بازارها بعد از انتخاب رئیس دولت سیزدهم چه رفتاری از خود نشان خواهند داد؟
واکاوی حالوهوای بازارها در پسا انتخابات
نگار حسین‌خانی- فتانه احدی- آوین آزادی - روزنامه‌نگار
پرونده انتخابات1400 هم بسته شد. فارغ از مشارکت 48.8درصدی و کاندیدای انتخاب‌شده برای ریاست بر جمهوری اسلامی ایران، بازارهای مالی ماجرای خودشان را دارند. دلار یک روز بعد از اعلام برنده انتخابات ریاست‌جمهوری، در دقایق اول که خبر غیررسمی رئیس‌جمهور‌شدن ابراهیم رئیسی منتشر می‌شد، اندکی افزایش را تجربه کرد اما درنهایت در مسیر کاهشی قرار گرفت. بازار طلا اما از همان ابتدای صبح فردای انتخابات تا غروب آن روز کاهش قیمت جزیی را تجربه کرد. این در حالی بود که بعضی از تحلیلگران منتظر شوک‌های عجیب قیمتی در این دو بازار بودند. اما به‌نظر می‌رسد ارز و طلا زودتر از آنها حرکت و همه تنش‌های احتمالی را پیش‌خور کرده بودند. بازار خودرو و بازار سهام اما روند دیگری را دنبال کردند. بازار خودرو که در یک‌ماه گذشته به اذعان فعالان این حوزه به رکود انتخاباتی دچار شده بود، در روز بیست‌و‌نهم خرداد اندکی رونق گرفت و بازار سهام هم به‌واسطه رهاشدن از بلاتکلیفی عرضه و تقاضا بعد از مدت‌ها درجازدن، بیش از 14هزار واحد رشد را در شاخص به ثبت رساند. مسکن اما همیشه کندتر از سایر بازارها به شرایط موجود واکنش نشان می‌دهد، تغییر خاصی را تجربه نکرد و به‌نظر می‌رسد در آینده کوتاه‌مدت هم انتخاب این بازار برای ادامه، تن‌دادن به «رکود» باشد. درنهایت اما، سرنوشت همه این بازارها، بعد از تخلیه‌شدن هیجان‌های بعد از انتخابات، بازهم به برجام و شیوه تعامل ما به جهان وابسته خواهد بود.
رشد شارپی دور از انتظار است
سهیلا نقی‌پور- کارشناس بازار سرمایه
بورس تهران یک روز بعد از انتخابات رشد خوبی را تجربه کرد. چندروز قبل از بسته‌شدن پرونده انتخابات، شاهد فشار فروش در بازار بودیم و درحالی‌که روند شاخص در حالت صعودی در حرکت بود شاخص کل درنهایت چهره‌ای منفی را به نمایش گذاشت. همچنین امسال افزایش ضریب نفوذ بازار سرمایه میان مردم، شرایط را نسبت به گذشته متفاوت کرده است.
تغییرات بازار سرمایه با توجه به اینکه به پایان رقابت‌های ریاست‌جمهوری سال۱۴۰۰ رسیده‌ایم اهمیتی دوچندان پیدا می‌کند و همان‌طور که میدانیم بورس، اقتصاد و بازارهای مالی در دوره انتخابات، بیشترین تأثیرپذیری را از تحولات سیاسی دارند و به‌نظر می‌رسد مشکل بازار سرمایه، همچنان مشکل دولت جدید است که با توجه به افزایش بی‌سابقه شاخص بورس در سال گذشته و اهمیت آن در اقتصاد ایران نیازمند بررسی جدی است. در این میان سؤالی که مطرح می‌شود این است که تغییرات احتمالی بازار سرمایه پس از این دوره انتخابات ریاست‌جمهوری ایران چه خواهد بود؟ در این مدت بورس چه مسیری را در پیش خواهد گرفت؟
باید اینگونه پاسخ داد که بازار سهام به غیر از انتخابات، از مذاکرات برجامی و امکان بازگشتن طرفین به توافق برجام تأثیر خواهد پذیرفت. روند بازار وابسته به متغیرهای مختلف است، آنچه همیشه بر بازار تأثیرگذار بوده، روند سودآوری شرکت‌هاست که خود تابع متغیرهای اقتصادی است. مسائل مختلف تأثیرگذار بر معاملات مانند شرایط اقتصادی، توافق برجام، قیمت‌های جهانی، قیمت ارز و صادرات، برداشتن تحریم‌ها و سایر موضوعات هستند که تعیین‌کننده روند بازار هستند، و هیچ‌گاه بدون ارزیابی این موضوعات، ارائه پیش‌بینی بازار دقیق نبوده است. بنابراین تأثیرات انتخابات در بازار همیشه مقطعی و موقتی بوده و این تأثیرات کوتاه‌مدت بوده و به هرحال پس از پایان‌یافتن این دوره از انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران و تأیید رئیس‌جمهور جدید، تنها درصورت پیشبرد و حل موضوعات به وضعیت بهتری می‌رسد.
