گزارش اقلیت

سعید مروتی ـ روزنامه‌نگار

 «سرزمین خانه به دوشان» برگزیده اسکار۲۰۲۱ فارغ از اینکه فیلم خوبی است یا نه ربطی به آنچه تا همین چند سال پیش از آن به‌عنوان مطلوب سلیقه اسکار نامیده می‌شد ندارد، ولی همین فیلم بی‌ربط با سلیقه کلاسیک آکادمی حالا فاتح مهم‌ترین ضیافت سینمایی سال شده است. این ساخته کلویی ژائو فیلمساز چینی فیلمی جشنواره‌ای است و حالا با تغییر رویکرد آکادمی اسکار تبدیل به فیلمی اسکاری شده است. این متر و معیارها هم یک‌شبه عوض نشده و اسکار امروز چیزی را نمایندگی می‌کند که تا دیروز نقطه مقابلش را بازتاب می‌داد و ستایش می‌کرد. اسکار که تا سال‌های طولانی در خدمت سنت‌های نمایش هالیوود، صنعت سرگرمی‌سازی‌ و قصه‌گویی و راوی رؤیای آمریکایی بود، حالا به شکلی آشکار و عیان مبلغ گرایش اقلیت است. گرایش روشنفکرانه و سینمایی که تعمدا قصه‌گویی را کنار می‌زند، درام را به فراموشی می‌سپارد تا به هرچه مستند و واقعی به‌نظر می‌رسد وفادار بماند. این نوع سینمایی که بیشتر منتقدپسند است تا تماشاگرپسند حالا اسکاری را فتح کرده که از «راننده تاکسی» به نفع «راکی» عبور می‌کرد و «محرمانه لس آنجلس» را نادیده می‌گرفت تا «تایتانیک» در صدر بنشیند.

 وقتی در ۱۹۶۹ «کابوی نیمه شب» فاتح اسکار شد عده‌ای آن را به تغییر مسیر هالیوود و تن دادن به تحولات اجتماعی دهه۱۹۶۰ تفسیر کردند؛ نشانه‌ای از به‌روز شدن و همراهی با موج عمومی. واضح بود که فیلم جان شله زینگر اگر چند سال قبل ساخته می‌شد بخت نامزدی در رشته‌های فرعی را هم نمی‌یافت ولی هالیوود در انتهای دهه پر شر و شور 60 میلادی، قدرت انطباقش را نمایان می‌کرد و کابوی نیمه شب را برمی‌گزید؛ اتفاقی که البته با دوام نبود و اسکار خیلی زود به روح محافظه‌کار و دست به عصایش بازگشت.

 اسکار هرچه بود کن و ونیز و برلین نبود. فیلم فاتح نخل طلا معمولاً در رشته فیلم غیرانگلیسی زبان بخت برگزیده شدن داشت. اسکار با تمام تغییرات، تمام تحولات و تمام فراز و نشیب‌ها و چپ‌زدن‌ها و مخالف‌خوانی‌هایش در نهایت به قواعدی احترام می‌گذاشت که نقطه تمایزش از سلیقه فستیوالی و محفلی بود. اما هرچه زمان گذشت، دیوارها ترک برداشتند و حالا سقف پایین آمده است.‌ اقلیت‌های نژادی، مکزیکی تبار‌ها، رنگین‌پوستان، دگر‌باشان، فمینیست‌ها، سیاهان و آسیایی‌ها تبدیل به گرایش غالب اسکار شده‌اند. پارسال کارگردان فاتح اسکار کره‌ای بود و امسال فیلمسازی چینی‌. این میزان توجه به هر آنچه غیرآمریکایی است و هر مضمون اجتماعی و نگاه رادیکال و هر آنچه متعلق به سینمای جریان اصلی نیست، اسکار را بیشتر از همیشه شبیه فستیوال‌های سینمایی روشنفکرانه کرده است.

 وقتی اسکار ۲۰۱۵ اسکار سفید‌ها نام گرفت و نادیده گرفته شدن رنگین‌پوستان با اعتراض‌های گسترده روزنامه‌نگاران و منتقدان مواجه شد، درست یک سال بعد فیلم «مهتاب» از راه رسید و اسکار بهترین فیلم ۲۰۱۶ را دریافت کرد؛ فیلمی با محوریت سیاه‌پوستان و با موضعی همدلانه به دگر‌باشی. موفقیت مهتاب نه اتفاقی واکنشی که یک روند بود‌. تغییرات گسترده با دعوت از سینماگرانی که با ترکیب کلاسیک اعضای آکادمی همخوانی نداشت آغاز شد و در همین چند سال اخیر بیش از ۲هزار نفر با این هدف عضو آکادمی شده‌اند تا تعداد افرادی که اقلیت‌ها را نمایندگی می‌کنند افزایش یابند.
حضور زنان و اقلیت‌های نژادی در میان اعضای آکادمی، حالا نتیجه‌اش را در فهرست برگزیدگان نشان می‌دهد. این آکادمی‌ای است که بیش از 2100نفر از اعضایش غیرآمریکایی هستند. با تغییر هدفمند اعضای آکادمی طبیعی است که جهت‌گیری اسکار هم متحول شود. ترکیب بیشتر آمریکایی، بیشتر مرد و بیشتر سفیدپوست آکادمی حالا کمرنگ‌تر از همیشه شده است. با این ترکیب دیگر خیلی عجیب نیست که محصولاتی که زیر سقف سینمای مستقل قرار می‌گیرند بیشتر مورد توجه واقع شوند.

 در یکی از بدترین سال‌های سینمایی که کرونا اکران عمومی را به کما برد و فیلم‌ها به لحاظ کیفیت و جذابیت دچار افت فاحشی شدند، خود مراسم اسکار هم به یکی از ملال‌آور‌ترین ادوار تاریخ برپایی این مراسم تبدیل شد، سرزمین خانه به دوشان جایزه بهترین فیلم را گرفت. این را همخوانی فرم و محتوا هم می‌توان نامید. طبیعی است که خروجی مراسمی کسالت‌بار، فیلمی ملال‌آور و کسل‌کننده باشد‌. این همان گرایش اقلیت است که اسکار را از جذابیت و از اهمیت صنعت سرگرمی‌سازی‌ و از جادوی قصه‌گویی محروم ساخته است. سرزمین خانه به دوشان بعد از بردن اسکار بسیار بیشتر خواهد شد و این طبیعی است.
 این هم طبیعی است که تأثیر عاطفی کوبنده «پدر» بسیار افزون‌تر از فیلمی باشد که سبک سینما حقیقت‌اش و زمان‌های مرده‌اش موانعی در راه نزدیک شدن به شخصیت‌ها ایجاد می‌کند. طبیعی است که «منک» فیلم باشکوه دیوید فینچر با دو جایزه فنی مراسم را ترک کند و قصه‌گویی «دادگاه شیکاگو هفت» نادیده گرفته شود. مراسم اسکار پا به مسیری گذاشته که روشنفکری از صناعت مهم‌تر است و فیلم‌ها به لحاظ تم بیشتر اهمیت و ارزش می‌یابند تا به واسطه آنچه خلاقیت و مهارت نامیده می‌شود‌. این همان گزارش اقلیت است.