نیمه تعطیل با مشکلات همیشگی

امین رحیمی | خبرنگار:

منطقه 15

بازار اوراقی‌های خودرو این روزها در اغماست. دیگر بازار نیست؛ نیمه تعطیل است. بورس اصلی اوراق خودروهای پایتخت در ضلع جنوب‌شرقی میدان شوش از روزهای اوجش فاصله گرفته؛ روزهایی که لوازم دست دوم خودروها با قیمت پایین دست مشتری می‌رسید یا خیلی پیش‌ترها که آخرین بازمانده‌های خودروهای وطنی و خارجی را کیلویی هزار تومان اوراق می‌کردند و در انتظار بودند برای مشتری.

حالا بازار اوراقی‌ها بار و ‌بندیلش را جمع کرده و عازم یک مجتمع صنفی نوساز در محدوده خارج شهر است. در محدوده 5 هکتاری صنف اوراقی‌ها بیشتر گاراژها و مغازه‌ها کرکره را پایین کشیده‌اند اما مشکلات تمام نشده. در بازار بی‌رونق و خالی از کاسبان، معابر خلوت جایی شده برای اتراق کارتن‌خواب‌ها و گذر بی‌خانمان‌ها و معتادان. بازار بلاتکلیف است انگار و کوچه‌ها منتظر طرحی که رنگ تازگی بر دیوارها بپاشد. 
    
وارد کوچه‌پسکوچه‌های بازار اوراقی‌ها که می‌شویم دنیای جدیدی پیش رویمان قرار می‌گیرد. بیشتر مغازه‌ها و گاراژها تعطیل شده‌اند اما برخی کاسبان هنوز هستند. بیکار گوشه‌ای اتراق کرده‌اند و گپ می‌زنند. سراغشان که می‌رویم چندان از صحبت با ما استقبال نمی‌کنند. هر کسی هم حرفی می‌زند نامش را نمی‌گوید. از خبرنگار‌ها هم انگار دلخورند. گزارش‌هایی که قبلاً از این بازار تهیه شده به مذاقشان خوش نیامده. بالاخره یکی را می‌یابیم که بتوان پای صحبتش نشست.

می‌گوید: «اگر شهرداری در دوره گذشته می‌خواست اوراقی‌ها را جمع کند اول باید جایی را برایمان می‌ساخت بعد اینجا را تعطیل می‌کرد. باید یک بازار در شهر یا جایی نزدیک شهر برایمان می‌ساختند نه در فرون‌آباد که از میدان بسیج 35 کیلومتر فاصله دارد. آنجا دور است. ما هم برویم آنجا مشتری نمی‌آید.» منظورش مجتمع صنفی ثامن‌الحجج(ع) در محدوده فرون‌آباد در کیلومتر 15 بزرگراه امام رضا(ع) است که برای انتقال اوراقی‌های شوش مهیا شده است. از کاسبان قدیمی است و هنوز مغازه‌اش را تعطیـــل نکرده.

 می‌گوید: «قرار بوده 2 ساله واحدهای نوساز را در فرون‌آباد تحویل بدهند اما سازنده 2 سال تأخیر داشته. ما هم بلاتکلیفیم. روزها بیکاریم و مشتری نداریم. دم غروب هم دیگر باید تعطیل کنیم و برویم چون معتادان و مخدری‌ها می‌آیند و ماندن خطرناک است.»


آنجا کاسبی نیست

نطق نفر اول که باز می‌شود، معلوم می‌شود. حرف زیاد دارند برای گفتن. «مجید رضایی» از 16 سال پیش کاسب بازار اوراقی‌هاست. مغازه‌اش باز است و می‌گوید هنوز اخطار کتبی دریافت نکرده. اما اخطار شفاهی گرفته که باید مغازه را تغییر کاربری بدهد. درباره مشکل اصلی کاسبان هم می‌گوید: «شهرداری باید به پیمانکار مجتمع فرون‌آباد فشار بیاورد که زودتر واحدها را تحویل بدهد. تعدادی از واحدها را تحویل داده‌اند و عده‌ای از همکاران ما رفته‌اند آنجا ولی کاسبی نیست چون هنوز بازار راه نیفتاده.

گاراژهای سامانی و تندرو و عظیم‌منش کاملاً خالی شده‌اند و باقی گاراژها هم نیمه تعطیل‌اند. اینجا را نمی‌دانیم چه می‌خواهد بشود و منتظریم.» بازار اوراقی‌ها مشکلات زیاد دارد. از مسائل زیست‌محیطی و منظر شهری گرفته تا‌ تردد و اتراق کارتن‌خواب‌ها و آسیب‌های اجتماعی جورواجور. طی یک دهه، کوچه‌پسکوچه‌های این محدوده به محل‌ تردد معتادانی تبدیل شده بود که همانجا مواد هم می‌خریدند و شب‌ها در کوچه‌ها می‌خوابیدند.

