سرمایه‌های زیرزمینی
بررسی مهم‌ترین معادن ایران، دلایل مهم بودن آنها تعداد کارگران و موارد دیگر
مائده امینی_روزنامه نگار
ایران سرزمین معدن‌های بزرگ و ارزشمند است. آهن، طلا، مس و... ذخایر ما، اگرچه درنگاه سطحی بر بهبود کیفیت زندگی‌مان تاکنون چندان تأثیری نگذاشته، اما خیره‌کننده است. تاکنون 10هزار و ۴۰۴ معدن در سطح کشور مورد شناسایی قرار گرفته است که از این تعداد بیش از 5هزار و ۶۰۰ معدن فعال و بقیه، غیرفعالند. این آماری است که وزارت صنعت، معدن و تجارت در پایان سال۱۳۹۸ اعلام کرده است. براساس این آمار معادن فعال ایران بیش از 142هزار شغل ایجاد کرده‌اند و به ازای هر معدن غیرفعال که به چرخه تولید و فعالیت متصل شود حداقل ۵۰ نفر به شکل مستقیم به‌کار مشغول می‌شوند. بعضی از کارشناسان برآورد کرده‌اند که یک شغل بالادستی معدن می‌تواند در طول زنجیره ارزش خود 17شغل ایجاد کند که از این تعداد 5شغل مستقیم و 12شغل غیرمستقیم ایجاد می‌شود و این یعنی اگر در یک معدن 50شغل بالادستی فعال باشند، می‌توان به ایجاد 850شغل امیدوار بود. کشور تحریم‌زده ایران از نظر تنوع مواد معدنی با کشف ۶۸نوع ماده معدنی بین ۱۰کشور شاخص جهان جای دارد و از لحاظ ذخایر شناسایی‌شده با حدود ۵۷میلیارد تن ذخیره که حدود ۳۷میلیارد تن قطعی و بقیه احتمالی است، جایگاه پانزدهم دنیا را دارد، اما در نهایت با همه این اعداد فاخر، امکان صادرات از این آب و خاک و مراودات بین‌المللی مالی با کشورهای دیگر برای ایران محدود است. مس سرچشمه، مس سونگون، طلای زرشوران، سنگ آهن چادر ملو، میغان اراک، سنگ‌آهن گل‌گهر، سنگ‌آهن چغارت و... . فهرست بلندی می‌توان از اسامی این معادن تهیه کرد، اما ما به استناد گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس 3معدن را انتخاب و اشتغال‌زایی و صادرات آنها را بررسی کرده‌ایم. گفتنی است که بخش معدن و صنایع معدنی در تامین ارز مورد نیاز کشور نقش داشته و در سال‌های ۹۸- ۱۳۹۷ بیش از یک‌پنجم ارزش صادرات غیرنفتی متعلق به بخش معدن و صنایع معدنی بوده است که پیش‌بینی شده امسال این سهم افزایش پیدا کند.
مس سرچشمه؛
تولید طلای نارنجی در ایران
معدن مس سرچشمه در ۵۰کیلومتری جنوب رفسنجان و در ناحیه مرکزی رشته‌کوه زاگرس قرار گرفته است و براساس بعضی از دسته‌بندی‌ها و برآوردها یکی از بزرگ‌ترین مجتمع‌های صنعتی معدنی جهان به شمار می‌رود و از آن به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده مس ایران یاد می‌کنند. در سالی که گذشت مس سرچشمه رکورد قابل‌توجهی را به ثبت رساند و مدیرعامل آن خبر از تولید بی‌سابقه 240هزار تنی‌مس«آند» در کارخانه ذوب مجتمع مس سرچشمه داد. براساس آمارهای گمرک کرمان، در 3ماه نخست امسال 540تن مصنوعات مس به خارج از کشور ارسال شده که ارزش ریالی بیش از یک‌میلیون دلار داشته است. در این مدت 642تن انواع مصنوعات مسی از استان کرمان صادر شده، اما آمار دقیقی که سهم مس سرچشمه را نشان دهد در اختیار همشهری نیست. صادرات شمش مسی نیز در 3ماه نخست امسال حدود 119تن با ارزش 945هزار دلار و در مدت مشابه سال گذشته 10تن با ارزش 80هزار دلار بوده است. گفتنی است 20درصد اشتغال رفسنجان به مس سرچشمه وابسته است.
