گزارشی از وضعیت محله‌های مرکزی پایتخت در سایه اجرای تعطیلی مشاغل از ساعت ۱۸
ساعت ممنوعه روی ترازوی اصناف
تحریریه پهنه مرکز
مصوبه ستاد ملی کرونا برای تعطیلی مشاغل بعد از ساعت ۱۸، قبل از اجرا شدن چنان با سر و صدای رسانه‌ای در میان مردم تبلیغ شد که روز نخست، شماری از مردم، از ترس جا ماندن در شهری خالی و خلوت، به وسایل حمل‌ونقل عمومی هجوم آوردند و راهی خانه شدند. اما در سوی دیگر، بخش قابل‌توجهی از شهروندان، فارغ از هر دستورالعملی که ستاد ملی کرونا صادر کرده بود، به زندگی عادی خود ادامه دادند؛ یکی مشغول دستفروشی شد و دیگری مسافرکشی‌اش را ادامه داد و خلاصه بودند و هستند خیلی از مغازه‌هایی که هرگز در این ایام کرکره‌شان رأس ساعت ۱۸ پایین نیامد. در واقع، پهنه مرکز به‌عنوان پهنه اقتصادی تهران بیش از هر نقطه دیگری از شهر شاهد ترددها در ساعات ممنوعه بوده و است.
منطقه ۶
چراغ اصناف روشن است!
نگاهی به خیابان‌های منطقه ۶، به‌ویژه در نقاطی مانند یوسف‌آباد و ستارخان، نشان می‌دهد که با وجود ابلاغ مصوبه ستاد ملی کرونا مبنی بر ممنوعیت فعالیت صنوف غیرضروری، هنوز بخشی از کاسبان که در ردیف مشاغل دسته‌های دوم، سوم و چهارم محسوب می‌شوند پس از ساعت ۱۸ نیز مشغول فعالیت هستند.
مریم محبی یکی از اهالی ستارخان با اشاره به اینکه مصوبه ستاد ملی کرونا هنوز توسط برخی صنوف جدی گرفته نمی‌شود، بیان کرد: «در ستارخان بعضی از اغذیه‌فروشی‌ها هنوز هم تا ساعت‌های پایانی شب فعالیت دارند. مردم هم بدون رعایت فاصله‌گذاری در چند ردیف برای سفارش غذا صف می‌کشند.»
این وضعیت را می‌توان در یوسف‌آباد نیز مشاهده کرد. البته علاوه بر بعضی اغذیه‌فروشی‌ها، برخی صنوف دیگر مانند ابزار و یراق و پوشاک هم فعالیت دارند. نکته قابل توجهی که در برخی موارد به چشم می‌آید، فعالیت پنهانی برخی صنوف است. یکی از شهروندان ساکن یوسف‌آباد نیز این موضوع را تأیید می‌کند و می‌گوید: «بعضی فروشنده‌ها مخفیانه فعالیت می‌کنند. مثلاً یک واحد فروش پوشاک در یوسف‌آباد با وجود اینکه کرکره را پایین می‌کشد، اما به فعالیت خود ادامه می‌دهد. مشتریان وارد فروشگاه می‌شوند و پس از آن کرکره پایین کشیده می‌شود. وقتی هم که خرید انجام شد برای لحظاتی کرکره بالا می‌رود تا خارج شوند.»
علاوه بر این صنوف و واحدهای تجاری، استمرار فعالیت برخی دستفروشان نیز قابل توجه و تأمل است که معمولاً از ساعت ۱۸ به بعد بساطشان را پهن می‌کنند. یکی از این دستفروشان در اطراف میدان توحید می‌گوید: «شرایط اقتصادی را خودتان ببینید. در حالت عادی هم به مخارجمان نمی‌رسیم. وقتی درآمدی نداریم، چطور کار نکنیم؟ »
این موضوع را کاسبان صنوف مختلف نیز بیان می‌کنند. یکی از فروشندگان لوازم تزییناتی خودرو در کریمخان می‌گوید: «تکلیف اجاره‌های ما چه می‌شود، اگر نخواهیم کار کنیم؟ ناچاریم به فروشگاه بیاییم. هرچند مراجعات کمتر شده، اما فروش تلفنی انجام می‌شود.»
