صاحب‌کار خودت باش

نیلوفر ذوالفقاری

وقتی پیداکردن شغل چندان راحت نباشد، از کار بیکار شویم یا به هر دلیلی تصمیم بگیریم صاحب‌کار خودمان باشیم، راه‌انداختن یک کسب و کار خانگی، ایده درخشانی به‌نظر می‌رسد اما این کار به این سادگی‌ها هم نیست و برای انجام آن باید مراحل مختلفی را طی کرد. در هفته‌های گذشته به مفاهیم اولیه کسب‌وکارهای خانگی، شاخه‌ها و اهمیت آن در شرایط کنونی اقتصادی پرداختیم و به این سؤال پاسخ دادیم که کسب و کار خانگی، چرا و برای چه کسانی؟ این هفته علیرضا احدی، مدرس و پژوهشگر کسب و کارهای خانگی به ما یاد می‌دهد که چگونه یک کسب‌وکار خانگی طراحی کنیم؟ مدیر وب‌سایت «توانا‌شو» که قرار است به شهروندان کمک کند صاحب شغل شوند طلایی‌ترین اقدامات راه‌اندازی کسب‌وکار‌های خانگی را مرور می‌کند.

   با روش‌های طراحی کسب‌وکار آشنا شوید

طراحی هر کسب‌وکاری با توجه به وسعت و بخش‌های اساسی آن از یک مدل خاص پیروی می‌کند. برای اینکه درک بهتری از این جمله داشته باشید یک مثال به کمک شما می‌آید. روش راه‌اندازی یک کسب‌وکار اینترنتی با راه‌اندازی یک کسب‌وکار کوچک مثل کارگاه نجاری کاملا متفاوت است. شما هرگز به‌وسیله طرح و نقشه کسب‌وکار، نمی‌توانید یک کارگاه نجاری راه‌اندازی کنید و البته برای راه‌اندازی یک استارتاپ هم شما نیازی به نوشتن یک طرح تجاری ندارید. احتمالا اگر تصمیم بگیرید برای استارتاپ موردنظر خود یک طرح تجاری 200‌صفحه‌ای بنویسید، بخش‌های زیادی خالی و بدون پاسخ می‌ماند. بنابراین راه‌اندازی هر شاخه و مدل از کسب‌وکار، روش‌های خاص خود را دارد. استارتاپ‌ها از بوم کسب‌وکار استفاده می‌کنند، کسب‌وکارهای سنتی کوچک و بزرگ از طرح تجاری و کسب‌وکارهای خانگی نیز از روش‌های طراحی مخصوصی استفاده می‌کنند. این روش‌ها 2 نوع است و اگر توضیحات لازم درباره آنها را یاد بگیرید، می‌توانید قدم اول را برای راه‌انداختن کسب‌وکار خود بردارید. یادگرفتن این دو روش کمی تمرکز  و زمانی برای یادگیری می‌خواهد.

   مبهم‌ترین سؤال درباره کسب‌وکارهای خانگی

بسیاری از افرادی که تصمیم دارند کسب و کار خانگی راه بیندازند، معمولا در قدم اول با کارشناسان این حوزه تماس می‌گیرند و یک سؤال سخت و مبهم می‌پرسند؛ چگونه یک کسب‌وکار خانگی راه‌اندازی کنیم؟ این سؤال پژوهشگر را در شرایطی پر از ابهام و سردرگمی قرار می‌دهد و پرسش‌کنندگان هم منتظر جوابی قانع‌کننده، صریح و کامل هستند. اما حقیقت این است که این سؤال آن‌قدر کلی است که پاسخ‌دادن به آن تنها یک چالش بزرگ‌تر خلق می‌کند و بس. اما می‌توان با یک پاسخ واضح، روشن و کوتاه، داوطلبان را به مرحله بعدی راهنمایی کرد: از فنون طراحی کسب‌وکار‌های خانگی استفاده کنید. همیشه سؤال دومی هم وجود دارد: این فنون چیست؟

