تولد شورایاری‌ها در نخستین شورای شهر
بررسی عملکرد شورای اول شهر در گفت‌وگو با احمد حکیمی‌پور، عضو نخستین شورای شهر تهران
لیلا شریف- روزنامه‌نگار
دوره اول شورای شهر تهران را باید یکی از پرحاشیه‌ترین دوره‌های فعالیت شورا نام برد؛ دوره‌ای که عمر کوتاهی داشت و هیأت حل اختلاف مرکزی - شامل نمایندگانی از قوای سه‌گانه کشور و حکمیتی رسمی میان طرفین اختلاف در شورا- پس از گذشت 2سال از شروع فعالیت شورای اول، حکم به انحلال آن داد.
شورای شهر اول از سال78 تا 80 مهلت یافت تا با چهره سرشناس اصلاح‌طلب، تجربه جدیدی را در حوزه مدیریت شهری رقم بزند اما این تجربه به‌دلیل اختلاف‌نظرها به سرنوشت خوبی ختم نشد. برخی از این اتفاق به‌عنوان خطای بزرگ دولت اصلاحات یاد می‌کنند. محمد عطریانفر در گفت‌وگویی با سایت تاریخ ایرانی اعلام کرده بود: «هیأت نظارت با اهدافی که هیچ‌گاه بر ما مکشوف نشد، شاخه‌ای را برید که توسعه اجتماعی و سیاسی خود را روی آن شاخه استوار کرده بود. دولت محترم مثال همان کسی را پیدا کرد که «یکی بر سر شاخ، بُن می‌برید». رئیس شورای شهر، هیچ وجهه آمرانه و یا نقشی در هیأت عالی نظارت نداشت. هیأت محترم نظارت به جای حل مسئله، صورت مسئله را پاک کرد و خطای فاحش دولت، البته موضوع قابل گذشتی نیست».
این دوره از شورای شهر با وجود حاشیه‌ها و عمر کوتاه توانست اقداماتی را پیگیری کند و به ثمر برساند و به این شکل خاطره‌ای از خود در شهر به جای بگذارد.
احمد حکیمی‌پور یکی از آن 15اصلاح‌طلبی بود که بر صندلی نخستین شورای شهر تهران تکیه زد. از نظر او، بنا‌نهادن ساختارهای مالی، نظارتی و مدیریت شهری را باید به‌عنوان دستاوردهای ماندگار شورای اول نام برد؛ «۲0سال پس از تشکیل جمهوری اسلامی، انتخابات شورای شهر رقم خورد. این شورا بدون تکیه بر تجربه قبلی کار خود را آغاز کرد. پایه‌گذاری شورا، ایجاد ساختارهای لازم برای مدیریت شهر و بودجه‌بندی سازمان شهرداری تهران را باید به‌عنوان نخستین و مهم‌ترین دستاوردهای شورای شهر اول نام برد.»
براساس گفته این عضو شورای شهر اول، در آن زمان شورای شهر تهران به الگوی سایر شهرها تبدیل شد و ایجاد ساختار، تدوین آیین‌نامه، چگونگی تشکیل جلسات، تصویب مصوبات، نحوه نظارت شورا بر عملکرد شهرداری، تفریغ بودجه، شفاف ساختن مناسبات مالی و... اتفاقات جدیدی در حوزه مدیریت شهری بودند که با همت شورای اول رقم خوردند.
حکیمی‌پور معتقد است که باید مصوبات این دوره را از مهم‌ترین و محکم‌ترین مصوبات ادوار شورای شهر نام برد؛ چرا که اعضای شورای شهر اول دارای سابقه اجرایی بودند و شناخت کافی از مصوبات و قوانین داشتند.
اما اگر بخواهیم از میان تمام مصوبات و فعالیت‌های شورای شهر اول، یک گزینه را انتخاب کنیم، بدون شک باید از شورایاری‌ها صحبت کرد؛ نهادی که برای ارتباط مستقیم مردم با شورای شهر ایجاد شد. شورای شهر اول در آبان سال78 با مصوبه ایجاد شورایاری‌ها موافقت کرد و بر این اساس در سال79 شورایاری‌ها کار خود را در عرصه مدیریت شهر آغاز کردند. شورایاری در قامت یک نهاد مردمی و محلی، این امکان را فراهم می‌کند تا از ظرفیت مشارکت و همکاری شهروندان برای مدیریت شهر استفاده شود. دوره اول انتخابات شورای‌یاری در سال79 و در 87 محله رقم خورد و محله‌های جوانمرد قصاب و حکیمیه تهران جزو نخستین محله‌های برگزار‌کننده این انتخابات بودند اما در گذر زمان و به‌دلیل انحلال شورای شهر اول، فعالیت دوره اول شورایاری نیز متوقف شد و ادامه فعالیت آن به برگزاری انتخابات دوره دوم- سال84- موکول شد.
در کنار مصوبه ماندگار شورایاری‌ها، تدوین «منشور شهر تهران» یکی از تلاش‌های نافرجام شورای شهر اول بود. براساس گفته حکیمی‌پور «متأسفانه این منشور به‌دلیل اختلاف نظر دولت و وزارت کشور آن زمان، به نتیجه نرسید. منشور شهر تهران یک سند بنیادی و اثر‌گذار بود که نتوانست به مرحله اجرا برسد. متأسفانه غرور کاذبی که در آن زمان برخی از اصلاح‌طلبان را احاطه کرده بود و از سوی دیگر وزارت کشور نیز از این دوره شورا حمایت نکرد، حکم به انحلال آن داد. هرگز این پرونده به‌درستی نقد نمی‌شود و کسی به‌درستی شرح نمی‌دهد که چرا شورا منحل شد؟ همین تصمیمات موجب شد که منشور شهر نیز به فرجام نرسد.»
ابراهیم اصغرزاده، ایده‌پرداز منشور شهر تهران در شورای شهر اول بود. او با دعوت از بیش از 300کارشناس مسائل مختلف شهری، منشور شهری تهران را تدوین کرد. در مقدمه این منشور آمده بود: «انتخاب اصول پایداری و شهروند‌مداری به‌عنوان دو اصل راهبردی تدوین منشور تهران با منطقی استوار همراه است که طرح نکاتی از آن ضروری است. نخست آنکه زیست‌بوم انسانی درکلیت آن هرگز تا بدین حد ناپایدار نبوده است. چنانچه شرایط بدین نحو ادامه یابد کره زمین از زنده‌بودن بازخواهد ایستاد. بنابراین پایداری زیست‌محیطی به مهم‌ترین اصل حیات انسانی تبدیل شده است.» وضعیت نابسامان حمل ونقل تهران، ناپایداری اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، وجود جرائم شهری و... ازجمله معضلات مورد بررسی در این منشور بودند.
