بناهای شهری و حفظ انرژی

مهرداد هاشم‌زاده/ مهندس معمار
امکانات گرمایشی و سرمایشی جزو لاینفک ساختمان‌های امروزی است. در واقع بدون خنک‌بودن فضاهای سکونت و کار در تابستان و گرم‌بودن چنین فضاهایی در زمستان نمی‌توان از رفاه محل‌های کار و سکونت سخن گفت. اما موضوعی که در این زمینه اهمیت فوق‌العاده می‌یابد، این است که حفظ دمای متعادل در داخل ساختمان‌ها نیازمند انرژی است و اگر این دما به سرعت بالا یا پایین برود، ما ناگزیر به صرف مجدد انرژی هستیم. به عبارت بهتر، هر کاری که به تعادل دما و حفظ آن کمک کند، به صرفه‌جویی در انرژی کمک کرده است. متأسفانه در جامعه ما خیلی دیر در این زمینه اقدام شد و حداکثر از 16- 15 سال پیش کارهایی برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی و جلوگیری از اتلاف آن انجام شد. پیش از آن نه شهرداری در این زمینه مکلف به کنترل سازه‌ها بود و نه سازندگان در این زمینه مسئولیت قانونی داشتند. به هر روی، اکنون در تهران و چند شهر دیگر براساس مبحث 19 مقررات ملی ساختمان، شهرداری مکلف به نظارت و سازندگان، مسئول اقدام در این زمینه‌اند؛ اقدامی که از بدو پی‌ریزی تا آخرین اقدامات تکمیلی ساختمان مانند نصب لامپ‌ها را شامل می‌شود.

عایق‌بندی ساختمان‌ها به نحوی است که از مواد رسانا و هادی دما در سطوحی که می‌تواند به هدر‌رفت انرژی کمک کند، استفاده نشود و مواد غیررسانا که از تبادل دما میان دو طرف سطوح و جداره‌ها جلوگیری می‌کند در ساختمان‌ها به کار رود. متأسفانه نماهای شیشه‌‌ای غیرعایق و نماهای فلزی سطوحی هستند که در دوره‌ای بسیار رایج شدند و از عوامل اصلی اتلاف انرژی در ساختمان‌ها به شمار می‌روند. نماهای مناسب و عایق‌کاری کف، سقف،‌ دیوارها، پنجره‌ها و مواردی از این دست نقش مهمی در تأمین دمای مطلوب با صرف کمترین انرژی دارند. ناگفته پیداست که هر هزینه‌کردی در این زمینه بازگشت سرمایه را به همراه دارد و هزینه‌هایی از این دست با صرفه‌جویی در هزینه تأمین انرژی جبران می‌شود.  نکته آخری که در این زمینه باید یادآوری کرد، این است که مقاوم‌سازی ساختمان‌ها در برابر اتلاف انرژی همان‌قدر که به حفظ منابع انرژی کمک می‌کند، سلامت و پاکیزگی محیط‌زیست را نیز در‌پی دارد.  رفاه شهروندان در محل کار و زندگی، جلوگیری از آلودگی‌های زیست‌محیطی، حفظ منابع و کاهش هزینه‌ها از نتایج این اقدامات است.