بازار سرمایه طی یک‌سال اخیر روزهای پرنوسانی را پشت‌سرگذاشته و به‌نظر می‌رسد این روزها روند متعادل‌تری نسبت به گذشته به‌خود گرفته است. هیجان منفی بورس در حال تخلیه است. همسوبودن دولت جدید با سیاست‌های حاکمیتی باعث رسیدن سیگنال‌های جدید به بازار می‌شود و این موضوع به ازبین‌رفتن تنش‌های زائد کمک می‌کند. البته باید منتظر تصمیم‌گیری‌های کلان اقتصادی توسط حاکمیت باشیم تا مشخص شود دولت جدید تا چه حد توان ایجاد تحول در بازار سرمایه را دارد. هم‌اکنون میزان هیجان در معاملات بازار سهام کاهش یافته و معاملات از روند یک‌طرفه، یعنی فقط فروش، به حالت دوطرفه رسیده و نمی‌توان روند صعودی یا نزولی خاصی برای بازار درنظرگرفت.
از سوی دیگر باید توجه داشت که رونق بورس بدون توسعه و رونق اقتصادی پشتوانه مستحکمی ندارد و نمی‌توان برای آن آینده شفافی را متصور شد. توصیه به سهامداران در وضعیت فعلی معاملات بازار سرمایه این است که در این موقعیت بازار صبور باشند اما این موضوع باید مدنظر قرار گیرد که فقط به سمت انتخاب سهام ارزنده در بازار بروند.
هرچند پیش از میلیونی‌شدن لشکر سهامداران، افکار عمومی با حساسیت بالایی شاخص را دنبال نمی‌کرد اما همواره انتخابات تأثیری مستقیم بر روند بازار سرمایه به جا گذاشته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد شاخص بورس در شش‌انتخابات گذشته، چهاردوره با تغییر مثبت و دودوره با تغییر منفی همراه بوده است.
درحالی‌که بسیاری از کارشناسان بر این عقیده‌اند که بورس در وضعیتی متناسب با اقتصاد قرار دارد و قیمت سهم‌ها واقعی است می‌توان انتظار رشد بورس را پس از انتخابات داشت. بورس در شرایط کنونی تحت‌تأثیر دوعامل بزرگ قرار دارد: اول انتخاباتی که برگزار شد و دوم مذاکرات وین. داده‌های بین‌المللی و داخلی نشان از بی‌تأثیرشدن تحریم‌ها در ساختار اقتصادی ایران دارد. از این‌رو می‌توان انتظار داشت که در یک سال پیش‌رو اقتصاد ایران به مدار ثبت بازگردد. این امر سبب می‌شود شاخص بورس که در وضعیت عادی قرار دارد نیز متناسب با مثبت‌شدن شرایط اقتصادی، رشد داشته باشد. به این ترتیب می‌توان انتظار داشت بورس پس از ۱۰ماه پرنوسان، بار دیگر به مدار پایداری بازگردد؛ هرچند این بار رشد شارپی شاخص دور از انتظار است.
آینده‌ای روشن پیش روی صنعت خودرو
رضا آریاراد - کارشناس خودرو
بررسی‌ها از بازار خودرو حاکی از سکون و آرامش در این بازار است. در این بازار، خرید و فروش‌ها به صفر رسید، گویی همه منتظر مشخص‌شدن نتیجه انتخابات و رئیس دولت آینده بودند. ارزیابی بازار خودرو نشان‌دهنده آن است که عوامل اثرگذار در بازار خودرو موجب شد تا بازار خودرو در روزهای برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری نوسان زیر یک‌درصد را تجربه کند.
