مهاجرت، روستاهای کردستان را می‌خشکاند

هیوا محمدپور| دیواندره- خبرنگار:

به‌رغم اینکه تبلیغات گسترده‌ای برای ماندگاری و بازگشت به روستاها صورت می‌گیرد، جمعیت روستاهای کردستان در حال کاهش است. این نشان از آن دارد که برنامه‎ریزی خاصی برای بازگشت مهاجران به روستاهای کردستان که پتانسیل غنی و بالایی در تمام حوزه‎ها دارند، انجام نشده است.
طبق آماری که از نتایج سرشماری‌های رسمی کشور استخراج شده است، سنندج به عنوان مرکز استان در سال 85 دارای 99 هزار نفر جمعیت روستایی بود. در سال 90، با اینکه جمعیت شهری سنندج رشد قابل توجهی پیدا می‎کند، جمعیت روستایی آن با کاهش چشمگیر به نزدیک 75 هزار نفر می‎رسد. در سرشماری سال 95 نیز که آخرین سرشماری رسمی محسوب می‌شود جمعیت روستایی کمی افزایش می‌یابد و به 87 هزار نفر می‎رسد.

سقز به عنوان دومین شهرستان استان از نظر جمعیت، در سال 85 دارای 73 هزار نفر جمعیت روستایی بود که در سرشماری سال 90 این تعداد به 86 هزار نفر رسید. در سال 95 نیز جمعیت روستایی این شهرستان به 58 هزار نفر کاهش یافت.
مریوان هم مانند دیگر شهرستان‎ها با کاهش جمعیت روستایی روبه‌رو بود. جمعیت روستایی این شهرستان در سال 85 از 59 هزار نفر به 46 هزار نفر در سال 90 رسید. این کاهش ادامه داشت تا اینکه در سرشماری سال 95 جمعیت روستای مریوان به 44 هزار نفر رسید.

قروه در سال 85 دارای بیش از 97 هزار نفر جمعیت روستایی بود که این جمعیت در سال 90 به 49 هزار نفر کاهش پیدا کرد. این کاهش جمعیت روستایی ادامه‌ یافت تا اینکه نهایتا به 45 هزار نفر رسید.
در سال 85 بیش از 90 درصد جمعیت سروآباد روستانشین بودند، یعنی معادل 50 هزار نفر. این جمعیت در سرشماری سال 90 به 44 هزار نفر و در سال 95 به 36 هزار نفر رسید، یعنی حدود 80 درصد جمعیت کل شهرستان. گفتنی است جمعیت کلی شهرستان هم کاهش چشمگیری داشته است.
در سرشماری سال 85 جمعیت دیواندره بیش از 84 هزار نفر بود و حدود 60 هزار نفرشان در روستاها زندگی می‌کردند، اما بعد از 5 سال یعنی در سرشماری سال 90 این جمعیت به حدود 82 هزار نفر رسید و جمعیت روستایی به 53 هزار نفر یعنی 12 درصد کاهش یافت. در سرشماری سال 95 جمعیت دیواندره دوباره کاهش یافت و به 80 هزار نفر رسید و به تبع آن دوباره شاهد کاهش جمعیت در روستاها نیز هستیم و جمعیت روستایی دیواندره به 43 هزار نفر رسیده است. تعدادی از مهاجران به شهر دیواندره رفتند و تعدادی از شهرستان خارج شدند. 


 نبود شغل مناسب، دلیل اصلی مهاجرت

یکی از اهالی روستای افراسیاب بین دیواندره و سنندج می‌گوید: نبود شغل مناسب دلیل اصلی مهاجرت به شهرها و استان‌های دیگر است. در گذشته چون بیشتر نیازهای اولیه افراد در خود روستا تامین می‌شد تمام اعضای خانواده با کمک همدیگر با دامداری و کشاورزی امرار معاش می‌کردند.
«فیض‌الله خانی» ادامه می‌دهد: بعد از فوت فرد سالمند خانواده‌ها، افراد جوان‌تر زمین‌ها و دام‌های موجود را بین ورثه تقسیم می‌کنند. این تقسیمات باعث می‌شود درآمدها کمتر شود و جوابگوی نیازهای اعضای خانواده نباشد. 

