پیش بینی‌هاشمی‌رفسنجانی از جنگ آب

محسن تولایی؛ خبرنگار


  فروردین: کشور در تب‌وتاب برگزاری انتخابات چهارمین دوره مجلس است. حدود 2هزارو200داوطلب از سوی شورای نگهبان تأیید صلاحیت می‌شوند و برای انتخابات 21فروردین زورآزمایی می‌کنند. برآوردها حکایت از تغییر گرایش سیاسی مجلس در مقایسه با مجلس سوم دارد. جناح محافظه‌کاران اقبال بیشتری دارند و چهره‌های شناخته‌شده جامعه روحانیت مبارز نبض تحولات این مجلس را در دست می‌گیرند. آن روزها تلویزیون و سابقه جنگ تحمیلی نقش مهمی در اعتماد مردم به چهره‌ها و ارزش‌های انتخاباتی ایفا می‌کردند؛ بر همین اساس نیز علی‌اکبر حسینی معروف به حسینی اخلاق در خانواده و سیدعلی‌اکبر ابوترابی معروف به سیدالاسرا نفر اول و دوم انتخابات تهران شدند. این درست در روزهایی بود که مذاکرات سه‌جانبه ایران، عراق و صلیب سرخ برای مبادله اسرا در جریان بود و فضای عمومی جامعه را متأثر از خود ساخته بود. منافقین که از سال 65 به عراق اثاث‌کشی کرده بودند، پس از جنگ هم آزار و اذیت خود را ادامه دادند و از خاک عراق به 2روستای کوچک عشایرنشین در غرب کشور حمله کردند. منافقین به سفارتخانه‌های ایران در 9کشور نیز حمله کرده و متعاقب این حملات کاردار و سفرای همه این کشورها به وزارت خارجه احضار می‌شوند.

اردیبهشت: 2رویداد سیاست خارجی، ایران را در جایگاه میانجی برای وساطت در اختلافات کشورهای همسایه قرار داده است. جنگ‌های داخلی افغانستان یک‌بار دیگر این کشور را در برهه انتقال قدرت قرار داده است. دستگاه‌های اطلاعاتی آمریکا و شوروی آرامش را از این کشور گرفته‌اند و ایران از مجاهدین افغانستانی به رهبری برهان‌الدین ربانی و احمدشاه‌مسعود حمایت می‌کند. پطروس غالی -دبیرکل سازمان ملل متحد- برای بررسی زمینه‌های حل مشکلات افغانستان به تهران می‌آید. درنهایت نیز مجاهدین افغانستان پیام تبریک ایران را بابت تشکیل حکومت اسلامی از سوی آیت‌الله‌خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب دریافت می‌کنند. ربانی هم در پاسخ این تشکر می‌گوید :«جمهوری اسلامی ایران در تمامی مراحل جهاد اسلامی افغانستان، در کنار ملت مسلمان ما قرار داشته است». رویداد دوم بالاگرفتن دوباره درگیری‌های میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان بر سر منطقه قره باغ است.

روسای جمهوری آذربایجان و ارمنستان در حضور آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی -رئیس‌جمهور کشورمان- در تهران موافقتنامه‌ای مبنی بر پایان دادن به درگیری‌ها امضا می‌کنند. دادگاه لاهه آمریکا را محکوم می‌کند که باید براساس موافقتنامه الجزایر که منجر به آزادی دیپلمات‌های گروگان‌گرفته در تهران شد به تعهداتش مبنی بر بازگرداندن دارایی‌های بلوکه‌شده ایران اقدام کند و به‌خاطر تأخیر خسارت بپردازد.

خرداد: سرود رسمی کشور تغییر و مضامین مقاومت متأثر از شهدای جنگ تحمیلی در آن خودنمایی می‌کند. مجلس چهارم نیز شروع به‌کار می‌کند و علی‌اکبر ناطق نوری و حسن روحانی، رئیس و نایب‌رئیس آن می‌شوند. آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب در پیام بازگشایی آن می‌گویند: «مجلس در همه حال باید منادی شعارهای اصولی انقلاب و پاسدار خط امام باشد». سیاست‌های اقتصادی دولت آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی مسیر سازندگی را پشت سر می‌گذارد ولی تخریب خانه‌های یک‌سری حاشیه‌نشینان مشهد نخستین و بزرگ‌ترین اعتراضات خیابانی در دوره انقلاب را رقم می‌زند. اعتراضات جنبه اقتصادی و اجتماعی دارند ولی مخالفان آن را سیاسی می‌کنند و به عملکرد دولت هاشمی رفسنجانی پیوند می‌زنند. این شورش خیابانی با تکرار موارد مشابه اجتماعی و سیاسی دیگر در سال‌های بعد معروف و ثبت تاریخی می‌شوند. خیلی قبل‌تر از آنکه بوش پسر -رئیس‌جمهور آمریکا- در سال 2002 ایران را محور شرارت بخواند، بوش پدر در همین جایگاه ایران را خطرناک‌تر از بمب هسته‌ای برای آمریکا می‌خواند. علت آن هم تحرکات انقلابی ایران در کشورهای اسلامی عنوان می‌شود، ولی بخش مهم‌تر چراغ سبز بوش در ضرورت ازسرگیری روابط ایران و آمریکاست. او در جمله‌ای پرمعنا می‌گوید: «امروز ایران یک مشکل اساسی برای آمریکا به شمار می‌رود و اگر آمریکا با این کشور رابطه برقرار می‌کرد، این همه مشکلاتی که تا امروز به‌بار آمده، وجود نداشت».