منطقه ۷
پالیزی همچنان پرمشتری
ابتدای خیابان سهروری، جایی که به پالیزی مشهور است، پاتوق آب‌میوه‌فروشی‌ها و ساندویچی‌هاست. هر عصر و شب مقابل این مغازه‌ها پر از جمعیتی است که برای تفریح و خوردن بستنی یا ساندویچ به اینجا می‌آیند. این روزها اما حال و هوای این خیابان هم دیگر مثل قبل نیست. کرونا باعث شده عده کم‌تری غذای بیرون از خانه بخورند و عده بیشتری در برابر وسوسه خوردن بستنی مقاومت کنند. حالا تعطیلی ۶ بعد از ظهر هم به این ماجرا اضافه شده و مغازه‌ها باید بعد از این ساعت تعطیل کنند. اما کاسبان مشخص است که از این طرح راضی نیستند. «رضا سیدعزیزی» صاحب یکی از معروف‌ترین غذافروشی‌های این راسته، می‌گوید: «فروش اصلی ما بعدازظهر و وقت شام است.»
او می‌گوید از مجموعه کارکنانی که داشته فقط ۲ نفر را نگه داشته و عذر بقیه را خواسته است. سیدعزیزی با طرح تعطیلی دوهفته‌ای که از شنبه اجرا می‌شود، موافق‌تر است و معتقد است طرح موفق‌تری خواهد بود تا اینکه فقط از ۶ بعدازظهر همه جا تعطیل شود. هرچند می‌گوید الان هم شب‌ها کامل تعطیل نیستند و غذای بیرون‌بر می‌دهند. او از آشفتگی و تصمیم‌گیری‌های ناگهانی و تصمیم نگرفتن‌های طولانی مدت شکایت می‌کند و معتقد است اگر تصمیم درست و واحدی گرفته شود، می‌تواند به مهار کرونا کمک کند. کمی‌آن سوتر مغازه بستنی‌فروشی است که فروشنده‌اش می‌گوید برخلاف ساندویچی‌ها که تعطیل نمی‌کنند، آب‌میوه‌فروشی‌ها از ساعت ۶ در مغازه را می‌بندند. او از تأثیر منفی طرح تعطیلی پس از ساعت ۶ هم می‌گوید و اینکه همین طرح هم یکپارچه اجرا نمی‌شود. مثلاً حوالی میدان امام حسین(ع) مغازه‌داران اصلاً این طرح را رعایت نمی‌کنند. صاحب یکی دیگر از آب‌میوه‌فروشی‌ها هم که صحبت‌ها را می‌شنود می‌گوید: «مگر کرونا ساعت کار دارد که از ساعت ۶ تعطیل می‌کنند؟ اگر باید تعطیل شود، به‌طور کلی و تمام وقت همه جا باید تعطیل شود تا طرح نتیجه‌ای داشته باشد. در غیراین صورت فقط به کاسبان ضرر می‌خورد. الان ادارات باز هستند، یعنی در این ادارات رفت‌وآمد نیست؟ امکان انتقال کرونا وجود ندارد؟ » بعد از راسته غذافروشی‌ها و آب‌میوه‌فروشی‌ها داخل خیابان قندی، مرکز خرید بزرگی وجود دارد که برای خیلی‌ها شناخته شده است. حالا در ساعت‌های روز پاساژ باز است، اما به سختی می‌توان گفت فعال است.
تعداد مشتریان اصلاً قابل توجه نیست و این چیزی است که صاحبان مغازه‌ها با شیوع کرونا و شرایط اقتصادی با آن مواجه شده‌اند. اما تعطیلی ساعت ۶ هم مشکلی مضاعف شده است. «امین جلالوند» صاحب یک مغازه پوشاک، از همین خلوتی صحبت می‌کند و می‌گوید: «آیا شرایط اینجا از مترو و اتوبوس بدتر است؟ جمعیت بیشتری در این پاساژ بزرگ هستند یا در اتوبوس و مترو؟ » او از وضعیت فروش اصلاً راضی نیست و اضافه می‌کند: «از صبح تا الان ۲۰۰ هزار تومان هم فروش نداشته‌ام. اما باید اجاره ۳۰ میلیون تومانی، دستمزد ۵ میلیون تومانی هر شاگرد و مالیات حدود ۲۰ میلیون تومانی سالانه را بپردازم و این خارج از توان من است.