وی می‌افزاید: از آن‌جا که فرد دیگر نمی‌تواند با این شرایط در روستا نیازهای اولیه خود را تامین کند، به شهرها مهاجرت می‌کند تا چرخ زندگی‌اش را بچرخاند. من سه برادر دارم که به همین دلیل برای زندگی به شهرهای دیگر رفته‌اند.
خانی بیان می‌کند: یکی دیگر از دلایل مهاجرت‌ نبود امکانات بهداشتی و آموزشی است. افرادی که فرزندان آنها در مقاطع متوسطه درس می‌خوانند به‌ دلیل نبود مدرسه همراه فرزندان خود به شهر می‌روند و زندگی در آنجا را بر ماندن در روستا ترجیح می‌دهند. 


حاشیه‌نشینی به دلیل مهاجرت روستاییان

یک کارشناس برنامه‌ریزی روستایی می‌گوید: آمارها نشان می‌دهد که بیشتر مهاجران روستایی در خارج از استان یا حاشیه شهرها ساکن شده‌اند. به عنوان مثال رشد مناطقی مانند «نایسر» سنندج در 10 سال اخیر چشمگیر بوده است. ساکنان محله حاشیه‌نشین «زورآباد» دیواندره به بیش از 500 خانوار رسیده‌اند و محله حاشیه‎نشین «تازه‎آباد» سقز هم به دلیل همین مهاجرت‌‌ها به یک شهرک بزرگ تبدیل شده است.

«مادح امانی» ادامه می‌دهد: خشکسالی‌ها و کاهش تولید محصولات کشاورزی در 10 سال اخیر، نبود امکانات رفاهی و مهم‌تر از همه نبود زمینه اشتغال جوانان در روستاها دلایل متعددی برای مهاجرت روستاییان در نقاط مختلف استان است.
وی می‌افزاید: طبیعت بکر روستاهای کردستان و آب و هوای خوب شرایط مناسبی را برای اشتغال در روستاها ایجاد می‌کرد که مورد غفلت قرار گرفت. تبلیغات بدون پشتوانه هیچ ضمانتی برای مهاجرت معکوس در پی نخواهد داشت. دولتمردان اگر واقعا به روستاها توجه ویژه‌ای دارند باید زمینه‌هایی را فراهم کنند تا فرد مهاجر دلیل کافی برای بازگشت به روستا داشته باشد. 

امانی بیان می‌کند: وضعیت اقتصادی کردستان در حالت میانه قرار دارد. این استان از صنعتی شدن عقب مانده است. برخی هم معتقدند که نباید به این سو حرکت کرد. ازطرفی نتوانسته‌ایم کشاورزی را آن‌قدر توسعه دهیم که جوابگوی نیازهای ساکنان روستاها باشد. 

وی اظهار می‌کند: طبق آمار منتشرشده نه تنها جمعیت روستاها، بلکه جمعیت تعدادی از شهرستان‌ها هم کاهش چشمگیر داشته است. با بررسی‌های میدانی متوجه شدیم که در این شهرستان‌ها تعداد کارگاه‌های دارای بیش از 20 کارگر به تعداد انگشتان دست هم نمی‌رسد. در نتیجه، نبود فرصت شغلی دلیل اصلی مهاجرت‌ها محسوب می‌شود.


فعالیت های عمرانی در روستاهای استان 

مدیرکل بنیاد مسکن کردستان می‌گوید: یکی از دلایل مهاجرت روستاییان نبود معابر و کوچه و خیابان منظم در روستاهاست که به این دلیل آنها در فصل بارندگی به سختی می‌توانند در گل‌ولای رفت و آمد کنند. بیشتر روستاییان برای ماندگاری درخواست اجرای طرح هادی را دارند.«رضا قادری» ادامه می‌دهد: با آوردن زمین‌های اطراف برخی روستاها به محدوده روستا، کمک به نوسازی خانه‌های فرسوده و صدور سند برای آنها سعی بر ماندگاری روستاییان داشته‌ایم. اما به دلیل بیشترین مطالبات در زمینه اجرای طرح هادی، این حوزه را در اولویت کاری قرار داده‌ایم تا روستاییان در روستاها ماندگار شوند.قادری بیان می‌کند: برنامه بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان تا افق 1404 این است که 75 درصد واحدهای مسکن روستایی برای ماندگاری روستاییان نوسازی شوند. 

همچنین مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی کردستان کاهش آمار جمعیت روستاها را هشدار تلقی می‌کند و می‌گوید: براساس آمارهای رسمی از سال 35، جمعیت روستایی کردستان از 90درصد کل جمعیت استان به 34درصد کاهش پیدا کرده است. این در حالی است که جمعیت شهری استان از 10درصد به 66 درصد افزایش یافته است. استان در کل 1703 روستا دارد که از این تعداد، 1666روستا دارای سکنه هستند و جمعیت 1345روستا نیز بالای 20 خانوار است.