  تیر: همزمان با توسعه اقتصادی، تحولات فرهنگی در بطن جامعه ایرانی شدت می‌یابد. سال‌های زیادی از پایان جنگ تحمیلی نگذشته که نخستین انتقادات روحانیت از بی‌توجهی به حجاب در کشور شنیده می‌شود و سیاست‌های فرهنگی دولت هاشمی‌رفسنجانی متهم ردیف اول است. آیت‌الله خامنه‌ای رهبر، معظم انقلاب، برای نخستین‌بار در یک سخنرانی مهم در جمع بسیجیان از تهاجم و شبیخون فرهنگی در کشور یاد می‌کنند. این صحبت‌ها واکنش‌های بسیار گسترده‌ای در کشور برمی‌انگیزد. ایشان چند سال بعد، از تعابیر ناتوی فرهنگی و جنگ نرم در ارتباط با مسائل فرهنگی جامعه استفاده می‌کنند. محمد خاتمی -وزیر فرهنگ- استعفا می‌کند و آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی این استعفا را می‌پذیرد.

مرداد: اختلافات جناح سیاسی محافظه‌کار کشور با دولت هاشمی‌رفسنجانی تشدید می‌شود. آیت‌الله‌جنتی در خطبه‌های نمازجمعه می‌گوید: «در برخی از جاها مسئولان رده بالا با حزب‌الله درگیری داشته و آنها را قلع و قمع کرده‌اند». بعد هم تصریح می‌کند: «من به لیبرال‌ها و روشنفکران و متخصصان غرب‌زده اخطار می‌کنم که تا در این مملکت رهبری هست، نمازجمعه هست، حزب‌اللهی‌ها و بسیجی‌ها هستند و درها برای همیشه روی شما بسته است.» . در ادامه تحولات فرهنگی کشور، علی لاریجانی با 207رأی نمایندگان مجلس جایگزین محمد خاتمی در وزارت فرهنگ می‌شود. محمد خاتمی به ریاست کتابخانه ملی منصوب شد. آیت‌الله‌خویی از مراجع اعلم شیعه در عراق فوت می‌کند.

شهریور:  آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی برای شرکت در اجلاس سران جنبش غیرمتعهدها راهی جاکارتا -پایتخت اندونزی- می‌شود. بوسنی و هرزگوین درگیر تسویه نژادی و مذهبی با صرب‌هاست و ایرانی‌ها در حمایت از مسلمانان بوسنیایی راهپیمایی برگزار می‌کنند. علی‌اکبر ولایتی برای شرکت در چهل‌وهفتمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل راهی نیویورک شده است و در این اجلاس سخنرانی می‌کند.

مهر: مسائل و مراودات سیاست خارجی ایران یک‌بار دیگر بالا گرفته است. برهان‌الدین ربانی -رئیس‌جمهور دولت موقت اسلامی افغانستان- به تهران سفر  و با رهبر معظم انقلاب و رئیس‌جمهور دیدار می‌کند. سیدحسن نصرالله -دبیرکل حزب‌الله لبنان- نیز در سفر به تهران با مقامات کشورمان دیدار می‌کند. امارات که از ‌ماه قبل مالکیت ایران بر جزایر سه‌گانه ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک را به چالش کشیده است مذاکراتی را با برخی نمایندگان وزارت امور خارجه کشورمان در ابوظبی برگزار می‌کند. آیت‌الله‌خامنه‌ای به استان چهارمحال و بختیاری سفر می‌کنند .

آبان: قتل‌عام مسلمانان بوسنی و هرزگوین همچنان خط خبری اصلی روزنامه‌های کشور است. علی‌عزت بگوویچ -رئیس‌جمهور بوسنی و هرزگوین- در تهران با آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی دیدار می‌کند. رئیس‌جمهور در این دیدار به او اطمینان می‌دهد که ایران در کنار مسلمانان مظلوم بوسنی ایستاده است. هیأتی هم از طرف ایران به ریاست محمدی عراقی -رئیس جدید سازمان تبلیغات اسلامی- عازم بوسنی شده است. دهه دوم انقلاب، دهه تحول حوزه‌های علمیه نیز است. آنها به‌تدریج باید با اهداف و خواسته‌های انقلاب اسلامی همسو شوند و حوزه انقلابی را بسازند. آیت‌الله‌خامنه‌ای در منشوری خطاب به اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ضمن استقبال از تشکیل شورای سیاستگذاری حوزه‌های علمیه، نسبت به وظایف آنان برای ساختن یک جامعه و حکومت نمونه اسلامی توضیح می‌دهند .