   یک اشتباه دامنگیر

قبل از اینکه این فنون را به شما معرفی کنیم، باید از یک موضوع خیلی مهم حرف بزنیم. حقیقت این است که سازمان‌ها و مراکز مختلفی هستند که حمایت‌های معنوی و مادی از کسب‌وکارهای خانگی دارند اما این مراکز گاهی مسیر اشتباهی را پیش‌روی صاحبان و علاقه‌مندان به راه‌اندازی کسب‌وکار‌های خانگی قرار می‌دهند. به‌طور مثال مراکز و بنیادهایی که وام‌هایی با سود بسیارکم در اختیار افراد می‌گذارند، قبل از دریافت وام درخواست تکمیل و ارائه یک طرح تجاری از فرد متقاضی دارند. آیا یک کسب‌وکار خانگی نیاز به طرح تجاری 100صفحه‌ای با تمام جزئیات دارد؟ آیا اصلا چنین امکانی برای علاقه‌مندان به کسب‌وکارهای خانگی وجود دارد؟ بسیاری از متقاضیان افرادی هستند که دانش و تجربه کسب‌وکار کمی دارند و بیشتر متکی به مهارت‌ها و داشته‌های شخصی هستند. چگونه نهادها و سازمان‌ها از افراد متقاضی درخواست تکمیل طرح تجاری حرفه‌ای دارند؟ اینجاست که یک اشتباه استراتژیک دامن افراد علاقه‌مند را می‌گیرد، آنها را درمانده و ناخواسته مجبور می‌کند به افراد سودجو متوسل شوند. این افراد از این موقعیت اشتباه به شکل ساماندهی‌شده سوءاستفاده می‌کنند و با گرفتن مبلغی از متقاضی، یک طرح تجاری معیوب و غیرکارشناسی تحویلش می‌دهند. تعداد زیادی از متقاضیان افرادی هستند که بضاعت مالی چندانی ندارند و متأسفانه گاهی مراکز و نهادهای متولی به جای تسهیل شرایط، سنگ‌های ریز و درشت زیادی پیش پایشان می‌گذارند. مراقب باشید شما در این دام نیفتید.

   استفاده از روش نمودار علاقه و مهارت

اولین روشی که باید یاد بگیرید، استفاده از نمودار علاقه و مهارت است. دلیل اینکه باید ابتدا سراغ این روش بروید این است که همه، از مرد و زن و پیر و جوان، دارای مهارت‌هایی هستند. هیچ‌کس روی زمین پیدا نمی‌شود که مهارت یا هنری نداشته باشد. البته که میزان تبحر افراد هم در مهارت‌ها دارای شدت و ضعف است. نکته جالب اینکه در زمان حال به‌دلیل ظهور فناوری ارتباطات و وجود بسترهای ارتباطی تصویری، صوتی و متنی، کارهایی که تابه‌حال جزو مهارت‌ها به‌حساب نمی‌آمدند، امروز مهارت محسوب می‌شوند. به‌طور مثال سخنرانی‌کردن، حتی لب‌زدن روی یک تصویر متحرک یا برعکس قرار‌دادن فیلم روی صدا که به‌اصطلاح به آن دابسمش می‌گویند (متضاد دوبله) امروزه یک مهارت به‌حساب می‌آید که می‌توان از طریق آن کسب درآمد کرد. بیشتر کسب‌وکارهای خانگی محصول‌محور، بر پایه‌ مهارت صاحب آن شغل شکل‌گرفته‌اند.

   روش دوم: سرهم‌بندی یا بریکلاژ

دومین روش که بسیار جذاب و خلاقانه است، تکنیک بریکلاژ نام دارد. اگرچه هنوز برای این تکنیک یک واژه مناسب فارسی ارائه نشده اما بهترین واژه‌ای که می‌توان به‌جای آن به‌کار برد کلمه سرهم‌بندی است. بخش دیگری از کسب‌وکارهای خانگی از دل یک مهارت متولد نشده‌اند بلکه ترکیبی از ایده، خلاقیت و هر چیزی که دم‌دست افراد بوده هستند. بریکلاژ یا سرهم‌بندی روشی است که در سطوح و لایه‌های مختلفی قابلیت اجرا دارد. در سطوح بسیار پایین تنها مواد اولیه با کمی خلاقیت با هم ترکیب می‌شوند و یک محصول خلق می‌شود؛ مانند درست کردن وسایل کاربردی از مواد دورریختنی. اما بریکلاژ در سطوح بالا ترکیبی از ایده‌ها، توانایی‌ها، مواد و فرصت‌هاست. اگر به شما زمینی به ارث می‌رسید که تمام فصول سال یخ‌زده بود چه عکس‌العملی نشان می‌دادید؟ احتمالا یک خنده سرد و مأیوس‌کننده روی لبانتان نقش می‌بست. نخستین هتل یخی دنیا در سال 1989در شمال سوئد و در چنین زمینی راه‌اندازی شد که مفهوم کامل سطح بالای یک بریکلاژ است؛ ترکیبی از ایده، خلاقیت، مواد و فرصت‌ها.

برای طراحی یک کسب‌وکار خانگی با روش بریکلاژ ابتدا باید جدولی مشابه تصویر پایین طراحی و اقدام به پرکردن آن کنید.



جدول شما می‌تواند به‌جای 4خانه، 5، 6 و 7 خانه داشته باشد. آنچه را که دارید با خلاقیت و ایده‌هایتان ترکیب کنید و کسب‌وکار خودتان را راه بیندازید. تولیدکننده‌های دست‌سازه‌های تزئینی زیادی در اینستاگرام از این طریق کسب درآمد می‌کنند. برای اینکه بهتر با این سیستم آشنا شوید کافی است چرخی در کسب‌وکارهای فعال اینستاگرامی بزنید. لواشک‌های طرح گل با جعبه‌های زیبا، عروسک‌های دست‌ساز با مواد و ایده‌های جالب، جعبه‌های مناسبتی برای زوج‌ها و خانواده‌ها و... همه نمونه‌هایی از بریکلاژ هستند.

