تفاهم برای احیای برجام

امیر محمد حسینی- خبرنگار

 نخستین بارقه‌های احیای برجام دیروز از «گراندهتل» وین روشن شد. جایی که ایران و دیگر اعضای توافق هسته‌ای برای رایزنی درباره چگونگی بازگشت به برجام مهمان آن بودند.  مذاکرات دیروز میان ایران و 1+4 (آلمان، انگلیس، فرانسه، روسیه و چین) برگزار شد. نمایندگان آمریکا هم در وین حضور داشتند اما مذاکره مستقیمی میان ایران وآمریکا برگزار نشد. خبر «موفقیت‌آمیز بودن» نشست را میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه داد و نماینده اتحادیه اروپا هم در توییتی بر آن صحه گذاشت. انریکه مورا هم نشست اول کمیسیون مشترک برجام در وین را «سازنده» دانست و از اتحاد در زمینه روند دیپلماتیک با 2 گروه کارشناسی، هسته‌ای و رفع تحریم، نوشت. 2 گروهی که از نمایندگان همه طرف‌ها تشکیل شده و طبق مذاکرات دیروز قرار است اقدامات ملموسی که تهران و واشنگتن باید برای احیای کامل اجرای برجام انجام دهند را شناسایی کنند.روندی که قرار است تا 72 ساعت ادامه یابد و بعد از آن دستاورد این 2 تیم در نشست روز جمعه در کمیسیون برجام مورد بررسی قرار می‌گیرد.

 2 نشست موازی برای رفع چالش‌ها
به‌گفته میخائیل اولیانوف نماینده روسیه این گروه به سرعت کار خود را آغاز کرده است. حتی گفته شده که پس از این جلسه، 2 نشست کارشناسی موازی میان اعضای کمیسیون مشترک برجام یکی درباره رفع تحریم‌های آمریکا و دیگری درباره بازگشت ایران به تعهدات اتمی تشکیل شد. اما اینکه این دو گروه چه زمانی به نتیجه می‌رسند هنوز مشخص نیست. با این همه به‌گفته مذاکره‌کنندگان قطعا احیای برجام زمان‌بر خواهد بود. نماینده دولت آمریکا در امور ایران در همین زمینه گفت ضرورتی نمی‌بیند که قبل از انتخابات مذاکرات به نتیجه برسد اما «اگر بتوانیم قبل از انتخابات به تفاهم برسیم، خوب است.» رابرت مالی، رئیس هیأت مذاکره‌کننده آمریکا در وین همچنین تأکید کرد که «اگر هم نتوانیم، با هر کسی که سر کار باشد، این مسیر را ادامه می‌دهیم.» در سوی دیگر تکرار موضع رسمی ایران نیز نخستین اظهارنظر رئیس هیأت ایرانی یعنی عباس عراقچی بود. معاون وزیرخارجه گفت که رفع تحریم‌های آمریکا، نخستین و ضروری‌ترین اقدام جهت احیای برجام است و ایران آمادگی کامل دارد به محض رفع تحریم‌ها و پس از راستی آزمایی آن، اقدامات جبرانی هسته‌ای خود را متوقف کند و به اجرای کامل برجام برگردد.

 موضع مهمانان هتل همسایه
 درست چند قدم آن‌سوتر از «گراندهتل»،  هیأت آمریکایی مهمان «هتل امپریال» بود. وزارت خارجه ایران پیش از این بارها اعلام کرده بود که هیچ‌گونه مذاکره مستقیم و غیرمستقیمی با آمریکا در جریان نیست. سخنگوی وزارت خارجه هم پیش از این نشست گفت: «اینکه 1+4در کجا و چگونه با ایالات متحده صحبت می‌کند به‌خود آنها مربوط است که در واشنگتن مذاکره کند یا وین یا هر پایتخت دیگری که مدنظر خودشان است.» با این همه فاصله سه دقیقه‌ای محل استقرار 2 هیأت به اروپایی‌ها و نمایندگان روسیه و چین امکان رفت‌وآمد بین 2 هتل را می‌داد.

بازگشت به مسیر اصلی برجام با تلاش اروپا
نماینده اتحادیه اروپا پس از نشست دیروز گفت که به‌عنوان هماهنگ‌کننده، ارتباط جداگانه با طرف‌ها ازجمله آمریکا را شدت می‌بخشد. شبکه الجزیره هم به نقل از اتحادیه اروپا نوشت: «ما می‌خواهیم توافق هسته‌ای را به مسیر اصلی برگردانیم و طرف‌های آن را به پایبندی به الزاماتش مجاب کنیم.» با این همه اینکه کمیسیون کارشناسی بر سر چه شرایطی به توافق می‌رسند هنوز مشخص نیست. اما دیروز نماینده آمریکا در مصاحبه با پایگاه «ان‌.‌پی‌.آر» در پاسخ به اینکه دولت آمریکا درصورت بازگشت به برجام در توافق بعدی دنبال چه خواهد بود گفت: «چیزی که دنبال آن خواهیم بود، اول از همه، توافقی طولانی‌تر خواهد بود.»  در ایران اما علی شمخانی،  دبیر شورای‌عالی امنیت ملی همزمان با برگزاری این نشست در توییتی در این زمینه تأکید کرد که «امکان ورود ایران به مذاکرات فرابرجامی تحت هیچ شرایطی وجود نخواهد داشت.»
 نشست کمیسیون مشترک 4 روز بعد از نشستی مجازی تشکیل شد که اعضای کمیسیون مشترک به درخواست تروئیکای اروپا تشکیل دادند. تصمیم ادامه مذاکرات به شکل حضوری در وین نشان از تغییر وضعیتی ملموس می‌داد. تاجایی که علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی مذاکرات روز جمعه را «نویدبخش» دانست و گفت که با ورود به مسائل فنی بحث «اول تو، اول تو» دور زده می‌شود. اشاره صالحی به تأکید ایران و آمریکا پس از روی کار آمدن دولت بایدن بر موضع خود بود. هنگامی که از یک سو ایران تأکید کرده که پس از لغو تحریم‌ها به تعهدات خود در قالب برجام عمل می‌کند و آمریکا لغو تحریم‌ها را منوط به بازگشت ایران کرد. حال باید منتظر ماند و دید که 2 کمیسیون تعیین شده چه زمانی و چطور مقدمات احیای برجام و لغو تحریم‌ها را فراهم می‌کنند. اتفاقی که هیچ‌کس درباره زمان دقیق آن اظهارنظری نمی‌کند.