با اجرای طرح‌های ضربتی پاکسازی اعتیاد در محدوده بوستان هرندی و معابر منطقه12 مشکلات این محدوده بیشتر هم شد. در این میان خانه‌هایی هم هستند با ساکنانی که از این وضعیت به ستوه آمده‌اند. حالا این امیدواری برای ساکنان وجود دارد که با انتقال بازار اوراقی‌ها، بورس وسایل پلاستیکی و لوازم خانگی زینتی یا بلورفروشی در این محدوده شکل بگیرد و محله‌شان نونوار شود. اما بلاتکلیفی انتقال اوراقی‌ها تحقق این آرزو را به تأخیر انداخته است. 


پیگیری انتقال توسط هیئت امنای بازار

مشکلات انتقال اوراقی‌ها را از مدیر اداره ساماندهی شهرداری منطقه 15 پیگیری می‌کنیم و معلوم می‌شود شهرداری در انتقال بازار اوراقی‌ها نقش تسهیلگری دارد و تعیین مکان بازار جدید و پیگیری ساخت آن به هیئت امنایی از میان کاسبان واگذار شده است. «سید رضا باقری» در این‌باره می‌گوید: «ساماندهی اوراقی‌های شوش در قالب طرح انتقال مشاغل مزاحم از پایتخت، طبق مصوبه هیئت دولت از سال 1369 در دستور کار قرار گرفت اما به دلیل مجموعه‌ای از موانع اجتماعی و اقتصادی این جابه‌جایی عملی نشد.

حدود 8 سال پیش کار با جدیت دنبال شد و در 3 سال اخیر با همکاری شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل تهران و نیروی انتظامی و سازمان‌های مربوطه طرح انتقال به مرحله اجرا رسید. برای بهبود روند انتقال و جلوگیری از مشکلات مالی و اجتماعی ناشی از جابه‌جایی برای کاسبان، هیئت امنای بازار اوراقی‌ها مسئولیت کار را برعهده گرفت تا مکانی برای بازار جدید تعیین کند و کار ساخت واحدها را با همکاری کاسبان پیش ببرد.

تاکنون هزار و 132 واحد صنفی در فرون‌آباد ساخته و حدود 130 واحد هم فعال شده است.» به گفته وی این مجتمع صنفی در مجاورت مجتمع خاوران قرار دارد که حدود 4 هزار واحد شغلی از اصناف مرتبط با صنایع چوب و فلز در آن فعال‌اند و به همین دلیل بازار اوراقی‌ها در فرون‌آباد می‌تواند مانند قبل فعال و پویا باشد. 


85‌درصد واحدها تعطیل شده‌اند

از نظر حقوقی و فنی شرایطی وجود دارد که باید کار انتقال به‌صورت گاراژ به گاراژ و واحد به واحد پیگیری شود. باقری ضمن اشاره به این موضوع از استقرار نماینده سازمان ساماندهی مشاغل شهرداری تهران در دفتری در خیابان فداییان اسلام، جنب بنگاه نجفی برای رسیدگی به مشکلات کاسبان خبر می‌دهد و می‌افزاید: «کسبه با مشکلات مربوط به اختلاف با مالکان درباره سرقفلی یا اجاره مغازه‌ها نیز مواجهند و به همین دلیل روند انتقال کند شده است.

در این میان شهرداری نقش تسهیلگری را برعهده گرفته و تا حد امکان مشکلات کاسبان را پیگیری می‌کند تا منتقل شوند. علاوه بر آن برای تسریع روند انتقال نیز با هیئت امنا تعامل داریم. حدود 85‌ درصد واحدهای صنفی بازار اوراقی‌ها تخلیه شده و برای تغییر کاربری نیز به کاسبان و مالکان مساعدت می‌شود.» به گفته وی شهرداری از تغییر کاربری به همراه نوسازی واحدها استقبال و در این حوزه با کاسبان و مالکان همکاری می‌کند. یک نمونه اینکه مالک گاراژ «عدالت نو» به تازگی اعلام کرده قصد نوسازی کامل واحدهای صنفی گاراژ را دارد و مراحل این طرح با همکاری شهرداری پیش می‌رود. 


تحویل واحدهای صنفی به 300 نفر 

موضوع تأخیر در واگذاری واحدهای نوساز مجتمع ثامن‌الحجج(ع) به کاسبان اوراقی‌ها را از «احمد چشمه‌ای» جویا شدیم. وی بیش از 40 سال است که در بازار اوراقی‌ها فعالیت می‌کند و جزو هیئت امنای 7 نفره این بازار است که موضوع انتقال واحدها را پیگیری می‌کنند. «چشمه‌ای» می‌گوید: «انتقال به مجتمع جدید کاری جمعی است که قاعدتاً با مشکلات جورواجوری هم مواجه می‌شود. تأخیر در واگذاری واحدها دلایل مختلفی دارد و یکی از دلایل نیز ضعف همکاری برخی کاسبان است.