علاوه بر انتظار برای اعلام نتایج مذاکرات هسته‌ای، آغاز ماراتن انتخابات در ایران نیز موجب شد خریداران و فروشندگان تا مشخص‌شدن رئیس‌جمهور بعدی و سامان‌گرفتن بازار دست از خرید و فروش بکشند که این امر بر بازار خودرو اثرگذار بود. از سوی دیگر «ریزنوسان‌های قیمت دلار» یکی دیگر از دلایلی است که فعالان بازار خودرو، بالا و پایین‌شدن قیمت در بازار را به آن نسبت می‌دهند و معتقدند که با تغییر هرچند اندک قیمت در بازار دلار، شاهد تکان‌های کوچک در بازار خودرو هستیم؛ عاملی که موجب شده تا بازار به‌صورت الاکلنگی بالا و پایین شود.
براساس ارزیابی‌های صورت‌گرفته بازار خودروهای پرطرفدار داخلی در مدت زمان مورد بررسی یا بدون تغییر قیمت در بازار عرضه شده‌اند و یا رشد اندک داشته‌اند. در هر صورت کارشناسان به آینده بازار خودرو بعد از انتخابات بسیار خوشبین هستند. تصور شخصی‌ام این است که آینده بازار خودرو با تیراژ و تنوع بالا همراه خواهد بود چراکه بحث مناسبات بین‌المللی را در آینده بیش از گذشته خواهیم داشت.
این خوش‌بینی وجود دارد که تحریم‌ها رفع خواهد شد. بنابراین تعاملات بین‌المللی بیشتر خواهد شد. وقتی این موضوع میسر شود، طبیعتاً قراردادهای مشارکت همکاری بین‌المللی در زمینه خودرو صورت خواهد گرفت و شرکت‌های خودروسازی ایرانی با شرکت‌های خودروساز ارتباطات خوبی را از سرخواهند گرفت. این اتفاق موجب ارتقای صنعت خودرو در ایران می‌شود. همچنین شاهد افزایش تیراژ و تنوع و بالارفتن کیفیت محصولات خواهیم بود.
آنچه پیش‌رو قرار خواهد گرفت، افزایش مشارکت‌های بین‌المللی و حتی مشارکت در زمینه صادرات‌محورشدن خودروهای تولید داخل است که مدنظر بسیاری قرار دارد؛ مسئله‌ای که در گذشته کمتر شاهد آن بوده‌ایم.
در این دوره باتوجه به تجربیات گذشته به مونتاژ تکیه نخواهیم کرد و به‌دنبال قرارداد مشارکت همکاری و قرارداد در تحقیقات تولید خودرو هستیم؛ دو‌قرارداد مهم که امید است با رفع تحریم در آینده با توجه به مشارکت‌های بین‌المللی پیش روی مدیران ارشد قرار بگیرند. این موضوع طبیعتا، هم در افزایش عرضه خودرو و هم کاهش واسطه‌گری تأثیر دارد که به مفهوم متناسب‌کردن قیمتهاست.
سنگ بنای اقتصاد بر عرضه و تقاضاست. هرچه بین عرضه و تقاضا تعادل برقرار باشد، به این معنی است که عرضه به تعداد کافی موجود و تقاضا هم به آن نسبت وجود دارد. درصورتی که این رابطه، رابطه‌ای الاکلنگی پیدا کند، اثر خودش را می‌گذارد و معمولا بازار نوسانی شده و واسطه‌گری ایجاد می‌شود. امیدوارم در آینده یا حداقل در چهارسال آینده، با توجه به تغییراتی که پیش خواهد آمد و با رونق خودروسازی، روزهای خوبی از لحاظ کیفیت، تنوع و تیراژ پیش روی صنعت خودروسازی باشد. درباره قیمت‌ها نیز باید گفت که قطعا تغییراتی صورت می‌گیرد. چرا بین قیمت تولید‌کننده و قیمت فروش در بازار تفاوت و حاشیه‌هایی وجود دارد؟ ابتدا باید برگردیم به تحریم‌های اعمال‌شده علیه صنعت خودروسازی ایران در نیمه دوم97 که رفته‌رفته، میزان نیازمندی به مواداولیه خارج از کشور را به‌وجود آورد. قیمت‌های تمام‌شده خودرو افزایش یافت و در کنارش تورم نیز روند صعودی به‌خود گرفت. به این ترتیب قیمت قطعات و مواد مورد نیاز وارداتی افزایش یافت که منجر به افزایش قیمت خودرو شد. البته این تحریم‌ها فرصت‌های بسیار خوبی برای داخلی‌سازی و افزایش توان قدرت تولید در داخل ایجادکرد. این نکته را هم باید درنظر گرفت که افزایش قیمت و کاهش عرضه فضای نوسان‌گیری و واسطه‌گری را ایجاد کرد.