ما نمی‌توانیم با شکم گرسنه در برابر کرونا مقاومت کنیم. حتی با تعطیلی دوهفته‌ای هم کرونا از بین نمی‌رود، فقط مردم گرفتارتر می‌شوند. باید زودتر و درست‌تر تصمیم‌گیری می‌شد.» «محمد خزایی» هم که صاحب یک مغازه کفش‌فروشی است، از این وضعیت ناراضی است. می‌گوید: «خیلی از مشتری‌های ما به دلیل اینکه شاغل هستند، بعد از ساعت‌کاری و ۶ بعدازظهر برای خرید وقت می‌گذارند و این درست ساعتی است که ما باید مغازه را ببندیم. با این وضعیت نمی‌توان هیچ چیز را کنترل کرد. اگر قرار است کرونا مهار شود، باید یک ماه همه جا تعطیل شود و دولت کمک کند تا هم مردم تحت فشار نباشند و هم ویروس کنترل شود. در غیراین صورت هر طرح دیگری فقط به مردم آسیب اقتصادی می‌زند. درست است که ویروس بیداد می‌کند و خیلی از مردم هم رعایت نمی‌کنند، ولی بیشتر کسانی که این روزها از خانه بیرون می‌آیند و از وسایل حمل‌ونقل عمومی استفاده می‌کنند شاغلند و راه دیگری جز حاضر شدن سر کار برای امرار معاش ندارند.»
منطقه ۱۰
بازار سلسبیل تعطیل نیست!
در منطقه ۱۰ هم وضعیت به همین شکل است. ساعت ۱۷:۵۵ یک روز نیمه‌سرد پاییزی در خیابان رودکی، به زبان کاسبان، ساعت سر چراغی بازار، خبری از تعطیلی اصناف نیست. چراغ مغازه‌ها روشن است. گروهی از مردم در بعضی مغازه‌ها، تک و توک با رعایت فاصله، مشغول خرید هستند. بعضی مغازه هم خالی از مشتری است. البته به نسبت مواقع عادی، جمعیت کمی در خیابان رودکی در حال ترددند و یک در میان پروتکل‌های بهداشتی را رعایت می‌کنند. به ساعت اعلام رسمی تعطیلی اصناف نزدیک می‌شویم، اما خبری از تکاپوی مغازه‌داران برای تعطیلی و خاموشی چراغ کسب و کارشان نیست. همچنان به مسیر گشت‌وگذارم در خیابان رودکی ادامه می‌دهم. مقابل یک اغذیه‌فروشی چند مشتری دارند سفارش ساندویچ می‌دهند. از صاحب اغذیه‌فروشی درباره قانون تعطیلی اصناف سؤال می‌کنم. کمی وحشت می‌کند. با تعلل پاسخ می‌دهد: «برای تعطیلی، اصناف را گروه‌بندی کرده‌اند. صنف ما می‌تواند بعد از ساعت ۱۸ هم فعالیت کند. چون جزء اصناف ضروری محسوب می‌شود.»
غم نان داریم
بعد از اغذیه‌فروشی، راهی راسته کفش‌فروش‌ها در بخش انتهایی خیابان رودکی می‌شوم. این بخش به نسبت قسمت ابتدایی و جنوبی خیابان رودکی، راسته لباس‌فروش‌ها، خلوت‌تر است. وارد یک مغازه کیف و کفش می‌شوم. وقتی در مورد تعطیلی اصناف از آنها می‌پرسم، پاسخ جالبی دریافت می‌کنم. شما چرا این ساعت در خیابان هستید؟ مگر نه اینکه برای رعایت فاصله‌های اجتماعی باید در خانه بمانید؟ این موضوع برای کاسبان هم صدق می‌کند. کاسبان هم باید خرج زندگی‌شان را تأمین کنند.