برای مثال برخی افراد هزینه‌های مربوط به مالکیت و ساخت واحدهای جدید را به موقع واریز نکردند و پیمانکار با مشکلاتی مواجه شد. با این حال 95‌درصد عملیات ساخت و تجهیز واحدها انجام شده است. حدود 300 نفر نیز واحدهایشان را تحویل گرفته‌اند. برخی واحدها برق نداشتند که پیگیری کردیم و با اداره برق توافق حاصل شد. گازکشی واحدها نیز در حال پیگیری است و به‌زودی تکمیل می‌شود. این روزها عملیات آسفالت‌ریزی و جدول‌کشی معابر مجتمع در حال انجام است.» بنا به تخمین وی تا پایان خرداد ماه سال آینده کار ساخت و تجهیز مجتمع ثامن الحجج(ع) به پایان می‌رسد. 


راه‌اندازی مشاغل جدید

شهردار منطقه 15 ساماندهی اوراقی‌های شوش را طرحی ارزشمند برای رفع مشکلات محدوده ضلع جنوبی میدان شوش می‌داند. «وحیدرضا محمدی» در این‌باره می‌گوید: «فعالیت صنف اوراقی‌ها در کنار برخی آسیب‌های اجتماعی مشکلات متعددی را برای ساکنان این محدوده پدید آورده بود. با انتقال اوراقی‌ها و راه‌اندازی مشاغل جدید به جای آن، فرصتی برای مقابله با آسیب‌های اجتماعی نیز پدید می‌آید.

علاوه بر آن بخشی از مشکلات ساکنان این محدوده برطرف می‌شود.» وی درباره‌ تردد معتادان و آسیب‌های اجتماعی حاد در این محدوده نیز می‌افزاید: «شهرداری به تنهایی نمی‌تواند برای حل ریشه‌ای این آسیب‌ها اقدام کند. اما آمادگی دارد با همکاری و حضور نهادهای مرتبط نظیر بهزیستی، ستاد مبارزه با موادمخدر، وزارت کشور، نیروی انتظامی و... به رفع مشکلات بپردازد و محله‌ای امن برای ساکنان ایجاد کند.»


شاخص‌های مهم برای طرح‌های شهری

طرح‌های شهری بزرگ نظیر انتقال مشاغل همواره با دردسرهای مختلف همراه است و زمانی طولانی می‌طلبد. به‌ویژه اینکه انتقال مشاغل با معیشت کاسبان و حق کسب و پیشه آنان گره خورده و ملاحظات اجتماعی بسیاری به همراه دارد. به همین دلیل است که انتقال مشاغل مزاحم از پایتخت این‌قدر زمان برده و طولانی شده است.  

«محمدرضا زندمقدم» استاد دانشگاه در رشته برنامه‌ریزی شهری در این‌باره به چند شاخصه مهم اشاره می‌کند و می‌گوید: «اجرای موفق طرح‌های عمده شهری از جمله انتقال مشاغل به توجه مدیران شهر به چند شاخص مهم نیاز دارد. اول اینکه افراد ذینفع طرح مشخص شوند و برای انتقال به مکان جدید انگیزه داشته باشند. اگر انگیزه نباشد باید ایجاد شود. یعنی باید ذینفعان برای رفتن به مکان جدید یا راه‌اندازی یک کسب و کار جدید رغبت زیاد داشته باشند. مدیریت مکان شاخص دیگری است که تأثیرگذار خواهد بود. یعنی انتقال از جای فعلی به جایی بهتر صورت گیرد که برای همه منفعت اقتصادی و اجتماعی در پی داشته باشد. جایی که مناسب آن شغل باشد. چون انتقال مشاغل بر وضعیت اجتماعی و اقتصادی مکان جدید نیز تأثیر خواهد داشت.

 در واقع هر طرح عمده شهری به محرک‌های توسعه نیاز دارد تا انتقال بدون مانع انجام شود و برای ذینفعان و همه شهروندان مزیت ایجاد کند.» وی زمان‌بندی مناسب را هم شاخص دیگری می‌داند و می‌افزاید: «زمان‌بندی درست اغلب مواقع کلید موفقیت است. برای مثال یک طرح 5 ساله اگر در زمان مشخص اجرا نشود و به پایان نرسد، ممکن است بخشی از منافع طرح از بین برود و در عمل با مشکل مواجه شود. دیگر اینکه طرح‌های عمده که با کار و زندگی گروهی از شهروندان سروکار دارد باید بر اساس برنامه‌ای جامع، کارشناسی و شفاف باشد. باید همه مراحل کار از ابتدا تا انتها برای همه ذینفعان مشخص باشد. چون ابهام می‌تواند امتناع و کارشکنی در پی آورد.»