کلاف پیچیده بازگشت به برجام

اسماعیل سلطنت پور ـ خبر‌نگار


 یک هفته پس از ترور شهیدمحسن فخری‌زاده، دانشمند برجسته هسته‌ای ایران دیدگاه غالب در غرب این است که این عملیات با هدف مین‌گذاری در مسیر بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای انجام شده است. جو بایدن، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا در نخستین واکنش به ترور فخری‌زاده از سختی‌های پس از این ترور سخن گفت. جو بایدن روز جمعه در گفت‌وگو با سی‌ان‌ان در واکنش به ترور شهید فخری‌زاده گفت، سخت است که بگوید این ترور چه میزان تعاملات او با تهران را پیچیده خواهد کرد. بایدن در عین حال با انتقاد از سیاست‌های ترامپ، رئیس‌جمهور فعلی آمریکا در قبال ایران، ازجمله خروج از برجام در سال۲۰۱۸، گفت: بازگشت به برجام اگرچه سخت  است اما به حرف خودم در مورد احیای آن  وفادار ‌می‌مانم. نقطه پایانی این است که ما به ایران اجازه دستیابی به تسلیحات اتمی ندهیم. ترامپ از توافق خارج شد تا چیز سخت‌تری به‌دست بیاورد، ولی چه کاری انجام دادند؟ آنها توانمندی ایران برای داشتن مواد اتمی را افزایش دادند. ایران در حال حرکت به سمت توانایی داشتن میزان کافی مواد برای ساخت سلاح اتمی است و البته مسئله موشکی هم که هست.

آمریکا در موقعیتی نیست که شرط تعیین کند
اظهارات بایدن در حالی مطرح می‌شود که محمدجواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان روز پنجشنبه در توییتی که به وضوح جو بایدن، رئیس‌جمهور جدید آمریکا را خطاب قرار داده بود، نوشت که ایران در ۱۵گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی حسن‌نیت خود را ثابت کرده است‌. دولت بایدن باید حسن‌نیت خود را با پیروی کامل از قطعنامه۲۲۳۱ و پایان دادن به جنگ اقتصادی ترامپ علیه ایرانیان نشان دهد. در آن زمان ایران به اقدامات جبرانی خود ذیل برجام بازمی‌گردد.
ظریف روز پنجشنبه هم در نشست گفت‌وگوهای مدیترانه‌ای درباره اینکه دولت جو بایدن، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا گفته است تصمیم دارد به توافق هسته‌ای بازگردد، اما همچنین می‌خواهد درباره دیگر مسائل مانند برنامه موشکی ایران و نقش آن در منطقه مذاکراتی داشته باشد، گفت: آمریکا از برجام خارج شد، اما از سازمان ملل خارج نشده است. آمریکا باید به‌عنوان عضو دائمی شورای امنیت به قطعنامه۲۲۳۱ پایبند باشد. آمریکا در موقعیتی نیست که شرط تعیین کند. آمریکا باید تخطی از قوانین بین‌المللی را متوقف کند. این به مذاکره احتیاج ندارد.
موضوع توافق فراگیر البته از سوی برخی کشورهای اروپایی دیگر هم مطرح شده؛ ازجمله فرانسه و به‌تازگی آلمان. دیروز هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان در پاسخ به سؤالی در مورد بازگشت اعضای برجام به تعهدات‌شان در توافق هسته‌ای گفت: بازگشت ایران به تعهدات برجام از نظر ما کافی نیست و باید یک توافق جامع‌تر صورت بگیرد. وزیر امور خارجه کشورمان در این رابطه هم گفت: ما درباره توافقی که پیش‌ از این بر سرش مذاکره کرده‌ایم، مذاکره نخواهیم کرد. این توافق یک بده و بستان بود. اینطور نبود که یک طرف مطالبه و طرف دیگر اجابت کند. موضوع این است که اروپا و آمریکا محدودیت‌هایی ۲۰ به علاوه ۱۰ساله می‌خواستند. ایران مذاکره را بر سر هیچ محدودیتی آغاز کرد و جایی در این بین به توافق رسیدیم. این موضوع 2سال مذاکره بود و دیگر درباره آن مذاکره نخواهد شد و تمام.
ظریف در رابطه با مذاکره با ایران بر سر مسائل موشکی و منطقه‌ای روایتی از علت کنار گذاشته شدن این موضوعات از مذاکرات برجام را گفت و یادآور شد: موضوع موشک‌ها و امنیت منطقه کاملا از طرف همه کنار گذاشته شدند؛ نه به‌خاطر اینکه آنها امتیازی انحصاری به ایران دادند، بلکه به‌خاطر اینکه آنها حاضر نبودند رفتار مخرب خودشان را در این زمینه‌ها کنار بگذارند. به مسئله تسلیحات توجه کنید. ظریف گفت: غرب از تروریسم اسرائیلی حمایت کرد. چرا اسرائیل علیه ایران اقدامات تروریستی انجام می‌دهد؟ ازجمله ترور دانشمند هسته‌ای ما در هفته گذشته در داخل ایران که با محکومیت غرب همراه نبود. ما هنوز منتظر هستیم اروپا به‌ویژه تروئیکا (آلمان، فرانسه و انگلیس) آن را محکوم کنند. موضوع مذاکرات گسترده مربوط به دیروز و امروز نیست، بلکه از سال‌ها قبل مطرح بوده است. قبل از ظریف، رهبر معظم انقلاب مذاکره بر سر سایر موضوعات را به‌صورت مشروط منتفی ندانسته بودند. ایشان 20فروردین94 با اشاره به مذاکراتی که به برجام منتهی شد، بیان کرده بودند: ما در هیچ موضوع دیگری فعلا با آمریکا مذاکره نداریم؛ هیچ؛ این را همه بدانند؛ نه در مسائل منطقه، نه در مسائل گوناگون داخلی و نه در مسائل بین‌المللی. امروز فقط موضوع مورد بحث و مورد مذاکره، مسائل هسته‌ای است. حالا، این تجربه‌ای خواهد شد؛ اگر طرف مقابل از کج‌تابی‌های معمولی خودش دست برداشت، این یک تجربه‌ای برای ما می‌شود که خیلی خب، پس می‌شود در یک موضوع دیگر هم با اینها مذاکره کرد.

   ایرانی‌ها را درک می‌کنیم

جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز پنجشنبه در گفت‌وگویی با یورونیوز درخصوص ترور شهید محسن فخری‌زاده گفت: واضح است که این کار کمکی نمی‌کند. هرکس این کار را انجام داده به‌دنبال تشدید تنش‌ها بوده است. قطعا کسانی هستند که منافعشان در زنده نماندن این توافق است. منافع خیلی‌ها در این است که برجام پابرجا نماند. این مقام ارشد اروپایی در ادامه گفت: ما باید فکر ایرانی‌ها را درک کنیم؛ چون حق دارند که احساس کنند به آنها خیانت شده است و احتمالا آنها هستند که نمی‌خواهند دوباره با همان کارت‌ها بازی کنند. از سوی دیگر، دمکرات‌های آمریکا روز جمعه گرگوری میکس را به‌عنوان رئیس جدید کمیته امور خارجی مجلس نمایندگان آمریکا انتخاب کردند و گرگوری میکس در نخستین بیانیه خود پس از انتصاب به مقام جدیدش بر لزوم بازگشت به توافق هسته‌ای با ایران و سازمان جهانی بهداشت تأکید کرد.