش بازتابش نور خورشید و سرمای شدید زمین خواهد شد- آغاز و دست‌کم نیمی از جمعیت سیاره زمین نابود خواهدشد. درصورتی که بزرگ‌ترین کلاهک هسته‌ای آمریکا، B83، با قدرتی 75برابر بمب «پسرکوچولو» (بمبی که در سال 1945هیروشیما را ویران کرد) با زمین برخورد کند حفره‌ای انفجاری به وسعت 3کیلومتر ایجاد خواهد کرد، دمای ناشی از آن به هزاران درجه‌سلسیوس خواهد‌رسید، آنچه در دم تبخیر نشود را به آتش خواهد‌کشید و هر موجود زنده‌ای در فاصله 14کیلومتری از انفجار دچار سوختگی درجه 3 خواهد‌شد. محققان دانشگاه میشیگان در یک پیش‌بینی فرضی از عواقب یک جنگ هسته‌ای میان دو قدرت جهان به این نتیجه رسیدند ‌درصورتی که آمریکا روی پرجمعیت‌ترین شهرهای چین 100بمب هسته‌ای بیندازد، دست‌کم 30میلیون چینی جان خود را از دست خواهند‌داد، میزان تولیدات صنایع غذایی جهانی 10تا 20درصد کاهش خواهد‌یافت و قحطی بخشی از جمعیت چین را نابود خواهد‌کرد. اگر تعداد بمب‌ها به 1000یا 7000برسد، میلیون‌ها نفر آمریکایی نیز در اثر قحطی و خشونت و هرج‌و‌مرج ناشی از کمبود غذا از بین خواهند‌رفت. محققان باور دارند استفاده از بمب‌های هسته‌ای در جنگ نوعی خود‌زنی است زیرا تاثیرات آن بر محیط و اقتصاد تا اندازه‌ای فراگیر است که کشور مهاجم را نیز تحت‌تاثیر شدید قرار خواهد‌داد.

از سال 1945تا به امروز از هیچ سلاح هسته‌ای علیه بشر استفاده نشده‌است و بسیاری این سکون را دائمی و همیشگی تصور می‌کنند؛ زیرا به پیما‌‌ن‌های جهانی منع توسعه و استفاده از سلاح‌های هسته‌ای دل بسته‌اند. اما واقعیت این است که سلاح‌های هسته‌ای هنوز تولید می‌شوند و هیچ‌کس نمی‌تواند با قطعیت بگوید که سیستم‌های هشدار موشکی خطاناپذیرند؛ احتمال وقوع اشتباهی مشابه رویداد 1983همچنان وجود دارد، با یک تفاوت بزرگ: ‌دیگر پتروفی وجود ندارد که سیگنال‌های نادرست را نادیده بگیرد.