تأمین امنیت شهر بعد از تعطیلی
علاوه بر تأمین هزینه‌ها و دغدغه اقتصادی که بسیاری از کاسبان آن را مهم‌ترین عامل مخالفتشان با تعطیلی زودهنگام اصناف عنوان می‌کنند، موضوع مهم‌تر تأمین امنیت شهر بعد از تعطیلی اصناف است. «قاسم صداقتی» از کاسبان قدیمی خیابان رودکی، با بیان این مطلب می‌گوید: «زمان جنگ، وقتی اعلام خاموشی می‌کردند، همه با هم چراغ‌ها را خاموش می‌کردند تا محدوده شهری مشخص نشود. اما مگر ویروس ساعت یا خاموشی را متوجه می‌شود. اگر قرار به انتقال باشد در قبل از ساعت ۱۸ هم این اتفاق می‌افتد. از طرفی، مردم وقتی برای خرید کمی قبل از ساعت مقرر به مراکز خرید مراجعه می‌کنند، باز هم ازدحام ایجاد می‌شود. »
ساعت ازدحام تغییر می‌کند
همچنان به گشت‌وگذارم در خیابان رودکی ادامه می‌دهم. زوجی در خیابان رودکی تقاطع خیابان آذربایجان مشغول تماشای ویترین یک مغازه کیف‌فروشی هستند. آنها به قصد خرید راهی بازار خیابان رودکی شدند و معتقدند تعطیلی علاج کار نیست. «جعفر شهامتی» یکی از این زوج‌ها، به تغییر ساعت ازدحام مردم اشاره می‌کند و می‌گوید: «تعطیلی اصناف علاج کار نیست. تعطیلی باید سراسری باشد. با تعطیلی اصناف مشکلی حل نمی‌شود، بلکه مردم برنامه‌های‌کاری خود را قبل از ساعت ۱۸ تنظیم می‌کنند. اما ویروس که وقت و زمان نمی‌شناسد. اگر قرار به اجرای طرح تعطیلی است، باید این طرح سراسری اجرا شود. همه جا کامل تعطیل و جاده‌ها بسته شود.»
منطقه ۱۱
تعطیلی دردی دوا نکرد
ساعت ۱۸، همه خبر از تعطیلی مشاغل غیرضروری دارند، اما دستفروشان چهارراه ولی‌عصر(عج) چسب هم بساط رنگارنگشان را پهن کرده‌اند. جمعیت در کنار این بساطی‌ها موج می‌خورد. نه خبری از فاصله اجتماعی است نه ترس از کرونا. بهانه دستفروشان تأمین نان است، نه بی‌اعتنایی به مصوبه ستاد کرونا. «علی» یکی از این دستفروش‌هاست که سال‌ها در کنار تئاتر شهر بساط گردن‌بند و دست‌بندهای دست‌ساز پهن می‌کند. پک محکمی به سیگارش می‌زند و می‌گوید: «توی یک رستوران کار می‌کردم. کرونا که آمد، صاحب رستوران تعدیل نیرو کرد و پسر خودش را جای من گذاشت. مجبور به دستفروشی هستم و چاره‌ای جز این ندارم. نان شب را رایگان به ما نمی‌دهند.» آدم‌هایی مانند علی را در حاشیه خیابان جمهوری هم می‌بینیم. در بساطی‌های ملزومات مجازی، باقلافروشان و لبوفروشان. در این خیابان هم بی‌وقفه در ساعت تعطیلی مشاغل غیرضروری، بساط‌ها به راه است و مشتری‌ها گرد محفل گرم و پربخار لبوفروشان ایستاده‌اند تا کمی گرم شوند و ته دلی بگیرند. مشتری‌ها هراسی از کرونا ندارند. وقتی در این‌باره می‌پرسیم صدای خنده‌شان بالا می‌رود. یکی از مردها که شلوار شش‌جیب سبز و کلاه بافتنی با سبیل‌های تابیده دارد به رسم معرفت تعارفی از بشقاب لبوی داغش می‌زند و می‌گوید: «ما آدم کف خیابون هستیم. از کف همین خیابونا نون در می‌آریم و واسه زن و بچه می‌بریم. بشینیم تو خونه، کی حال ما رو می‌پرسه؟ با یارانه هم که وام گرفتیم و باقی‌مانده‌ش پول نون هم نمی‌شه.» از خیابان جمهوری اسلامی به سمت میدان حسن‌آباد می‌آییم. چرخی در کوچه‌پسکوچه‌های محله شیخ هادی می‌زنیم. مغازه‌های محلی باز است، سوپرمارکت‌ها و فروشگاه‌های زنجیره‌ای مجوز فعالیت دارند، اما راسته‌های تجاری در محله عامل جذب مردم در ساعات شبانه هستند. حسین عابدی، یکی از اهالی محله، می‌گوید ما تا ساعت ۴ عصر در محل کار هستیم. تا به محله برسیم حدود ۷ می‌شود و تا بخواهیم مایحتاج زندگی را هم تأمین کنیم ساعت شده ۹ شب.» یکی از کاسبان محله می‌گوید: «چراغ محله‌ها تا ساعت ۱۲ شب روشن است. اهالی در محله پرسه می‌زنند، خرید می‌کنند و به فعالیت‌های تجاری و کسب و کارشان ادامه می‌دهند. نمی‌شود انتظار داشت در یک ساعت مشخص دیگر خبری از تردد در معابر نباشد، مگر سختگیری‌های خاصی اعمال شود.»
در راه‌آهن هم خبری از تطعیلی گسترده واحدهای صنفی نیست. نیمه‌شب تازه بساط دستفروشان دوره‌گرد در حوالی میدان داغ می‌شود. کمی پایین‌تر، راسته ظروف یک‌بارمصرف و پلاستیک‌فروشان داغ داغ است. حوالی ایستگاه راه‌آهن هم تردد کاهشی نیافته است. افراد پیاده و سواره دور میدان پرسه می‌زنند. زبانه‌های آتش از میان محفل معتادان متجاهر اتراق کرده در خیابان شهرداری بالا می‌زند. اینجا انگار کسی خبر از کرونا ندارد، خموده‌های سیاه‌چرده‌ای که شانه‌به‌شانه هم گرد آتش نشسته‌اند.
اعمال محدودیت‌ها دردی دوا نکرد
رئیس کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی با انتقاد از اجرای مصوبه اعمال محدودیت‌های تردد شبانه در شهر گفت: «در حالی این مصوبه اجرایی شد که کسی به کارگران شیفت عصر فکر نکرد کسی به فکر بانوانی که باید تا پاسی از شب در محل کار حاضر باشند و تمام امیدشان برای بازگشت به خانه بی. آر. تی و مترو است فکر نکرد! و اینها همه خالق چالش‌های روانی جدید برای مردمی است که این روزها حال روحی خوبی ندارند.» حسینعلی شهریاری با انتقاد از کارشناسی‌های صورت‌گرفته در این حوزه می‌گوید: «این روزها فقط شاهد هجوم مردم به مترو و اتوبوس‌های بی. آر. تی هستیم. فاصله‌ها را خودمان با دست خودمان کم کرده‌ایم. حتی منع تردد بعد از ساعت ۹ شب هم دردی دوا نمی‌کند. اگر این تصمیم با هدف ممانعت از شب‌نشینی‌های زمستان است، باید بگویم که مردم در زمستان به جای ۹ شب که آخر شب محسوب می‌شود از ۵ عصر با هم در رفت‌وآمد هستند.» او در ادامه بر دعوت منطقی و اصولی مردم به رعایت بهداشت فردی تأکید می‌کند و می‌گوید: «به جای این طرح‌های غیرکارشناسی، با مردم راحت سخن بگوییم و با رفع کمی از دغدغه‌های اقتصادی، آنها را دعوت به قرنطینه کنیم. ادامه این روند و شیوع بیماری با این سرعت به صلاح هیچ‌کس نیست، مخصوصاً اقشار آسیب‌پذیر.»