روش‌هایی که مرور کردیم کاربردی‌ترین روش‌های طراحی یک کسب‌وکار خانگی هستند. تا اینجا شما به محصول یا خدمت خود رسیده‌اید و می‌توانید تصمیم بگیرید که چه کاری مناسب شماست. در هفته‌های بعد درباره روش‌های تکامل محصول و شناسایی مشتریان صحبت خواهیم کرد تا کم‌کم مراحل راه‌اندازی و سرپا نگه‌داشتن کسب و کار خانگی شما کامل شود.


کاغذ و خودکار بردارید

برای اینکه تشخیص دهید چگونه یک کسب‌وکار خانگی راه‌اندازی کنید که به شکست منجر نشود ابتدا یک کاغذ و خودکار بردارید و جدولی مشابه جدول زیر روی آن رسم کنید.

بعد از رسم جدول فوق تمام مهارت‌ها و هنرهایی را که بلدید با هر میزان تبحر در لیست وارد کنید. به اینکه چقدر آن مهارت را بلد هستید توجه نکنید حتی مهارت یا هنری که تبحرتان در آن کم است را در لیست بنویسید. در ادامه در ستون دوم، باید از عدد یک تا 10یک نمره به‌خودتان بدهید. عدد یک نشان‌دهنده پایین‌ترین میزان تبحر و عدد 10 نشان‌دهنده بالاترین میزان تبحر در آن مهارت یا هنر است. برای اینکه دچار خطا نشوید برای هر مهارت معروف‌ترین فرد یا موفق‌ترین کسب‌وکار در این حوزه را درنظر بگیرید و میزان تبحرتان را با او بسنجید. بعد از اینکه این دو ستون را پر کردید ستون آخر یعنی ستون میزان علاقه‌مندی را باید پرکنید. در این ستون هم از یک تا 10به علاقه‌مندی‌تان امتیازبدهید. در پایان چیزی مشابه جدول زیر خواهید داشت (البته با توجه به امتیازات خودتان).




وقت نمودار‌کشیدن

بعد از رسم جدول، حالا نوبت کشیدن نمودار است. محور عمودی نشان‌دهنده میزان تبحر شما در مهارت‌ها و محور افقی میزان علاقه‌مندی شما به آن مهارت یا هنر است. هر کدام از محورها را به 10‌قسمت مساوی تقسیم ‌کنید. حالا با توجه به امتیازات آنها را در جای مناسب قرار دهید. بعد از اینکه هر مهارت را براساس میزان تبحر و علاقه در محل مناسب قرار دادید، شاهد یک وضعیت پیچیده خواهید شد که البته جای نگرانی نیست. کافی است شما وسط نمودار یک علامت + بزرگ رسم کنید تا هر مهارت در چهارخانه تشکیل‌شده جای خود را پیدا کند. در پایان شما نموداری مانند تصویر زیر خواهید داشت.


منطقه قرمز

مهارت‌هایی که در منطقه قرمز قرارگرفته‌اند مهارت‌هایی هستند که اگر شما در این بخش کسب‌وکاری راه‌اندازی کنید ضریب موفقیت‌تان بسیار بالاست؛ چرا که هم میزان توانمندی و هم میزان علاقه شما این امکان را به شما می‌دهد که در طراحی و راه‌اندازی کسب‌وکارتان موفق عمل کنید.

منطقه آبی

مهارت‌هایی که در منطقه آبی قرارگرفته‌اند این قابلیت را دارند که با آموزش‌های بیشتر توسعه پیدا کنند و به‌عنوان یک کسب‌وکار موردتوجه قرار بگیرند. یادتان باشد اگر تمایل به راه‌اندازی یک کسب‌وکار خانگی از مهارت‌های قرارگرفته در این بخش را ‌دارید، حتما قبل از شروع کار در دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی مناسب شرکت کنید و سطح مهارت خود را ارتقا دهید.

منطقه سبز

مهارت‌هایی که در منطقه سبز قرار دارند، اگرچه میزان تبحر شما در آنها بالاست اما میزان علاقه‌تان به آنها بسیار پایین است. مطمئن باشید اگر میزان علاقه به یک مهارت و هنری در سطح پایینی باشد، با کمترین میزان فشار و مشکلات در آن کسب‌وکار قطعا تسلیم خواهید شد. میزان خلاقیت در این بخش بسیار پایین است. پس بهتر است با مهارت‌های این بخش کسب‌وکاری را راه‌اندازی نکنید.

منطقه زرد

اصلا به منطقه زرد فکر نکنید! نه مهارت‌تان در سطح بالایی است و نه میزان علاقه‌تان، بنابراین دیگر جای حرفی باقی نمی‌ماند. حالا تکلیفتان با خودتان کاملا مشخص است. شما می‌توانید یک آشپزخانه خانگی راه‌اندازی کنید که مطمئن باشید به موفقیت می‌رسد یا خدمات باغبانی منازل از طریق سایت شخصی و تلفن راه بیندازید.