معدن بی‌انتهای سرب و روی انگوران
معدن انگوران خاک ارزشمندی است در زنجان که 100سال قدمت دارد. آمارهای اعلام‌شده از وزارت صنعت حکایت از آن دارد که 80درصد استخراج و تولید سنگ‌های کشور در استان زنجان انجام می‌شود که بخش عمده‌ای از این سهم به دوش انگوران است. انگوران برای بیش از 200نفر اشتغال‌زایی کرده است. هم‌اکنون مجتمع معدنی انگوران در 3بخش روباز، زیرزمینی و سنگ تراورتن به‌طور مستقیم فعالیت دارد. میزان ذخایر باقیمانده سرب و روی معدن در گریدهای مختلف 7میلیون تن است که حدود 5میلیون تن از طریق بخش روباز و حدود 2میلیون تن از طریق بخش زیرزمینی استخراج خواهد شد.
معدن سولفوره انگوران هم که به‌تازگی از آن بهره‌برداری شده قادر به استخراج سالانه ۱۲۰هزار تن ماده معدنی است که قابلیت افزایش تا ۲۰۰هزار تن را نیز دارد. همچنین عیار مواد استخراجی از معدن زیرزمینی سولفوره انگوران حدود ۳۰درصد است که برای استان زنجان بسیار مهم به‌شمار می‌رود. این معدن تازه می‌تواند علاوه بر اشتغال سابق انگوران، برای 500نفر دیگر هم اشتغال‌زایی کند.
گفتنی است برای معدن زیرزمینی سولفوره انگوران یک‌هزارو ۲۵۰میلیارد ریال سرمایه‌گذاری ریالی و هزار و ۲۰میلیون یورو سرمایه‌گذاری ارزی انجام شده و پیش‌بینی می‌شود سالانه ۱۲۰هزار تن کانسنگ استخراجی سولفوره، مخلوط سولفوره-اکسیده و اکسید با عیار ۲۵درصد روی و ۲درصد سرب تولید خواهد شد.
زرشوران؛
دنیای زیرزمینی طلا
زرشوران، نه‌تنها بزرگ‌ترین معدن طلای ایران است که بزرگ‌ترین ذخیره طلای کشور را دارد. هرچند، عملیات اجرایی طرح طلای زرشوران از ۹سال پیش (۱۳۸۹) آغاز شده است، ولی از روزگار باستان، ایرانیان با معدن زرشوران آشنا بوده‌اند و از آن زر استخراج می‌کردند. این معدن در سال93 با کلنگ معاون اول رئیس‌جمهور، اسحاق جهانگیری، افتتاح شد. ذخایر شناسایی‌شده در این معدن حدود ۱۰۸تن ذخیره با عیار ۴ و حدود ۵۰تن نقره است. همچنین اشتغال مستقیم در زرشوران اعم از نیروی اداری، پشتیبانی و کارخانه، حدود ۴۵۰نفربرآورد شده که درکنار آن بیش از ۶۰۰ نفر با شرکت‌های پیمانکاری کار می‌کنند. در مجموع حدود ۱۱۰۰ نفر در این مجتمع به‌کار اشتغال دارند. اشتغال غیرمستقیم نیز قابل توجه است که شامل تامین‌کنندگان، نیروهای خدماتی و... از شهرستان‌های اطراف هستند. گفتنی است که تولیدات این معدن که در سال98، دو برابر هم شده است صادر نمی‌شود.