اگر در آینده قیمت مواداولیه به ثبات برسد، به ثبات در قیمت‌ها همانند شرایط قبل از تحریم‌ها خواهیم رسید؛ یعنی ثباتی در نرخ مواداولیه تولید خودرو شکل خواهدگرفت که حتما ثباتی در قیمت خودرو به‌وجود می‌آورد. تصور می‌کنم امسال و نهایتا سال آینده فضای خوبی را در حوزه خودرو شاهد خواهیم بود.
بازار مسکن تابع اقتصاد است نه انتخابات
منوچهر بهرویان- کارشناس مسکن
رکود کنونی بازار مسکن، رکود انتخاباتی نیست و به‌نظر نمی‌رسد این بازار به زودی از رکود عمیقی که به آن دچار شده رها شود. حالا که رئیس‌جمهور انتخاب شده، به‌نظر من اتفاق خاصی برای بازار مسکن نخواهد افتاد. شرایط سیاسی ما طوری است که راه‌گشای بازار مسکن نخواهد بود. بازار مسکن نیاز به جذب سرمایه دارد تا بتواند رشد و رونق را تجربه کند و آمار معاملات در خرید و فروش مسکن بالا برود. با توجه به شرایط اقتصادی کشور و این بن‌بستی که در آن قرار داریم بعید می‌دانم که اتفاق خاصی در این حوزه بیفتد، مگر اینکه در این مدت باقیمانده تحریم‌ها به‌طور کلی برداشته و اساسا مدل حکمرانی اقتصادی ایران عوض شود.
در چنین شرایطی ممکن است بازار هم تکانی بخورد و مراجعات مردم برای خرید و فروش مسکن بالا رود. به هر حال، افقی که من پیش روی این بازار می‌بینم آنچنان است که در این افق، یک رکود چندساله پیش‌روی بازار است و برای مقابله با چنین مشکلی به وزیر توانمند مسکن نیاز داریم که سراغ ابزارهای توسعه و رونق در این بازاربرود. برای مثال، وام‌های بلندمدت با بهره کم به متقاضیان بدهد یا واحدهایی را در شهرک‌ها و شهرهای جدید با شرایط جذاب پیش‌فروش کند. با این اوصاف در این بازار، بعد از انتخابات، منتظر خروج از رکود نباشید؛ امروز در شرایطی مردم بودجه خرید مسکن ندارند و بازار اجاره رو به رشد است، افزایش قیمت‌ها اصلا متناسب با افزایش قیمت خرید یا نرخ اجاره‌بها نیست و البته پیش‌بینی می‌کنم که این وضعیت روزبه‌روز بدتر خواهد شد چراکه دولت جدید هم به‌نظر نمی‌رسد که بتواند کاری از پیش ببرد و اساسا رویکرد اصلاح ساختار اقتصادی ندارد.
اگر بخواهیم به سال92 برگردیم باید 5سال رشد اقتصادی 8درصدی متناوب داشته باشیم، به تحولات چشمگیر و برهم‌زننده قواعد نیاز داریم. از طرف دیگر بازار مسکن هم مثل همه بازارها به سیاست‌های بین‌المللی وابستگی دارد و باید منتظر ماند تا تصمیم دولت جدید در قبال احیای برجام معلوم شود.
امروز شرایط سیاسی ما خیلی خاص‌تر از همیشه است، بیشتر جوان‌های ما به‌دنبال مهاجرت‌کردن هستند و ادامه و رشد این روند تقاضای مسکن را کم می‌کند. در کنار این موضوع، مسئله قدرت خرید پایین هم قرار دارد. کمتر کسی می‌تواند خانه بخرد و این یکی از دلایل رکود است. پیش‌بینی نهایی من این است که در شرایط موجود قیمت مسکن هم احتمالا کاهش پیدا خواهد کرد.
از رکود به رونق، از انتخابات به انتخاب
محمد کشتی‌آرای- نایب‌رئیس اتحادیه طلا و جواهر تهران
با توجه به سابقه تاریخی انتخابات ریاست‌جمهوری، از شش‌‌ماه پیش از برگزاری انتخابات، مسائل اقتصادی در کشور تحت‌تأثیر این جریان قرار می‌گیرد. دلیل آن نیز تغییر مدیر اجرایی کشور و سیاست‌های برنامه‌ریزی‌شده جدید است که بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی را متوقف خواهد کرد؛ ازجمله پیمان‌ها، دادوستد مؤسسات دولتی و فعالیت‌های دیگر که موکول به انتخاب دولت جدید می‌شود. واکنش این وقفه در اجتماع به‌گونه‌ای است که رکود در همه بازارهای اقتصادی حاکم می‌شود. طلا و سکه نیز هم‌اکنون درگیر چنین رکودی است. بنابراین، بعد از انتخاب رئیس‌جمهور برای 4سال آینده، شاهد رشد و شکوفایی تازه‌ای در حوزه اقتصاد خواهیم بود.
