فرصتی جدید برای دیپلماسی؛ این تعبیر معاون وزیر خارجه ایران درباره آب است؛ آبی که البته بسیاری آن را عاملی برای جنگ‌های آینده می‌دانند و اگر این راهبرد ایران برای حل و فصل اختلافات آبی مورد پیگیری قرار نگیرد می‌تواند زمینه‌ساز چالش‌های جدی بین کشورهای منطقه شود. ایران مدت‌هاست با ترکیه، عراق، افغانستان و ارمنستان بر سر آب مشغول مذاکره و موضوع دریای خزر هم بحث روز است. سیدعباس عراقچی، معاون حقوقی و بین‌المللی وزیر امور خارجه در سمینار مخاطرات زیست‌محیطی و امنیت منطقه‌ای در غرب آسیا که در دانشگاه تهران برگزار شده بود، گفت: بحث محیط‌زیست در منطقه خاورمیانه به‌صورت مستقیم با موضوع آب در ارتباط است و عمده مشکلات و معضلاتی که در منطقه وجود دارد ناشی از بحران و کمبود آب است.
به گزارش ایسنا، عراقچی با اشاره به اینکه کمبود آب می‌تواند زمینه تنش و درگیری را در منطقه ایجاد کند، گفت: دیپلماسی آب در غرب آسیا می‌تواند موضوع آب را به محملی برای همکاری‌های منطقه‌ای تبدیل کند به جای اینکه منجر به درگیری شود. سیدعباس عراقچی که در وزارت خارجه مسئولیت کمیته آب را نیز برعهده دارد، افزود: در منطقه غرب آسیا فرصت‌های جدیدی برای دیپلماسی ایجاد شده که یکی از مهم‌ترین ابعاد آن، دیپلماسی آب است. الهه کولایی، دبیر علمی سمینار مخاطرات زیست‌محیطی و امنیت منطقه‌ای در غرب آسیا هم تصریح کرد: مسئله استفاده از رودخانه‌ها و تنظیم روابط کشورها بر پایه استفاده از رودخانه‌های مرزی از اهمیت بسیاری برخوردار است؛ چراکه سال‌هاست جنگ آب در خاورمیانه به یک محور اساسی تبدیل شده است.
سال92 ستادی به ریاست سرلشگر رحیم صفوی با عنوان مدیریت بحران آب کشور تشکیل شد که علاوه بر تصمیم‌سازی در مباحث آبی درون کشور، مسائل آبی با کشورهای همسایه نیز در دستور کار قرار داشته است.
ایران علاوه بر مسائل آبی با کشورهای شرقی و غربی در شمال هم با همسایگان خزری سال‌هاست مشغول مذاکره است که دور اخیر آن 2هفته قبل با حضور وزیران خارجه کشورهای ساحلی در مسکو برگزار شد. در حوزه رودخانه ارس هم ایران با ارمنستان مناقشه‌ای در رابطه با رفع آلودگی آن داشت که این قضیه در جریان سفر ماه جاری ظریف به ایروان و در دیدار با مسئولان ارشد این کشور مورد پیگیری قرار گرفت تا جایی که مقامات ارمنی وعده اجابت این درخواست ایران را به ظریف دادند. اما اعتراض رسمی ایران به همسایگان تیرماه امسال در جریان کنفرانس بین‌المللی مقابله با گردوغبار در تهران علنی شد که در آن نشست رئیس‌جمهور ایران به‌شدت از سیاست‌های آبی 2کشور ترکیه و افغانستان انتقاد کرد. حسن روحانی در آن نشست با اشاره به تعداد سدهایی که در بالادست رودخانه‌های دجله و فرات درحال ساخت است، گفت: اینکه در منطقه ما کشوری طرح احداث ٢٢ سد را در برنامه خود دارد، می‌تواند تأثیرات بسیار مخربی بر رودخانه دجله و فرات بگذارد و در سایه آن کشور عراق و ایران و بسیاری از کشورها را تحت‌تأثیر قرار دهد؛ لذا نمی‌توان در برابر آثار مخرب آن بی‌تفاوت بود و از این‌رو هم کشورهای منطقه و هم سازمان‌های بین‌المللی در این زمینه مسئولیت دارند.
روحانی به افغانستانی‌ها هم اینطور خطاب کرد که احداث سد و بندهای متعدد در شمال و جنوب افغانستان، می‌تواند استان‌های خراسان و سیستان و بلوچستان را تحت‌تأثیر قرار دهد. این اظهارات به مذاق مقامات افغانستانی و ترک خوش نیامد و در کابل این اظهارات بی‌ربط توصیف شد و سفیر ترکیه در تهران هم گفت تأثیری بر برنامه سد‌سازی این کشور ندارد. در همان زمان فعالان حوزه محیط‌زیست ایران نامه‌ای خطاب به دبیرکل سازمان ملل نوشته و خواهان بررسی اقدامات دولت ترکیه در حذف حقابه کشورهای عراق و سوریه شده بودند.
بی‌توجهی مقامات افغانستان به درخواست ایران برای رهاسازی حقابه ایران از هیرمند باعث شد که ایران ماه‌ها کل همکاری‌های سیاسی و اقتصادی با افغانستان را بایگانی کند و بیش از یک سال هیچ رفت‌وآمدی بین 2کشور صورت نگیرد تا اینکه اردیبهشت امسال ظریف در سفر به کابل به دیدار اشرف غنی رفت و بر لزوم همکاری و به نتیجه رسیدن موضوع آب تأکید کرد و حل این مشکل را به نفع محیط‌زیست 2کشور خواند. ریاست‌جمهوری افغانستان در آن زمان اعلام کرد که محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران گفته است که تهران به‌منظور جلب همکاری‌ها با بسته‌ای که از جانب حکومت افغانستان در زمینه‌های اقتصادی، امنیتی، مدیریت آب و بخش‌های دیگر ارائه شده، همکاری می‌کند.
در جریان این سفر توافقنامه همکاری ایران و افغانستان در قالب 5کمیسیون تخصصی برای تدوین سند همکاری جامع امضا شد.
بازخوانی سفر 2 معاون ظریف به کابل درباره آب
مهرماه امسال سیدعباس عراقچی، معاون امور حقوقی و بین‌الملل و محمدابراهیم رحیم‌پور، معاون آسیا و اقیانوسیه وزارت امور خارجه و رحیم میدانی، معاون امور آب و آبفای وزارت نیرو در هیأت 15نفره به کابل رفتند تا توافقات دوجانبه به‌خصوص موضوع آب را بررسی کنند. در جریان این مذاکرات که پشت درهای بسته انجام شد، از میان 5 کمیسیون مشترک همکاری میان 2کشور، تنها به 2مورد، یعنی مذاکرات کارشناسی کمیته‌های امنیت و آب پرداخته شد.
