برای خنداندن دوستان ماسه‌های سیاه را برداشتم
دعوت به تماشای برگزیده‌ای از آثار محسن وزیری‌مقدم
در تاریخ نقاشی امروز ایران، محسن وزیری‌مقدم یکی از درخشان‌ترین نام‌هاست؛ کسی که هم در آموزش هنر در ایران تأثیر بسیار داشته و هم در رویکردهای نوگرایانه، یکی از پیشروترین‌هاست. علاوه بر این یکی از نخستین هنرمندان ایران است که جایگاه بین‌المللی پیدا می‌کند و سال‌ها نیز در خارج از ایران به فعالیت هنری ادامه می‌دهد.
محسن وزیری‌مقدم از نخستین دانش‌آموختگان مدرسه صنایع مستظرفه‌ای است که به دانشکده هنرهای زیبا تبدیل شده. او نخستین نمایشگاه خود را در سال1331 در تهران برپا می‌کند؛ در سال1334 به ایتالیا می‌رود تا تحصیلات خود را در رشته نقاشی، در آکادمی هنرهای زیبای رم پی بگیرد و در سال1337 از این آکادمی فارغ‌التحصیل می‌شود.
او پس از بازگشت به ایران در سال1337، سال‌ها به تدریس طراحی و نقاشی و چاپ دستی در دانشگاه هنر و دانشکده هنرهای زیبا پرداخت. وزیری‌مقدم به ایران برگشت اما با نقاشی که از ایران رفته بود تفاوت‌های بسیار داشت. شیوه‌های نوین آموزشی، او را از دیگر استادان نقاشی در ایران متمایز می‌کرد. او در دوره طولانی تدریس خود در دانشگاه در دهه‌های چهل و پنجاه شمسی شاگردان بسیاری تربیت کرد.
در نقاشی هم وزیری‌مقدم به شن‌ها محدود نماند و همه عمر را به تجربه‌گرایی گذراند؛ استفاده از مواد گوناگون (مثل چوب و فلز) به جای بوم پارچه‌ای یکی از اصلی‌ترین وجوه تمایز او در نقاشی است. نحوه استفاده از رنگ‌ها و ترکیب آنها با یکدیگر، نقاش‌های مدرنیست به‌ویژه پیت موندریان را به یاد می‌آورد؛ نقاشی که موضوع پایان‌نامه وزیری‌مقدم بوده است.
او نخستین هنرمند ایرانی است که نامش در فهرست هنرمندان موزه هنرهای مدرن نیویورک قرار گرفته است. این اثر از محسن وزیری‌مقدم در موزه هنرهای مدرن نیویورک نگهداری می‌شود.
او در دوره‌هایی به کارهای حجمی روی آورد و آثار حجمی متفاوتی خلق کرد. نکته جالب توجه در کارهای وزیری‌مقدم این است که او بسیاری از حجم‌ها و نقش‌برجسته‌ها را در چارچوب قاب نقاشی خلق کرده است.
لائورا تورکو لیوری، منتقد ایتالیایی درخصوص این دوره از کارهای او می‌نویسد: «به جای گذاشتن علامتها و نوشتههایی ماندگار روی ماسه و شن، همانند آن است که به میزانی کوچک، از خداوندگاری تقلید کنیم که اندیشه خود را درون زمین و بر زمین، با حرکتی که آنی است و پر معنا، حک می‌کند. سپس زمین از ژرفای خود، آن اندیشه را درمی‌یابد و بازتاب می‌دهد و آن را از راه ارتعاشاتی که همسو و همنوای طبیعت‌اند، به ریشه گیاهان و به خاکی که موجودات زیستمند روی زمین آن گام می‌نهند و به آبی که فراگیر دیگر موجودات غرق در آن است، می‌رساند. حرکتی آنی برای اثری ماندگار روی ماسه و شن، شکوفایی‌بخش آثار وزیری است و همین جاست که مجموعه شن‌‌نگاری‌های او، به مثابه بیان نیاز سازنده‌اش به پیوستن به کلیتی همسو و همنوای طبیعت که خواستار پیوند با گردش مدام حیات است، رخ می‌نماید. تماس و آمیزش دست با خاک و ماسه، به ریشه‌های اصیل ما بازمی‌گردد؛ به آب و به دریا. به سخن دقیق‌تر داستان‌هایی گشوده می‌شود که در پی‌گذار از آن، لایه سرزنده خاکی که زایای گیاهان است، به این جهان میآید و این چیزی است که باید بتوانیم در تابلوهای شنی وزیری جست‌وجو کنیم».
نقاش جوان، مشغول آزمون و خطای آموخته‌های خود در آکادمی هنرهای زیبای رم است که جادوی شن‌ها را کشف می‌کند. شن‌ها از ساحل دریای مدیترانه روی بوم نقاشی می‌آیند و تا سال‌ها یکی از اصلی‌ترین نشانه‌های نقاشی‌های وزیری‌مقدم می‌شوند. «شننگارهها» نام مجموعه‌ای از معروف‌ترین نقاشی‌های اوست که نام وزیری‌مقدم را در میان نقاشان مدرن دنیا ثبت کرده است.
او درباره شکل‌گیری «شننگارهها» می‌گوید: «من برای خنداندن دوستانم ماسه سیاه را برداشتم و خودم را سیاه کردم. ناگهان اثر شیارهایی که از حرکت انگشتانم روی ماسه پدید آمده بود، مرا به تفکر انداخت. اندیشه‌ای تازه در ذهنم بیدار شد؛ تصویر خاکبازی‌های دوران کودکی در برابرم تجسم یافت؛ خاطره کاری که زمانی انجام داده بودم. یک بازی به‌ظاهر بی‌هدف ناگهان به یک تجربه تجسمی عمیق تبدیل شد. بازی من در برابر چشمان کنجکاو دوستانم پایان گرفت. کیسه‌ای از ماسه برداشتم و به رم برگشتم. شکل‌یابی روی ماسه سرگرمی جالبی بود ولی ماه‌ها طول کشید تا توانستم شیارهایی را که بر دل خاک نقش می‌زدم، روی بوم ثابت کنم».
علاوه بر این، کتاب‌های آموزش طراحی وزیری‌مقدم که محصول تجربه‌های او در تدریس طراحی و نقاشی بودند سال‌ها اصلی‌ترین منابع یادگیری طراحی برای دانش‌آموزان هنرستان‌ها و دانشگاه‌ها و همه کسانی بود که می‌خواستند طراحی و نقاشی را آغاز کنند. هنوز هم کتاب‌های او کتاب درسی بسیاری از آموزشگاه‌ها، هنرستان‌ها و دانشگاه‌ها هستند.
در طول بیش از 6دهه فعالیت هنری خود نمایشگاه‌های بسیاری را در خارج از ایران برپا کرد و در بی‌ینال‌ها و نمایشگاه‌های گوناگونی شرکت کرد. او سال‌های پس از انقلاب را بیشتر در ایتالیا گذراند و گاهی همزمان با برپایی نمایشگاه آثارش به ایران آمد.
محسن وزیری‌مقدم را باید یکی از اصلی‌ترین نقاشان نسل اول نقاشان نوگرای ایران دانست؛ کسی که در شکل‌گیری نگاه مدرن و متفاوت به نقاشی تأثیر بسیار داشت و آثارش الگوی بسیاری از جوانان در سال‌های بعد شد.
محسن وزیری‌مقدم شهریور 1397 در 94سالگی در رم درگذشت. آخرین نمایشگاه او تیرماه 1394 در گالری اعتماد برپا شد.