رونق بازار طلا نیز مانند بسیاری از بازارهای دیگر، وابسته به درآمد مردم است. اگر مردم از نظر اقتصادی تامین باشند، استفاده از زیورآلاتی چون طلا نیز افزایش خواهد داشت. از سوی دیگر بعضی مشاغل به شکل فصلی رونق پیدا می‌کنند. در بازار طلا نیز چنین است. به‌دلیل برگزاری مراسم عروسی، عقد و... در بهار و تابستان، بازار طلا در این فصل‌ها رونق پیدا می‌کند. در این ماه‌ها به‌دلیل تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها و مناسب‌بودن هوا، مراسم برگزار شده و این بازار پس از انتخابات نیز با تعطیلی مدارس و شروع مراسم رونق خواهد یافت.
اما با توجه به مناظرات و رصد دیدگاه کاندیداهای ریاست‌جمهوری، مشخص شد دغدغه همه کاندیداها، اقتصادی است. با توجه به اینکه هریک از آنها سابقه فعالیت اقتصادی داشته‌اند، می‌توان درنظر گرفت در دولت آینده چگونه در این امر پیش خواهد رفت. با توجه به اینکه حجت‌الاسلام ابراهیم رئیسی در سمت پیشین به این امر ورود کرده و با حضور در کارخانه‌های تعطیل، موانع قضایی فعالیت آنها را مرتفع و درصدد بازگشایی آنها برآمده است، می‌توان امیدوار بود این رویه در دولت نیز به شکل جدی‌تری ادامه پیدا کند. کاندیداهای ریاست‌جمهوری در مناظره‌ها نشان دادند می‌دانند توسعه اقتصادی محور همه چرخه‌های فعال در کشور است و امید است به‌زودی با رویکرد تازه در سیاست‌های کلان و بازار، مردم از نظر معیشتی وضعیت بهتری را تجربه کنند.
اما مسئله مهم دیگر در گشایش وضعیت بازار، توافق در مذاکرات است. این جلسات که دو‌ماه است به شکل مداوم در جریان است، با توافق، قفل رکود گشوده و قیمت ارز در بازار کاهش پیدا خواهد کرد. از این‌رو با انجام توافق، منابع ارزی بسیاری به کشور وارد می‌شود. مطالباتی که در دست دیگر کشورها وجود دارد و به‌واسطه تحریم، به کشور نرسیده است، با توافق حاصل خواهد شد و کشور به منابع بلوکه‌شده خود خواهد رسید. این امر باعث می‌شود قیمت ارز کاهش یافته و روند کاهشی بلافاصله بر قیمت طلا و سکه اثرگذار باشد. اما درصورتی که مذاکرات به نتیجه نرسد، روند فعلی ادامه خواهد یافت. از این‌رو باید با منابع داخلی، صادرات غیرنفتی و... بتوانیم منابع ارزی برای کشور ایجاد کنیم تا از نوسان بیشتر جلوگیری کنیم.
بنابراین پس از انتخابات بازار با رونق روبه‌رو شده و با توافق، این رونق دوچندان خواهد شد. از آنجا که این جلسات در وین در جریان است و اراده دوطرف بر توافق است، آینده روشن اقتصادی پیش‌بینی می‌شود.
تغییرات اونس جهانی در هفته گذشته بسیار کم بود. حباب سکه و قیمت طلا در هفته گذشته تقریبا بدون تغییر با به‌اضافه یا منهای یک‌درصد، نوسان داشت. به‌عبارتی قیمت سکه 100هزار و طلا 10هزار تومان در طول هفته گذشته تغییر داشته که بنابراین در هفته گذشته بدون شوک قیمت، با ثبات نسبی معاملات انجام شده است. مردم و قیمت‌ها مترصد انتخابات ریاست‌جمهوری بودند تا با توجه به فرد پیروز و سیاست‌های اقتصادی او قیمت‌ها به‌سویی حرکت کنند. بنابراین سطح معاملات کاهش یافته، و بازار راکد، این هفته شرایط متفاوتی را تجربه خواهد کرد.
در همینه زمینه :