آذر: 2سال پس از قرارداد 750میلیون دلاری ایران با روسیه، نخستین فروند آنها در خلیج‌فارس به آب می‌افتد. اسم آن هم طارق گذاشته شده است. برخی مجروحان بوسنیایی در بیمارستان‌های تهران بستری می‌شوند. دیدارها و اظهارات آیت‌الله‌خامنه‌ای همچنان بر محور مقابله با تهاجم فرهنگی قرار دارد و دیدارهایی نیز با وزیر فرهنگ و اعضای شورای‌عالی انقلاب فرهنگی برگزار می‌شود. توصیه اکید هم می‌شود که «مسئولان فرهنگی از اعمال سلیقه‌های متفاوت بپرهیزند». ابراهیم -رئیسی دادستان انقلاب اسلامی تهران- در پی این اظهارات می‌گوید: «تهاجم فرهنگی و ترویج فساد توسط فراماسونرها از خارج کشور هدایت و ساماندهی می‌شود». آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی به قم سفر می‌کند و در همین سفر است که ضمن بازدید از تأسیسات سد 15خرداد، با یک آینده‌نگری می‌گوید: «جنگ آب در آینده جایگزین جنگ نفت خواهد شد».

دی: امارات از ماه‌های قبل نسبت به جابه‌جایی و اسکان برخی گروه‌های جمعیتی به سمت جزیره ابوموسی اقدام کرده است که با ممانعت ایران مواجه می‌شود. ایران نمی‌خواهد تجربه جدایی جزیره بحرین با سیاست مهاجرت تدریجی اعراب در ابوموسی تکرار شود. امارات هم عصبانی می‌شود و بار دیگر ادعای مالکیت خود بر جزایر سه‌گانه را در سال71‌ تکرار می‌کند. شورای همکاری خلیج‌فارس نیز در جلسه خودشان از امارات حمایت می‌کنند و از اقدامات ایران در جزیره ابوموسی و استمرار  حضور ایران در 2جزیره تنب بزرگ و تنب کوچک ابراز تأسف می‌کند. شورای‌عالی امنیت ملی نیز در جلسه خود تأکید می‌کند که «هیچ کشوری قادر نیست به قطعه‌ای از خاک ایران چشم طمع داشته باشد.» در ادامه اقدامات و توصیه‌های رهبر انقلاب برای تغییرات در حوزه‌های علمیه، ایشان هیأتی متشکل از 9فقیه را برای پاسخگویی به مسائل و نیازهای روز فرد و جامعه معرفی می‌کند. اسامی محمد مومن، محمود هاشمی‌شاهرودی، محمد خامنه‌ای و محمدعلی تسخیری در این فهرست دیده می‌شود. کلیدواژه «عدالت» در اظهارات آیت‌الله خامنه‌ای پرتکرار است .

بهمن: برگزاری یک کنفرانس با موضوع روابط ایران و آمریکا در دولت بیل‌کلینتون واکنش رهبر انقلاب را برمی‌انگیزد. این کنفرانس با حضور کارشناسان ایران و آمریکایی برگزار شده است و هوشنگ امیر احمدی که از او به‌عنوان دلال رابطه ایران و آمریکا یاد می‌شود نیز در آن حضور داشته است. او مدعی است تماس‌هایی با مسئولان سیاست خارجی ایران داشته و خواستار گفت‌وگو با ایالات متحده در دوره جدید ریاست‌جمهوری این کشور است. آیت‌الله خامنه‌ای می‌گوید: «این نظام با دشمنان مستکبر انقلاب برای همیشه قهر است و هیچ‌گاه با آن آشتی نخواهد کرد». دولت در مظان اتهام است و به همین‌رو آیت‌الله هاشمی رفسنجانی رئیس‌جمهور با تأکید بر اینکه «سیاست دولت همیشه با سیاست مقام معظم رهبری منطق است» می‌گوید: «ما همچنان شاهد اقدامات خصمانه آمریکا هستیم، امکان برقراری رابطه نیست». در اتفاقی عجیب و استثنایی یک فروند جنگنده سوخو24 متعلق به ایران و یک فروند هواپیمای مسافربری توپولوف که از تهران عازم مشهد بوده در آسمان با هم تصادف می‌کنند و این سانحه هوایی 134کشته برجای می‌گذارد. 

اسفند: علی‌اکبر ناطق نوری رئیس مجلس با ارسال پیامی برای روسای مجالس 20کشور جهان از آنها می‌خواهد در مورد تضییع حقوق و قتل عام مسلمانان در بوسنی و هرزگوین، هند، فلسطین و عراق تمام تلاش خود را به‌کار گیرند. انگلیس در واکنش به مواضع ایران درباره حکم اعدام سلمان رشدی، یک محموله ارسالی به ایران را توقیف می‌کند. رادیو بی‌بی‌سی می‌گوید این محموله شامل قطعاتی از اجزای موتور اف5 بوده است. ارزش این محموله بیش از یک‌میلیون دلار اعلام می‌شود.